Rządowy projekt ustawy o ochronie i pomocy dla pokrzywdzonego i świadka

toczącego się w państwie wydania nakazu. Brak bowiem uzasadnienia dla takiego
podziału, skoro w Polsce żadne postępowanie przygotowawcze czy sądowe o czyn
zabroniony przeciwko tej osobie się nie toczy. Ewentualny podział kompetencji między
prokuratorów a sądy w zależności od fazy postępowania, w której wydany został nakaz,
byłby sztuczny i stwarzałby ryzyko sporów kompetencyjnych, zwłaszcza, że w obcych
porządkach prawnych podział na fazy postępowania nie musi być równie klarowny jak
w systemie polskim.
Zdanie drugie art. 611wd § 3 określa procedurę przewidzianą w art. 6 ust. 3 dyrektywy.
Zgodnie z nią, o wydanie europejskiego nakazu ochrony osoba uprawniona może
wystąpić do właściwego organu państwa wydania nakazu albo do właściwego organu
państwa wykonania nakazu. Jeżeli złoży taki wniosek w państwie wykonania, właściwy
organ tego państwa bezzwłocznie przekazuje go właściwemu organowi państwa
wydania. Może to mieć znaczenie zwłaszcza w sytuacjach, w których potrzeba objęcia
osoby uprawnionej nakazem ochrony powstała już podczas jego pobytu w państwie
wykonania nakazu, czyli – w omawianym przypadku – w Polsce.
Podkreślić należy, że samoistną podstawę wykonania obowiązku objętego europejskim
nakazem ochrony stanowi sam nakaz sporządzony i przekazany przez państwo obce.
Wynika to wprost ze sformułowania użytego w projektowanym art. 611wd § 1 in fine,
że nakaz ten podlega wykonaniu przez prokuratora. Nie przeczy temu stwierdzeniu
w szczególności przepis zawarty w § 4 wymienionego artykułu, zgodnie z którym przy
wykonywaniu nakazu stosuje się prawo polskie. Przepis ten odnosi się bowiem do reguł
rządzących wykonaniem obowiązków przewidzianych w ENO, nie zaś do podstawy
nałożenia, uznania bądź realizacji tychże obowiązków. Innymi słowy, warunkiem
wykonania nakazu ochrony nie jest wydanie przez prokuratora decyzji procesowych
w postaci zastosowania dozoru Policji lub środka zapobiegawczego przewidzianego
w art. 275a k.p.k. Byłoby to zresztą niemożliwe, gdyż przeciwko osobie, na którą
nałożono obowiązki przewidziane w nakazie ochrony, w Polsce nie toczy się żadne
postępowanie karne o czyn zabroniony. Tymczasem wspomniane środki, zgodnie
z art. 249 § 1 k.p.k., służą zabezpieczeniu prawidłowego toku takiego postępowania.
Tożsame rozwiązanie zostało zastosowane przy implementacji powołanej wyżej decyzji
ramowej 2009/829/WSiSW, w szczególności w art. 607zh § 1 k.p.k. in fine. Art. 611we
i art. 611wf określają tryb postępowania w sprawie wykonania europejskiego nakazu
ochrony. Podobnie jak implementowana dyrektywa, projektowane przepisy nie
25

wprowadzają ścisłych terminów wydania orzeczenia w przedmiocie nakazu wniosku
przez polskiego prokuratora. Co do zasady, powinien on procedować niezwłocznie.
Przepisy te przewidują również możliwość adaptacji orzeczonych obowiązków do
prawa polskiego oraz umożliwiają wezwanie właściwego organu państwa wydania
nakazu o uzupełnienie przekazywanych informacji. Jeżeli jednak organ ten nie uzupełni
informacji w terminie, prokurator może podjąć decyzję na podstawie posiadanych
informacji. Przepis nie przesądza o charakterze tej decyzji, co oznacza, że nie w każdym
przypadku jego zastosowania musi to być decyzja odmowna. Zgodnie z projektowanym
art. 611wg § 2 pkt 2 podstawą odmowy jest bowiem wyłącznie brak kwalifikowany,
polegający na niekompletności nakazu lub jego niezgodności z orzeczeniem albo braku
orzeczenia.
Art. 611wg § 1 przewiduje obligatoryjną przesłankę odmowy uznania i wykonania
nakazu, wynikającą z faktycznej niemożliwości kontroli wykonania obowiązków przez
osobę, przeciwko której został wydany nakaz. Podobne uregulowania przewidywały
także dotychczasowe implementacje instrumentów prawa UE z zakresu wzajemnego
uznawania orzeczeń karnych, których wykonanie jest uzależnione od pobytu danej
osoby na terytorium Polski, np. w art. 607zk § 1 pkt 2 i art. 611ug § 1 pkt 2 k.p.k.
Paragraf 2 zawiera standardowy katalog fakultatywnych przesłanek odmowy
stosowanych w instrumentach z zakresu wzajemnego uznawania orzeczeń w UE
(por. rozdziały 65a–65d, 66a–66d oraz 66f–66i k.p.k.).
Należy podkreślić, że zgodnie z art. 10 ust. 2 lit. b dyrektywy prokurator, odmawiając
wykonania nakazu, będzie zobowiązany do pouczenia osoby podlegającej ochronie
o środkach ochrony i pomocy dostępnych w polskim porządku krajowym. Pouczenie to,
dokonywane na podstawie art. 16 § 2 k.p.k., będzie jednak ograniczone do tych
przypadków, w których osoba podlegająca ochronie będzie mogła uzyskać w Polsce
status pokrzywdzonego lub świadka.
Art. 611wh przewiduje obowiązek podejmowania odpowiednich działań na skutek
informacji dotyczących nałożonych obowiązków, przekazywanych przez państwo
wydania nakazu lub na skutek innych przyczyn o charakterze faktycznym lub prawnym.
Podobna formuła została wcześniej zastosowana w trakcie transpozycji większości
instrumentów z zakresu wzajemnego uznawania orzeczeń w sprawach karnych,
a mianowicie w art. 607zl § 2, art. 611fw § 6, art. 611tn i art. 611uh § 1 k.p.k. W ten
sposób możliwa była transpozycja znacznie bardziej kazuistycznych przepisów prawa
26

europejskiego, z zachowaniem pożądanej elastyczności regulacji, umożliwiającej
adekwatną reakcję polskiego organu na dynamiczny stan faktyczny i prawny
(np. śmierć osoby podlegającej ochronie lub osoby stwarzającej zagrożenie).
Zasadniczo jednak zaprzestanie stosowania nakazu powinno ograniczać się do
okoliczności wymienionych w art. 14 ust. 1 dyrektywy:
–
nieprzebywanie osoby podlegającej ochronie na terytorium państwa wykonania,
–
upływ okresu obowiązywania nałożonych obowiązków,
–
odmowa wykonania nakazu zmienionego przez państwo wydania,
–
przekazanie państwu wykonania orzeczenia, na podstawie którego wcześniej
wydano nakaz (w trybie decyzji ramowej 2008/947/WSiSW).
Art. 611wi określa obowiązek informowania sądu lub właściwego organu państwa
wydania o istotnych orzeczeniach dotyczących nakazu, zapadłych w Polsce, jak
również o ważnych okolicznościach faktycznych dotyczących wykonywania
przewidzianych w nim obowiązków. Ponadto przewiduje on niezwłoczne
zawiadomienie właściwego sądu lub innego organu państwa wydania nakazu
o wszelkich okolicznościach mających wpływ na jego wykonanie, w szczególności
o niestosowaniu się danej osoby do wymagań w nim zawartych. Zawiadomienia
o naruszeniu obowiązku dokonuje się na standardowym formularzu, którego wzór
określi Minister Sprawiedliwości. W § 3 została zawarta norma uprawniająca
prokuratora do przedsięwzięcia osobiście lub zlecenia Policji sprawdzenia
prawdziwości informacji o naruszeniu nałożonego obowiązku. Za zgodą osoby objętej
ochroną prokurator może również zainicjować objęcie jej środkami ochrony i pomocy
przewidzianymi w art. 2 projektowanej ustawy. Stanowi to odrębną, autonomiczną
podstawę stosowania tych środków wobec osoby, która nie ma w Polsce statusu
pokrzywdzonego ani świadka.
Projektowany przepis przewiduje też możliwość wystąpienia do właściwego sądu lub
innego organu państwa wydania nakazu o uchylenie lub zmianę nałożonych
obowiązków, jeżeli polski prokurator uzna to za uzasadnione. Wystąpienie takie nie jest
jednak dla sądu lub organu zagranicznego wiążące.
Przepis stanowi implementację art. 11 dyrektywy, który określa kompetencje państwa
wykonania nakazu w przypadku naruszenia wynikających z niego obowiązków.
Prawodawca europejski pozostawił państwom członkowskim w tym zakresie znaczną
swobodę transpozycyjną. Mogą one przyjąć, że naruszenie obowiązku stanowi
27

przestępstwo, wydać decyzję niemającą charakteru prawnokarnego lub zastosować
środki tymczasowe w celu zapobieżenia dalszym naruszeniom w przyszłości oraz
poinformować o naruszeniu właściwy organ państwa wydania. Projektodawcy
zakładają, że naruszenie obowiązku wynikającego z nakazu ochrony w Polsce nie
będzie stanowić przestępstwa. Wynika to wprost z treści art. 244 k.k. ograniczającego
penalizację niewykonywania orzeczeń do środków karnych orzeczonych przez sąd.
Tymczasem, zgodnie z projektem, europejski nakaz ochrony ma być uznawany
i wykonywany w Polsce na podstawie postanowienia prokuratora. Niezgodne z polskim
systemem prawnym byłoby również wydawanie decyzji o charakterze
administracyjnym w przypadku naruszenia obowiązku nałożonego w postępowaniu
karnym. Z tego względu kompetencje polskiego organu w takim przypadku ograniczają
się do sprawdzenia informacji o naruszeniu oraz podjęcia decyzji, o których mowa
w art. 11 ust. 2 lit. c i ust. 3 dyrektywy.
Art. 611wj stanowi, że koszty związane z wykonaniem orzeczenia ponosi Skarb
Państwa, co odpowiada art. 18 dyrektywy.
Podobnie jak podczas poprzednich implementacji instrumentów prawnych UE, także
w przypadku tej dyrektywy wprowadzenie zasady bezpośrednich kontaktów między
polskimi sądami a prokuratorami oraz właściwymi organami innego państwa
członkowskiego UE skutkować będzie koniecznością zmiany art. 613 k.p.k., przez
objęcie katalogiem wyjątków od przewidzianej w tym przepisie reguły projektowanych
rozdziałów 66j i 66k k.p.k. W konsekwencji polskie organy procesowe komunikować
się będą ze swoimi odpowiednikami w innych państwach członkowskich UE
z wyłączeniem Ministra Sprawiedliwości.
8. Zakres regulacji
Projektowana ustawa, oprócz przepisów autonomicznych, zakłada wprowadzenie zmian
do następujących aktów prawnych:
a) ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89,
poz. 555, z późn. zm.),
b) ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 90,
poz. 557, z późn. zm.),
c) ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. z 2011 r. Nr 287, poz. 1687,
z późn. zm.),
28

d) ustawa z dnia 5 sierpnia 2010 r. o ochronie informacji niejawnych (Dz. U. Nr 182,
poz. 1228).
9. Akty wykonawcze
Projektowana ustawa upoważnia Ministra Sprawiedliwości do wydania następujących
aktów wykonawczych:
a) rozporządzenia określającego wzór pisemnego pouczenia pokrzywdzonego o jego
uprawnieniach i obowiązkach oraz dostępnych środkach ochrony i pomocy,
b) rozporządzenia określającego wzór pisemnego pouczenia świadka o jego
uprawnieniach i obowiązkach oraz dostępnych środkach ochrony i pomocy,
c) rozporządzenia określającego wzór europejskiego nakazu ochrony,
d) rozporządzenia określającego wzór zaświadczenia służącego do zawiadomienia
państwa wydania europejskiego nakazu ochrony o naruszeniu jego postanowień.
10. Wejście w życie ustawy
Ustawa powinna wejść w życie w terminie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia. Termin ten
uzasadniony jest dążeniem do niezwłocznego wdrożenia systemu ochrony świadków
i pokrzywdzonych w polskim systemie prawnym. Przepisy implementujące dyrektywę
w sprawie europejskiego nakazu ochrony powinny natomiast wejść w życie w terminie
przewidzianym w tym instrumencie, a mianowicie z dniem 11 stycznia 2015 r. Zmiany
instytucji wprowadzanych tzw. dużą nowelizacją Kodeksu postępowania karnego
przyjętą dnia 27 września 2013 r. (Dz. U. poz. 1247) wchodzą w życie z dniem 1 lipca
2015 r., co odpowiada dacie wejścia w życie tej nowelizacji.
Projekt ustawy jest zgodny prawem Unii Europejskiej.
Projekt nie zawiera przepisów technicznych, a zatem nie podlega notyfikacji zgodnie
z trybem przewidzianym w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r.
w sprawie sposobu funkcjonowania krajowego systemu notyfikacji norm i aktów
prawnych (Dz. U. Nr 239, poz. 2039, z późn. zm.).
Zgodnie z art. 5 ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie
stanowienia prawa (Dz. U. Nr 169, poz. 1414, z późn. zm.) projekt ustawy został
udostępniony w Biuletynie Informacji Publicznej na stronach internetowych
Ministerstwa Sprawiedliwości i Rządowego Centrum Legislacji. Nie zgłoszono
zainteresowania pracami nad projektem.

29