Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy - Prawo zamówień publicznych

Projekt zakłada rozszerzenie stosowania mechanizmu odwróconego obciążenia na
niektóre towary z kategorii elektroniki – dotychczas nieobjęte tym mechanizmem –
co jest również wynikiem analizy tej branży pod kątem szczególnej wrażliwości na
oszustwa w podatku VAT, potwierdzonej wzmożonymi działaniami kontrolnymi,
wskazującymi na rosnącą aktywność podmiotów nieuczciwych w tym obszarze.
Celem regulacji jest objęcie mechanizmem odwróconego obciążenia wyłącznie
komputerów przenośnych, takich jak: tablety, notebooki, laptopy (obejmujących
również urządzenia występujące pod nazwami: palmtop, notebook, netbook,
minibook, chromebook, desktop, ultrabook itp.). Regulacja ta nie obejmie natomiast
towarów takich jak np. przenośne terminale umożliwiające odczytywanie kodów
kreskowych czy przenośne urządzenia do identyfikacji biometrycznej (zdolne do
zbierania np. odcisków palców, obrazów tęczówki oka czy zdjęć twarzy).
W konsekwencji tego zaproponowana poz. 28a załącznika nr 11 do ustawy o VAT,
tj. 26.20.11.0 – Przenośne maszyny do automatycznego przetwarzania danych,
o masie <= 10 kg, takie jak: laptopy i notebooki; komputery kieszonkowe (np. notesy
komputerowe) i podobne, została zawężona wyłącznie do komputerów przenośnych,
takich jak: tablety, notebooki i laptopy (dodano przedrostek ex).
Projekt zakłada również objęcie mechanizmem odwróconego obciążenia telefonów
komórkowych, w tym smartfonów. W tym celu zaproponowano w poz. 28b
załącznika nr 11 do ustawy o VAT zawężenie grupowania PKWiU 26.30.22.0 –
Telefony dla sieci komórkowych lub dla innych sieci bezprzewodowych, wyłącznie
do tych towarów (dodano przedrostek ex).
Proponuje się także objęcie systemem reverse charge konsol do gier wideo, z których
obraz odtwarzany jest na odbiorniku telewizyjnym, monitorze lub innym
zewnętrznym ekranie lub powierzchni, jak również urządzeń do gier wideo mających
niezależny monitor obrazowy, nawet przenośnych. W tym celu w poz. 28c
załącznika nr 11 do ustawy o VAT z grupowania PKWiU 26.40.60.0 – Konsole do
gier wideo (w rodzaju stosowanych z odbiornikiem telewizyjnym lub samodzielnym
ekranem) i pozostałe urządzenia do gier zręcznościowych lub hazardowych
z elektronicznym wyświetlaczem, wyłączono części i akcesoria do tych towarów,
takie jak kasety z grami, sterowniki gier czy kierownice (dodano przedrostek ex).
7

Ograniczenie stosowania mechanizmu odwróconego obciążenia do podatników
VAT czynnych
Wprowadzenie mechanizmu odwrotnego obciążenia w odniesieniu do towarów
wymienionych w załączniku nr 11 do ustawy o VAT miało na celu przeciwdziałanie
nieprawidłowościom polegającym m.in. na wyłudzaniu zwrotów podatku przez
nieuczciwe podmioty, przez przerzucenie obowiązku rozliczenia podatku na nabywcę
(dla którego – pod warunkiem wykonywania czynności opodatkowanych – należny
podatek jest jednocześnie podatkiem naliczonym). Tym samym w przypadku gdy
nabywcą tych towarów jest podatnik objęty zwolnieniem od podatku na podstawie
art. 113 ust. 1 i 9 ustawy o VAT, jak również wykonujący wyłącznie czynności
zwolnione od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 lub przepisów wydanych na podstawie
art. 82 ust. 3 ustawy o VAT, zasadne jest stosowanie zasad ogólnych. Podatnikom tym
nie przysługuje bowiem prawo, o którym mowa w art. 86 ust. 1 ustawy o VAT, tj. do
obniżenia kwoty podatku należnego o podatek naliczony wynikający z faktur
potwierdzających nabycie towarów i usług lub do zwrotu tego podatku. Natomiast
konieczność rozliczenia przez tych podatników podatku w związku z nabyciem przez
nich towarów wymienionych w załączniku nr 11 do ustawy o VAT może stanowić
pewne obciążenie w ich działalności. W chwili obecnej podatnicy ci są bowiem
zobligowani zarówno do wpłacenia na konto urzędu skarbowego podatku VAT od
takich transakcji, jak też do złożenia w tym organie podatkowym deklaracji VAT-9M za
miesiąc, w którym powstanie z tego tytułu obowiązek podatkowy (złożenie deklaracji
podatkowej oraz zapłata podatku powinno nastąpić do 25. dnia miesiąca następującego
po tym, w którym powstał obowiązek podatkowy).
W związku z powyższym proponuje się zawężenie stosowania mechanizmu odwrotnego
obciążenia tylko do sytuacji, gdy nabywcą tych towarów jest podatnik VAT czynny.
Stosowanie mechanizmu odwrotnego obciążenia wobec wszystkich podatników VAT
(zarówno czynnych, jak i zwolnionych) nie jest bowiem konieczne z punktu widzenia
proporcjonalności tego szczególnego środka przeciwdziałania oszustwom w podatku od
towarów i usług. Weryfikację statusu nabywcy ułatwi wprowadzana baza on-line, za
pomocą której będzie można potwierdzić status podatników zarejestrowanych jako
podatników VAT czynnych.
Celem realizacji powyższego w art. 1 pkt 1 lit. a tiret pierwsze projektu proponuje
się modyfikację art. 17 ust. 1 pkt 7 lit. b ustawy o VAT przez wprowadzenie warunku
8

posiadania przez nabywcę towarów objętych mechanizmem odwrotnego obciążenia
statusu zarejestrowanego czynnego podatnika VAT. Zmiana ta wyłącza zatem z tego
mechanizmu dostawy towarów realizowane na rzecz podatników korzystających ze
zwolnienia z VAT podatku na podstawie art. 113 ust. 1 i 9, jak również wykonujących
wyłącznie czynności zwolnione od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 lub przepisów
wydanych na podstawie art. 82 ust. 3 ustawy o VAT. W konsekwencji podatnicy
posiadający status podatników zwolnionych z podatku VAT nie będą musieli – tak jak
ma to miejsce obecnie – rozliczać podatku w przypadku dokonania zakupu towarów
objętych mechanizmem reverse charge.
Druga z proponowanych zmian w art. 1 pkt 1 lit. a tiret pierwsze projektu –
modyfikacja art. 17 ust. 1 pkt 7 lit. c ustawy o VAT – polega na doprecyzowaniu
warunku stosowania mechanizmu odwróconego obciążenia dotyczącego charakteru
realizowanych dostaw i związana jest z objęciem tym mechanizmem dostaw złota
inwestycyjnego. Szczegółowe uzasadnienie wprowadzanej zmiany znajduje się
w poprzedniej części opisującej rozszerzenie zakresu towarów objętych tym
mechanizmem, tj. złota w postaci surowca lub półproduktu (o próbie 325 tysięcznych
lub większej) oraz dostaw złota inwestycyjnego, jeżeli podatnik skorzystał z opcji
opodatkowania.
Ograniczenie stosowania mechanizmu odwróconego obciążenia do dostaw
niektórych towarów powyżej określonego limitu kwotowego
W przypadku nabycia towarów o niewielkiej wartości, których dostawa objęta jest
mechanizmem reverse charge (z jednej strony niewielka kwota podatku należnego
rozliczanego w deklaracji, z drugiej zaś niewielka kwota podatku naliczonego do
odliczenia przez nabywcę), ryzyko wystąpienia nadużyć, które były przesłanką do
wprowadzenia tego mechanizmu, jest niskie, a sytuacja ta wymaga od stron transakcji
stosowania szczególnych zasad. W projekcie proponuje się zatem ustanowienie progu
kwotowego, po przekroczeniu którego znajdowałby zastosowanie mechanizm
odwróconego obciążenia VAT.
Omawianej regulacji przyświeca w szczególności cel zredukowania obciążeń dla
podatników dokonujących transakcji o niskiej wartości, przy jednoczesnym założeniu
zachowania skuteczności mechanizmu odwróconego obciążenia w ograniczaniu
oszustw i nadużyć w podatku VAT. Za optymalne wydaje się przyjęcie tego limitu na
poziomie 20 000 zł (wartość transakcji – bez kwoty podatku). Zaproponowana
9

wysokość limitu została skonstruowana na podstawie praktyki innych państw
członkowskich Unii Europejskiej, gdzie z reguły stosuje się równowartość kwoty
5000 euro (co odpowiada kwocie około 20 000 zł). Z uwagi na transgraniczny charakter
oszustw i nadużyć w podatku VAT dokonywanych przy wykorzystaniu specyfiki
rozliczeń obowiązujących dla transakcji wewnątrzwspólnotowych, uzasadnione jest
zatem ustanowienie limitu kwotowego, od którego znajdzie zastosowanie mechanizm
odwróconego obciążenia VAT, na poziomie adekwatnym do stosowanego przez inne
państwa członkowskie, w tym sąsiadujące z Polską.
Ponieważ w trakcie konsultacji założeń niniejszego projektu ustawy wiele podmiotów
zgłosiło zastrzeżenia co do zasadności wprowadzenia przedmiotowego limitu
w odniesieniu do obrotu wszystkimi towarami objętymi mechanizmem odwróconego
obciążenia (jako rozwiązania zwiększającego ryzyko „powrotu” podmiotów
nieuczciwych na rynki, na których dzięki wprowadzeniu mechanizmu reverse charge
oszustwa i nadużycia w podatku VAT zostały znacznie ograniczone), proponuje się
zawężenie stosowania przedmiotowego warunku kwotowego wyłącznie do obrotu
telefonami komórkowymi, w tym smartfonami, komputerami przenośnymi, takimi jak:
tablety, notebooki, laptopy etc. oraz konsolami do gier wideo (jako towarów
niewymagających dalszej „obróbki”). Powrót do dyskusji nad zasadnością
wprowadzenia tego limitu w odniesieniu do pozostałych towarów (w tym w zakresie
złomu i stali) objętych tym mechanizmem uzależniony będzie od efektów szczegółowej
analizy funkcjonowania tego rozwiązania w odniesieniu do telefonów komórkowych,
komputerów przenośnych i konsol do gier wideo.
Wskazane powyżej propozycje znajdują swoje odzwierciedlenie w dodawanej lit. d do
art. 17 ust. 1 pkt 7 ustawy o VAT – art. 1 pkt 1 lit. a tiret drugie projektu.
W konsekwencji, zgodnie z treścią dodawanego przepisu, mechanizm odwróconego
obciążenia znajdzie zastosowanie do dostaw telefonów komórkowych (w tym
smartfonów), komputerów przenośnych, takich jak: tablety, notebooki, laptopy etc. oraz
konsol do gier wideo dokonanych w ramach jednolitej gospodarczo transakcji, jeżeli
łączna wartość tych towarów przekracza, bez kwoty podatku, kwotę 20 000 zł.
Ustanowienie limitu 20 000 zł dla transakcji ma na celu ułatwienie podatnikom
stosowania tego limitu przez powiązanie go z transakcją zamiast np. z limitem
dziennym (którego stosowanie w ocenie wyrażonej w zgłoszonych uwagach stanowiło
znaczne utrudnienie). Mając jednak na względzie konieczność przeciwdziałania
10

unikaniu stosowania mechanizmu odwróconego obciążenia (np. przez sztuczne
dzielenie transakcji w celu ominięcia warunku nieprzekraczania określonej kwoty
wartości transakcji), należy podkreślić, że spełnianie warunku stosowania limitu będzie
podlegało obiektywnej ocenie z uwzględnieniem całokształtu występujących w danej
sytuacji okoliczności. Dlatego też proponuje się wprowadzić pojęcie jednolitej
gospodarczo transakcji, co pozwoli zapobiegać unikaniu zastosowania mechanizmu
odwróconego obciążenia. W art. 17 ustawy o VAT w ust. 1c i 1d (art. 1 pkt 1 lit. b
projektu) precyzuje się, co należy rozumieć za jednolitą gospodarczo transakcję.
Zgodnie z tym przepisem za jednolitą gospodarczo transakcję uznaje się transakcję
obejmującą umowę, jeżeli w ramach tej umowy występuje jedna lub więcej dostaw
wymienionych w poz. 28a–28c załącznika nr 11 do ustawy, nawet jeżeli są one
dokonane na podstawie odrębnych zamówień lub wystawianych jest jedna lub więcej
faktur dokumentujących poszczególne dostawy. Za jednolitą gospodarczo transakcję
będzie uznawana również transakcja obejmująca więcej niż jedną umowę, jeżeli
okoliczności towarzyszące tej transakcji lub warunki, na jakich została ona
zrealizowana, odbiegały od okoliczności lub warunków zwykle występujących
w obrocie towarami wymienionymi w poz. 28a–28c załącznika nr 11 do ustawy.
Przykładowo, jeżeli podatnik VAT czynny składa zamówienie na dostawę tabletów
w dziesięciu odrębnie fakturowanych transzach, z których każda obejmuje pięć tabletów
o wartości netto 500 zł każdy, to całość dostaw stanowi jednolitą gospodarczo
transakcję w rozumieniu projektowanego art. 17 ust. 1c objętą odwróconym
obciążeniem w podatku od towarów i usług (łączna wartość umowy wynosi bowiem
25 000 zł).
Aby uniknąć skomplikowanych korekt przy jednolitych gospodarczo transakcjach
(w sytuacji gdy w ramach zwykłych praktyk handlowych dochodzi do obniżenia
wartości transakcji, np. wskutek udzielenia rabatu czy odstąpienia od części umowy
w zakresie składanego zamówienia), proponuje się, aby tego rodzaju sytuacje
pozostawały bez wpływu na określenie podatnika obowiązanego do rozliczenia podatku
od tej transakcji (dodawany w art. 17 ustawy o VAT ust. 1e). Obniżenie wartości
dostaw realizowanych w ramach jednolitej gospodarczo transakcji (w przepisie
wskazano, że miałoby to miejsce w szczególności w przypadku udzielenia nabywcy po
dokonaniu dostawy opustu lub obniżki ceny, ale mieszczą się tu również inne
przypadki, które mogą wystąpić w ramach zwykłych praktyk handlowych)
11