Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw

zabezpieczenia danych osobowych przed ich udostępnieniem osobom
niepowołanym;
4) brak norm zezwalających na wsparcie lub przekazanie pewnych czynności,
w szczególności technicznych, dotyczących obsługi teleinformatycznej sądów
powszechnych (zwłaszcza tych o ograniczonym zapleczu kadrowym lub
technicznym) do wyspecjalizowanych w tym zakresie jednostek podległych
Ministrowi Sprawiedliwości bądź sądów posiadających lepsze warunki do
realizacji zadań (m.in. proponowany art. 175c i art. 175d – art. 1 pkt 36 projektu);
5) wąsko ukształtowane upoważnienie ustawowe do przetwarzania danych osobowych
osób pełniących funkcje publiczne w sądownictwie powszechnym (obecny
art. 175a § 1 usp) oraz innych osób, których dane znajdą się w systemach
teleinformatycznych wskutek wykonywania zadań z zakresu wymiaru
sprawiedliwości, ochrony prawnej lub innych zadań przewidzianych ustawą.
Kluczowym elementem projektu jest dopuszczenie dekoncentracji zadań w zakresie
informatyzacji sądownictwa powszechnego na sąd apelacyjny lub na podmiot władzy
publicznej zlokalizowany w strukturze administracji rządowej (proponowany art. 175c
§ 2 i 3 usp – art. 1 pkt 36 projektu). Takie rozwiązanie umożliwi wyznaczenie zadań
w sposób
adekwatny do aktualnych, bieżących możliwości związanych
z informatyzacją postępowań sądowych i sądów. Dotyczy to zwłaszcza optymalnego
wykorzystania kadr pracujących w sądownictwie lub szerzej – resorcie sprawiedliwości.
Wnioskodawca widzi potrzebę wyposażenia Ministra Sprawiedliwości w instrument
umożliwiający wyznaczanie zadań wszędzie tam, gdzie wykonywanie
skomplikowanych projektów informatycznych musi odbywać się w bliskiej współpracy
z sądami właściwej apelacji, a tworzenie dodatkowych zespołów zasobów ludzkich
i materiałowych w strukturze organizacyjnej Ministerstwa Sprawiedliwości byłoby
co najmniej niecelowe z punktu widzenia finansowego i zarządczego.
Kolejnym elementem zaliczanym do najważniejszych z projektowanych rozwiązań jest
doprecyzowanie normy dozwalającej na przetwarzanie danych osobowych przez
Ministra Sprawiedliwości (projektowany art. 175a oraz art. 175b) przy wykonywaniu
przezeń działań nakazanych usp oraz przepisy proponowanego art. 175c § 1. Ze
względu na ścisły związek tych dwóch zagadnień w przedłożonym projekcie działowi
IV proponuje się nadać tytuł: „Przetwarzanie danych osobowych oraz informatyzacja
23

sądów”. Dział ten zostanie podzielony na dwa rozdziały: „Przetwarzanie danych
osobowych” oraz „Informatyzacja sądów”. Istotną nowością jest doprecyzowanie
kwestii przetwarzania i zabezpieczenia danych osobowych w systemach
teleinformatycznych, które są (lub będą) utrzymywane przez Ministra Sprawiedliwości
na potrzeby sądownictwa powszechnego. W świetle art. 51 ust. 2 Konstytucji RP oraz
generalnego ustawowego zakazu przetwarzania tzw. danych wrażliwych (zob. art. 27
ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. z 2002 r.
Nr 101, poz. 926, z późn. zm.)) nie ma dziś możliwości tworzenia racjonalnych
i skutecznych rozwiązań teleinformatycznych usprawniających postępowanie przed
sądem bez jednoczesnego zezwolenia na przetwarzanie danych osobowych w
systemach teleinformatycznych. Zaniechanie uregulowania tej kwestii prowadzi do
paradoksu: z jednej strony istnieje oczekiwanie, że Minister Sprawiedliwości zapewni
nowoczesne warunki urzędowania sądów, z drugiej zaś obowiązujący reżim prawny
zabrania wdrażania systemów przetwarzania danych osobowych bez wyraźnego
przepisu ustawy. Z tego powodu zakres projektowanego art. 175a oraz art. 175b
wzbogaca dotychczasowe brzmienie art. 175a oraz art. 175b o dodatkowe elementy
niezbędne do budowy nowoczesnych systemów repertoryjno-biurowych, narzędzi
statystyki sądowej, ogólnodostępnej, bezpłatnej bazy orzeczeń sądowych lub
transkrypcji tzw. e-protokołu.
Zgodnie z proponowanym przepisem Minister Sprawiedliwości, w celu i zakresie
niezbędnym do prawidłowego realizowania zadań wynikających z obowiązujących
przepisów, przetwarza dane osobowe:
1)
sędziów i sędziów w stanie spoczynku,
2)
referendarzy sądowych, asystentów sędziów, dyrektorów sądów oraz ich
zastępców, kuratorów zawodowych, urzędników oraz innych pracowników sądów,
3)
biegłych sądowych, lekarzy sądowych, mediatorów oraz ławników,
4)
kandydatów na stanowiska określone w pkt 1 i 2.
Dodatkowo przepis wyodrębnia w art. 175a § 2 usp kategorię innych osób fizycznych,
których dane osobowe mogą znaleźć się w systemach teleinformatycznych w związku
z wykonywaniem zadań powierzonych Ministrowi Sprawiedliwości (lub odpowiednio
w jednostce upoważnionej na mocy proponowanego art. 175c § 3 usp).
24

W projektowanym art. 175b zawarto uprawnienie do przetwarzania danych osobowych
dla prezesów sądów: okręgowego i apelacyjnego. Zgodnie z jego brzmieniem prezes
sądu apelacyjnego i prezes sądu okręgowego przetwarzają dane osobowe sędziów,
referendarzy, asystentów sędziego, dyrektorów sądów i ich zastępców oraz kuratorów
sądowych odpowiednich sądów – w zakresie niezbędnym do prawidłowego
realizowania obowiązków i praw wynikających ze stosunków służbowych lub realizacji
zadań z zakresu nadzoru administracyjnego nad działalnością administracyjną sądów.
Według projektowanego art. 175c § 1 Minister Sprawiedliwości wykonuje zadania
z zakresu informatyzacji sądów oraz działalności administracyjnej sądów lub innych
zadań określonych w usp. Projekt w pierwszej kolejności rozstrzyga, że
odpowiedzialność za rozwój, utrzymanie i bezpieczeństwo infrastruktury
teleinformatycznej sądów spoczywa na Ministrze Sprawiedliwości. Obowiązkiem
Ministra Sprawiedliwości jest przede wszystkim koordynacja działań w skali kraju,
poprzedzona rzetelną analizą zapotrzebowania i możliwości sądownictwa. Pozwoli to
uniknąć forsowania różnorodnych rozwiązań wykluczających interoperacyjność,
nieadekwatnych do realnych potrzeb sądownictwa, a w szczególności unikać zbędnego
zaangażowania finansowego. Obowiązkiem Ministra będzie również badanie
określonych rozwiązań prawnych w działaniu, aby z odpowiednim wyprzedzeniem
podejmować działania likwidujące bariery prawne.
Artykuł 175c w pierwszej kolejności powierza Ministrowi kompetencje do
wykonywania zadań z zakresu informatyzacji sądów polegających na projektowaniu,
wdrażaniu,
eksploatacji, integracji, rozwoju i udostępnianiu systemów
teleinformatycznych obsługujących postępowanie sądowe lub sądy, zabezpieczaniu
danych osobowych przetwarzanych w tych systemach, koordynowaniu tych działań
oraz zapewnieniu możliwości wymiany danych pomiędzy tymi systemami.
Zmiany zaproponowane w art. 175c § 1 pkt 1–3 wiążą się z omówionymi odrębnie
zmianami w ustawie o lekarzach sądowych oraz zracjonalizowaniem wymiany
informacji o biegłych sądowych i mediatorach.
Kolejne zadania związane z informatyzacją sądów i postępowania sądowego będą
polegać na administrowaniu i udostępnianiu sądom systemu teleinformatycznego
zapewniającego transkrypcję zapisu dźwięku z przebiegu posiedzenia jawnego
(projektowany art. 175c § 1 pkt 4). Minister Sprawiedliwości będzie również
25

administrował i udostępniał sądom system teleinformatyczny zapewniający możliwość
przechowywania i zabezpieczania akt spraw sądowych prowadzonych w całości lub
w części w postaci elektronicznej. Ze zmianą tą związana jest zmiana w art. 1 pkt 23
projektu dopuszczająca przechowywanie akt sprawy w sądzie w systemie
teleinformatycznym.
Zmiana zaproponowana w projektowanym art. 175c § 2 pkt 6 oraz art. 175d odpowiada
na postulaty środowiska prawniczego oraz organizacji pozarządowych opowiadających
się za zwiększeniem dostępu do informacji o działalności sądów powszechnych.
Wprawdzie dotychczasowy stan prawny pozwala na udostępnianie anonimizowanych
orzeczeń w internetowym Biuletynie Informacji Publicznej (art. 8 ust. 3 zdanie drugie
ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej, Dz. U. Nr 112,
poz. 1198 z późn. zm., dalej: udip), ale ze względu na liczbę wydawanych orzeczeń w
praktyce urzędowania sądów powszechnych nie doszło do wykorzystania potencjału
tego przepisu. Nawet w przypadku dostarczenia odpowiednich środków technicznych
pozostawał problem rozproszonego systemu udostępniania informacji w Biuletynie
Informacji Publicznej (BIP). Obowiązujące przepisy przewidują, że informację w BIP
udostępnia podmiot, który ją posiada (art. 4 ust. 3 w zw. z art. 9 ust. 2 udip). Obecny
ustawowy model bezwnioskowego udostępniania informacji orzeczeń w BIP jest
modelem opartym na dobrowolności oraz rozproszeniu źródeł informacji
(zob. odpowiednio art. 8 ust. 3 zdanie pierwsze oraz art. 9 ust. 2 udip). Nawet jeśli
założyć, że istnieje wola wdrożenia bezwnioskowego dostępu do informacji w każdym
sądzie powszechnym z osobna, to obowiązujący stan prawny prowadziłby do powstania
kilkuset niezależnych baz orzeczeń. Takie działanie należy uznać za wysoce
niepraktyczne z punktu widzenia obywateli zainteresowanych działalnością wymiaru
sprawiedliwości, dlatego w przypadku sądów powszechnych wysoce pożądanym
zabiegiem legislacyjnym jest odejście od ogólnej ustawowej zasady dobrowolnej
publikacji „treści aktów administracyjnych i innych rozstrzygnięć” w Internecie na
rzecz obowiązkowej publikacji przez prezesa właściwego sądu oraz stworzenie podstaw
prawnych dla centralnej bazy orzeczeń na stronie podmiotowej Biuletynu Informacji
Publicznej sądu wyznaczonego przez Ministra Sprawiedliwości.
Proponowane przepisy umożliwią wdrożenie rozwiązań znanych chociażby
z działalności sądownictwa administracyjnego (Centralna Baza Orzeczeń Sądów
Administracyjnych dostępna pod adresem http://orzeczenia.nsa.gov.pl), Trybunału
26

Konstytucyjnego baza
orzeczeń
dostępna
pod
adresem
http://www.trybunal.gov.pl/orzeczenia/) lub Sądu Najwyższego (baza orzeczeń
dostępna pod adresem http://www.sn.pl/orzecznictwo).
W projekcie proponuje się nałożenie na prezesa sądu obowiązku przekazywania sądowi
wyznaczonemu na podstawie art. 175c § 4 treści orzeczeń za pośrednictwem systemu
teleinformatycznego z zachowaniem wymogów art. 5 ustawy z dnia 6 września 2001 r.
o dostępie do informacji publicznej.
Zbiór orzeczeń ma być prowadzony przez wyznaczony przez Ministra Sprawiedliwości
sąd w systemie teleinformatycznym i udostępniany w jego Biuletynie Informacji
Publicznej.
W projektowanym art. 175d § 3 zawarto upoważnienie dla Ministra Sprawiedliwości do
określenia, w drodze rozporządzenia, kategorii i rodzajów spraw, w których orzeczenia
podlegają obowiązkowemu centralnemu udostępnieniu w Biuletynie Informacji
Publicznej oraz sposobu i trybu ich anonimizacji i udostępniania.
Wydane rozporządzenie ma gwarantować, że przy publikacji orzeczeń będzie brana pod
uwagę konieczność zapewnienia szerokiego dostępu do orzecznictwa sądów
powszechnych, konieczność zapewnienia funkcji informacyjnej publikowanych
orzeczeń oraz ochrona prywatności uczestników postępowań sądowych.
Dalsze zadania Ministra Sprawiedliwości dotyczą umożliwiania identyfikacji
w systemach teleinformatycznych uczestników postępowań i ich pełnomocników, jeżeli
przepis szczególny tak stanowi (projektowany art. 175 § 2 pkt 7 usp) oraz świadczenie
usług certyfikacyjnych na użytek pracowników wymiaru sprawiedliwości w rozumieniu
art. 9 ust. 2 ustawy z dnia 18 września 2001 r. o podpisie elektronicznym (Dz. U.
Nr 130 poz. 1450, z późn. zm.) (projektowany art. 175 § 2 pkt 8).
W ramach dostępu do systemów teleinformatycznych, a także w celu odpowiedniego
zabezpieczenia przechowywanych oraz przetwarzanych w nich danych, konieczna jest
odpowiednia identyfikacja podmiotów uprawnionych do korzystania z systemów
teleinformatycznych. Jednym ze sposobów identyfikacji jest wykorzystanie podpisu
elektronicznego weryfikowanego ważnym certyfikatem, który na podstawie przepisów
szczególnych jest wykorzystywany m.in. w elektronicznym postępowaniu
upominawczym (e.p.u.) oraz przy „elektronicznym protokole”.
27