Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw

dokonywanej wizytacji. Należy przy tym zaznaczyć, że ograniczenie liczby sędziów
wizytatorów dokonujących wizytacji faktycznie uniemożliwia prawidłowe prowadzenie
czynności nadzorczych, a przeprowadzenie kolejnych wizytacji przez tego samego
sędziego wizytatora będzie sprzyjać pełnej i konsekwentnej realizacji zaleceń
powizytacyjnych, które niejednokrotnie mają charakter wieloetapowy, a tym samym są
rozłożone w czasie.
Ad. 9
Zgodnie z obecnym stanem prawnym delegowanie sędziego, kuratora sądowego,
referendarza sądowego, asystenta sędziego, urzędnika sądu lub prokuratury,
funkcjonariusza Służby Więziennej do Ministerstwa Sprawiedliwości lub innej
jednostki organizacyjnej podległej Ministrowi Sprawiedliwości albo przez niego
nadzorowanej mogło nastąpić na czas nieokreślony. W art. 1 pkt 24 lit. a–d projektu
proponuje się odstąpić od tej zasady i ustalić maksymalny okres delegowania sędziego
na 5 lat oraz dać możliwość ewentualnego wydłużenia okresu delegacji
w uzasadnionych przypadkach o kolejne 5 lat. Ponadto w przepisie wskazano w sposób
wyraźny, że łączny okres delegowania w przypadku sędziego nie może być dłuższy niż
10 lat, co oznacza, że łączny okres delegowania sędziego przez całą jego karierę
zawodową do Ministerstwa Sprawiedliwości nie może być dłuższy niż 10 lat.
Rozwiązanie to pozwoli na pełną realizację celu delegowania oraz będzie pozytywnie
oddziaływać na wykonywanie zadań nałożonych na pracowników delegowanych do
tych jednostek. Zmiana art. 77 § 4 usp ma na celu sharmonizowanie zasad odwoływania
sędziego delegowanego do pełnienia czynności administracyjnych w Ministerstwie
Sprawiedliwości z wprowadzonymi maksymalnymi okresami delegowania. Należy
wskazać, iż zgodnie z dotychczasowym art. 78 § 1b do Ministerstwa Sprawiedliwości
albo Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury może być delegowany jedynie sędzia
wyróżniający się wysokim poziomem wiedzy prawniczej oraz wykazujący znajomość
problematyki w zakresie powierzanych mu obowiązków. Chodzi zatem o konieczność
permanentnego zapewnienia obsady kadrowej legitymującej się odpowiednim
doświadczeniem i wiedzą. Długotrwałe zaś pozostawanie poza sądem oraz charakter
wykonywanych zadań podczas delegowania, w szczególności przy obowiązującym
obecnie zakazie łączenia funkcji orzekania z wykonywaniem czynności podczas
delegowania, może prowadzić do oddalania od rzeczywistych problemów, z jakimi
borykają się sądy. Proponowany pięcioletni okres delegowania jest czasem optymalnym
13

na wdrożenie, nabycie doświadczenia i realizację zadań wykonywanych podczas
delegowania.
Projekt przewiduje analogiczne unormowanie czasu delegowania do Ministerstwa
Sprawiedliwości albo jednostki organizacyjnej podległej Ministrowi Sprawiedliwości
lub przez niego nadzorowanej prokuratorów (art. 4 pkt 2 lit. a projektu) z tym
zastrzeżeniem, że wydłużenie delegowania prokuratora należeć będzie do kompetencji
Prokuratora Generalnego, oraz związaną z tym korektę zasad zakończenia delegacji
prokuratorów (art. 4 pkt 2 lit. b projektu), a także identyczne określenie czasu
delegowania do tych jednostek referendarzy sądowych (art. 1 pkt 33 lit. b projektu),
asystentów sędziów (art. 1 pkt 34 lit. b projektu), pracowników sądów i prokuratury
(art. 7 projektu) oraz kuratorów zawodowych (art. 8 projektu).
W art. 12 projektu przyjęto, że dziesięcioletni łączny okres maksymalnego delegowania
rozpoczyna się w dniu wejścia w życie ustawy. Ponadto wskazano, że delegacje na czas
określony wygasają z upływem 5 lat od dnia wejścia w życie ustawy. Takie rozwiązanie
ma przede wszystkim służyć zagwarantowaniu ciągłości pracy resortu sprawiedliwości,
który musi organizacyjnie przygotować do powrotu do sądu znacznej części
delegowanych sędziów.
Zmiany dotyczące zasad delegowania sędziego do sądu wyższego rzędu polegają na
zmianie podmiotu uprawnionego do delegowania oraz na wydłużeniu okresu
delegowania. Zgodnie z obecną regulacją zawartą w art. 77 § 9 usp w szczególnie
uzasadnionych wypadkach prezes sądu apelacyjnego może delegować sędziego sądu
rejonowego albo sędziego sądu okręgowego do pełnienia obowiązków sędziego
w sądzie wyższym, po uzyskaniu zgody sędziego i kolegium sądu, do którego ma
nastąpić delegowanie, mając na względzie racjonalne wykorzystanie kadr oraz potrzeby
wynikające z obciążenia zadaniami poszczególnych sądów działających na obszarze
apelacji; łączny okres delegowania nie może przekroczyć 14 dni w ciągu roku. Zmiana
tego przepisu (art. 1 pkt 24 lit. g) polega na przyznaniu prezesowi właściwego sądu
okręgowego kompetencji do delegowania sędziego sądu rejonowego do sądu
okręgowego, a prezesowi sądu apelacyjnego do delegowania sędziego sądu okręgowego
do sądu wyższego rzędu. Zmianie podlegałby także maksymalny łączny okres
delegowania sędziego z 14 do 30 dni w ciągu roku kalendarzowego. Proponowana
regulacja realizuje sygnały płynące ze środowiska sędziowskiego, ugruntowane
14

szerokim doświadczeniem w tym zakresie, wskazujące na okoliczność, że określony
obecnie 14-dniowy okres delegowania sędziego do sądu wyższego rzędu jest
nieracjonalny i nie realizuje charakteru i przeznaczenia przedmiotowej instytucji – nie
służy bowiem w żaden sposób okresowemu wzmocnieniu kadrowemu sądu, do którego
następuje delegowanie. Wydłużenie okresu delegowania wynika z konieczności
zapewnienia ciągłości i odpowiedniej jakości pracy orzeczniczej sądu. Uprawnienie
prezesa sądu okręgowego przy delegowaniu w trybie art. 77 § 9 usp przyczyni się do
usprawnienia procesu delegacji.
W art. 1 pkt 29 dokonano zmian dostosowujących art. 98 § 6 do zmienionego art. 77
usp. Wyłączono w wypadku sędziów delegowanych do pełnienia obowiązków
podsekretarza stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości przepis 77 § 2aa usp określający
maksymalne okresy delegacji sędziego. Wynika to z konieczności zapewnienia
Ministrowi Sprawiedliwości swobody w doborze osób pełniących funkcje kierownicze
w urzędzie.
Ad. 10
Projekt przewiduje wyeliminowanie możliwości uzyskiwania przez sędziów zwrotu
kosztów zamieszkania w formie ryczałtu (art. 1 pkt 24 lit. f projektu). Zwrot ten będzie
przysługiwał w wysokości kosztów faktycznie poniesionych, nie wyższych jednak niż
78% podstawy ustalenia wynagrodzenia zasadniczego, a zatem zwrot kosztów
zamieszkania nie będzie mógł przekroczyć kwoty obecnego ryczałtu wypłacanego
sędziom z tego tytułu. Przewiduje się ponadto wprowadzenie analogicznych zmian
w stosunku do prokuratorów (art. 5 pkt 2 lit. c projektu), referendarzy sądowych (art. 1
pkt 33 lit. c projektu) oraz asystentów sędziów (art. 1 pkt 34 lit. b projektu).
Ze zmianą tą jest powiązana zmiana delegacji dla Ministra Sprawiedliwości, opisanej
w art. 1 pkt 25 projektu do wydania rozporządzenia,. W jej efekcie w proponowanym
brzmieniu art. 78 § 5 Minister Sprawiedliwości wyda – po zasięgnięciu opinii Krajowej
Rady Sądownictwa – rozporządzenie regulujące tryb i szczegółowe warunki
delegowania sędziów do pełnienia obowiązków w Ministerstwie Sprawiedliwości –
wprowadzając jednocześnie wytyczne, które musi on brać pod uwagę przy tworzeniu
tego aktu wykonawczego, oraz rozporządzenie określające tryb i szczegółowe warunki
realizacji prawa do nieodpłatnego zakwaterowania i zwrotu kosztów zamieszkania
w miejscu delegowania oraz sposobu dokumentowania poniesionych kosztów.
15

Analogiczna zmiana dotyczy rozporządzenia wydawanego na podstawie art. 50 ust. 10
ustawy o prokuraturze (art. 4 pkt 2 lit. c oraz d projektu).
Ad 11
Zmiana polega na przyznaniu świadczeń określonych w art. 78a usp (art. 1 pkt 26
projektu)
również
sędziom
delegowanym
do
pełnienia
obowiązków
w międzynarodowej sędziowskiej organizacji pozarządowej na podstawie art. 77 § 3
usp. Obecnie świadczenia określone w art. 78a przysługują tylko sędziom delegowanym
do pełnienia obowiązków lub pełnienia określonej funkcji poza granicami państwa
w ramach działań podejmowanych przez organizacje międzynarodowe lub
ponadnarodowe oraz zespoły międzynarodowe, działające na podstawie umów
międzynarodowych, w tym umów konstytuujących organizacje międzynarodowe,
ratyfikowanych przez Rzeczpospolitą Polską. Świadczenia te powinny przysługiwać
także sędziom delegowanym do pełnienia obowiązków w międzynarodowej
sędziowskiej organizacji pozarządowej. Zmiana ta ma na celu wyeliminowanie
istniejącej luki w zakresie przysługiwania świadczeń określonych w art. 78a sędziom
delegowanym do pełnienia obowiązków w międzynarodowej sędziowskiej organizacji
pozarządowej na podstawie art. 77 § 3 usp.
Ad. 12
Zmiana przewidziana w art. 1 pkt 27 projektu ma na celu wyeliminowanie wątpliwości
co do charakteru odpowiedzialności za umyślne podanie nieprawdy w oświadczeniu
majątkowym. Dotychczasowe przepisy nie precyzują, czy zachowanie takie stanowi
przestępstwo, czy wyłącznie delikt dyscyplinarny. Powoduje to systemową niespójność,
biorąc pod uwagę przepis art. 14 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu
prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne (Dz. U.
z 2006 r. Nr 216, poz. 1584, z późn. zm.), a także art. 35 ust. 9 ustawy z dnia 9 maja
1996 r. o wykonywaniu mandatu posła i senatora (Dz. U. z 2011 r. Nr 7, poz. 29,
z późn. zm.). Przepisy te przewidują, że oświadczenie majątkowe składa się pod
rygorem odpowiedzialności karnej. W tym wypadku standardy dotyczące sędziów nie
powinny być niższe od standardów obowiązujących inne osoby pełniące funkcje
publiczne. Słabości obecnego stanu prawnego zostały dostrzeżone również w raporcie
z IV rundy ewaluacyjnej Grupy Państw przeciwko Korupcji Rady Europy (GRECO).
Zawarte w nim rekomendacje X i XV zalecają „(i) wprowadzenie odpowiedzialności
16

karnej za umyślne podanie nieprawdy w oświadczeniu majątkowym (przez sędziów
i prokuratorów)”.
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 maja 2009 r. sygn. akt IV KK 459/08 stwierdził, że:
„upoważnienie do uprzedzenia o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego
oświadczenia, o którym mowa w art. 233 § 6 kk, musi wynikać z ustawy, na podstawie
której prowadzone jest postępowanie, zatem takiego upoważnienia nie może kreować
akt rangi podustawowej, jakim jest rozporządzenie ministra”.
Stąd też zachodzi potrzeba nowelizacji art. 87 usp przez dodanie w nim odpowiedniej
jednostki redakcyjnej o odpowiedzialności karnej za podanie nieprawdy lub zatajenie
prawdy w oświadczeniu o stanie majątkowym. Analogiczna zmiana będzie dotyczyć
prokuratorów i znajdzie odzwierciedlenie w ustawie o prokuraturze w art. 49a
w dodawanym ust. 7 (art. 4 pkt 1 projektu).
Projekt ma również na celu usunięcie niekonsekwencji dotyczących postępowania
dyscyplinarnego, a w szczególności możliwości zakończenia tych postępowań bez
wymierzenia kary dyscyplinarnej przed upływem okresu przedawnienia wyrokowania,
o czym mowa w art. 108 § 2 zd. 2 usp (art. 1 pkt 30 projektu). Przepis ten nie znajduje
przekonującego uzasadnienia i nie ma odpowiedników w regulacjach dotyczących
innych grup zawodowych, w tym prokuratorów. Zmiana będzie stanowić implementację
powołanych wyżej rekomendacji GRECO, zalecających „(ii) podjęcie środków w celu
zapewnienia, by postępowania dyscyplinarne dotyczące niewłaściwego postępowania
sędziów i prokuratorów kończyły się przed upływem okresu przedawnienia, takich jak
odpowiednie wydłużenie okresu przedawnienia lub przerwanie lub zawieszenie terminu
przedawnienia w określonych okolicznościach”. Rekomendacja pozostawia zatem
Polsce margines swobody co do sposobu jej wykonania. Podejmowanie działań
polegających na generalnym wydłużeniu okresów przedawnienia nie wydaje się jednak
uzasadnione. Zaproponowana zmiana polegająca na zniesieniu odrębnych terminów
przedawnienia dla orzekania w przedmiocie przewinienia dyscyplinarnego i kary
dyscyplinarnej jest stosunkowo mało skomplikowana i sprowadza się w gruncie rzeczy
do racjonalizacji obowiązującego prawa. Proponuje się nadanie nowego brzmienia
art. 108 § 2 usp, co oznacza usunięcie z porządku prawnego przepisu (zdania drugiego)
w art. 108 § 2 usp, zgodnie z którym: „jeżeli jednak przed upływem terminu, o którym
mowa w § 1 (3 lat), sprawa nie została prawomocnie zakończona, sąd dyscyplinarny
17