Rządowy projekt ustawy - Prawo o aktach stanu cywilnego

właściwości kierownika urzędu stanu cywilnego, do którego powinna zostać przekazana
odmowa przyjęcia oświadczeń koniecznych do uznania ojcostwa przez konsula,
w art. 62 ust. 3–8 oraz art. 63 ust. 2 i 3 projektu ustawy zdefiniowano obieg protokołu
uznania ojcostwa, a także organy właściwe do zasilania w rejestrze stanu cywilnego
rejestru uznań.
Z uwagi na to, że protokół uznania ojcostwa dziecka wpływa na treść aktu urodzenia,
będzie on przekazywany do kierownika urzędu stanu cywilnego właściwego do
sporządzenia aktu urodzenia. Wyjątek stanowi sytuacja, w której uznanie ojcostwa
dziecka następuje przed konsulem przed urodzeniem dziecka. Konsul, nie mając
narzędzi do późniejszej weryfikacji rejestracji urodzenia dziecka, powinien przekazać
protokół uznania ojcostwa do kierownika urzędu stanu cywilnego właściwego ze
względu na miejsce sporządzenia aktu urodzenia matki dziecka, a jeżeli na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej nie nastąpiła rejestracja urodzenia matki – do kierownika
urzędu stanu cywilnego właściwego dla miasta stołecznego Warszawy.
Zasady obowiązujące przy zasilaniu rejestru uznań w zakresie przyjętych oświadczeń
o uznaniu ojcostwa dziecka oraz odmów przyjęcia takich oświadczeń, ustalone zostały
przy uwzględnieniu dostępu do rejestru stanu cywilnego. Jako zasadę przyjęto, że
rejestracja oświadczeń o uznaniu ojcostwa oraz odmów przyjęcia tych oświadczeń
będzie leżała w gestii odpowiednio kierownika urzędu stanu cywilnego, który przyjął
oświadczenia o uznaniu ojcostwa dziecka albo kierownika urzędu stanu cywilnego,
który odmówił przyjęcia tych oświadczeń. Brak dostępu do rejestru stanu cywilnego
przez konsula będzie z kolei generować rejestrowanie uznania ojcostwa dziecka przed
konsulem oraz odmów tego uznania przez kierownika urzędu stanu cywilnego
właściwego według miejsca sporządzenia aktu urodzenia dziecka, a w przypadku
uznania przed urodzeniem dziecka – przez kierownika urzędu stanu cywilnego
właściwego ze względu na miejsce sporządzenia aktu urodzenia matki dziecka, a jeżeli
na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej nie nastąpiła rejestracja urodzenia matki –
przez kierownika urzędu stanu cywilnego właściwego dla miasta stołecznego
Warszawy.
Zgodnie z art. 62 ust. 9 projektu ustawy konsul będzie wydawał rodzicom
zaświadczenie potwierdzające uznanie ojcostwa dziecka, takie zaświadczenie będzie

32







mógł wydać również kierownik urzędu stanu cywilnego, jeżeli wystąpi o to matka lub
ojciec dziecka. Wskazany rodzaj zaświadczenia stanowi novum w polskim porządku
prawnym. Za jego wprowadzeniem przemawiają przyjęte zasady przekazywania
protokołu uznania ojcostwa, a także odejście od dotychczasowego wymogu wpisywania
uznania ojcostwa, które nastąpiło przed sporządzeniem aktu urodzenia lub dotyczy
dziecka poczętego, lecz nieurodzonego do papierowej księgi urodzeń.
W przypadku odmowy przyjęcia przez kierownika urzędu stanu cywilnego lub konsula
oświadczeń koniecznych do uznania ojcostwa, mężczyzna i matka dziecka, którym
odmówiono przyjęcia oświadczeń, będą pisemnie powiadamiani w ciągu 7 dni od daty
odmowy ze wskazaniem jej przyczyn i pouczeniem o przysługującym uprawnieniu
wystąpienia do sądu opiekuńczego z odpowiednim wnioskiem.
W art. 64 projektu ustawy przewidziano wyeliminowanie różnicowania pozycji dzieci
pozamałżeńskich w zakresie ukrycia faktu uznania ojcostwa, zarówno w akcie
urodzenia dziecka sporządzonym po uznaniu, jak również jednocześnie z uznaniem.
W każdym z tych przypadków akt urodzenia dziecka będzie sporządzany jak dla
dziecka urodzonego z małżeństwa, bez wpisywania tej informacji, jak dotychczas, do
aktu urodzenia.
W formie wzmianek dodatkowych będą dołączane do aktu informacje o uznaniu
ojcostwa lub sądowym ustaleniu ojcostwa w przypadku gdy uznanie nastąpiło po
sporządzeniu aktu urodzenia oraz w przypadku ustalenia bezskuteczności uznania
ojcostwa w zakresie danych wynikających z orzeczenia sądu, a także informacje
o zaprzeczeniu ojcostwa męża matki, gdy sąd nie postanowił o sporządzeniu nowego
aktu urodzenia lub zgonu (art. 65 i art. 66 ust. 3 projektu ustawy).
Uwzględniając, iż przyjęty system wzmianek dodatkowych dołączanych do aktów stanu
cywilnego powoduje, że w odpisie zupełnym aktu urodzenia, stanowiącym powtórzenie
treści aktu, będzie ujawniona informacja o zmianach w zakresie filiacji dziecka,
a zwłaszcza obalenia domniemania ojcostwa męża matki, co jest kwestionowane
z perspektywy zabezpieczenia właściwych standardów ochrony danych osobowych,
regulacje ustawy w sposób tożsamy do przysposobienia dopuszczają sporządzanie
nowego aktu urodzenia dziecka w sprawach związanych z zaprzeczeniem ojcostwa,
o ile sąd opiekuńczy tak postanowi, a także przyjmują analogiczne ograniczenia

33







w zakresie udostępniania dotychczasowego aktu urodzenia (art. 66 projektu ustawy).
Biorąc pod uwagę wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 26 listopada 2013 r. sygn.
akt P 33/12, zgodnie z którym przepis art. 71 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego
uniemożliwiający zaprzeczenie ojcostwa męża matki po śmierci dziecka jest niezgodny
z Konstytucją, przewidziano także w sytuacji zaprzeczenia ojcostwa męża matki po
śmierci dziecka możliwość sporządzenia nowego aktu zgonu dla dziecka, jeżeli sąd tak
postanowi.
Podobnie jak dotychczas, projekt ustawy stanowi, że formą dokumentowania
oświadczeń, o których mowa w art. 88 § 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego
(tj. oświadczeń co do zmiany nazwiska dziecka, które urodziło się w związku
małżeńskim), będzie protokół, podpisywany przez składających oświadczenia
i kierownika urzędu stanu cywilnego (art. 67 ust. 1 projektu ustawy). Zważywszy, że
wzór tego protokołu będzie określony w rozporządzeniu wykonawczym do ustawy,
przesądzono o zakresie danych wymaganych w tym protokole, niezbędnych do
dokonania czynności. Protokół będzie przekazywany kierownikowi urzędu stanu
cywilnego właściwemu do sporządzenia aktu małżeństwa rodziców, niemniej
w stosunku do dotychczasowych regulacji, został zakreślony 1 dzień roboczy od daty
sporządzenia tego protokołu na realizację obowiązku jego przekazania.
Forma protokołu została utrzymana również w odniesieniu do przewidzianych w art. 90
Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego oświadczeń małżonków w zakresie nadania
dziecku nazwiska, jakie nosi lub nosiłoby wspólne dziecko tych małżonków. Kierując
się ustawowym upoważnieniem do sformalizowania wzoru wskazanego protokołu,
również w tym przypadku został zdefiniowany zakres danych potrzebnych dla
udokumentowania czynności w formie protokołu (art. 68 projektu ustawy).
Projekt ustawy utrzymuje uprawnienie rodziców dziecka do złożenia oświadczenia
o zmianie imienia (imion) dziecka w ciągu 6 miesięcy od daty sporządzenia aktu
urodzenia (art. 69 projektu ustawy). Rozszerza natomiast zakres działania podmiotów
dokonujących czynności z zakresu rejestracji stanu cywilnego, zezwalając na złożenie
przedmiotowych oświadczeń przed każdym kierownikiem urzędu stanu cywilnego oraz
konsulem, a także doprecyzowuje formę, wskazując, że przyjęcie oświadczenia
o zmianie imienia dziecka wymaga sporządzenia protokołu o określonym zakresie

34







danych, który stanowi podstawę do dołączenia do aktu urodzenia dziecka stosownej
wzmianki dodatkowej.
Dostrzegając, że dotychczasowe przepisy, poza zakresem swego zainteresowania,
pozostawiły kwestie definiowania zmiany imienia, co w praktyce mogło przysparzać
problemów, gdyż ustawa z dnia 17 października 2008 r. o zmianie imienia i nazwiska
(Dz. U. Nr 220, poz. 1414 oraz z 2010 r. Nr 217, poz. 1427) w procedurze
administracyjnej zmiany imienia z kolei operuje już definicją legalną zmiany imienia,
wprost zostało wskazane, na czym polega zmiana imienia dziecka w ciągu 6 miesięcy
od sporządzenia aktu urodzenia.
Istotne novum, będące reakcją na problemy praktyki w zakresie procedury rejestracji
rozwiązania stosunku przysposobienia orzeczonego w stosunku do osoby, która
pozostaje lub pozostawała w związku małżeńskim, stanowi art. 73 ust. 2 projektu
ustawy, precyzujący sposób postępowania w przypadku gdy rozwiązanie stosunku
przysposobienia dotyczy osoby, dla której został sporządzony akt małżeństwa lub która
posiada dzieci.
Akt małżeństwa
Fundamentalne zasady dotyczące małżeństwa zostały skonkretyzowane w przepisach
w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Natomiast zadaniem projektu ustawy jest
wprowadzenie przepisów określających procedurę zawarcia małżeństwa w zakresie
wymaganej dokumentacji i formy ceremonii, jak również przepisów regulujących
sporządzenie aktu małżeństwa i wprowadzanie w nim ewentualnych zmian.
Zasadniczym celem projektowanych przepisów pozostaje konieczność uproszczenia
i usprawnienia procedury we wskazanym powyżej zakresie oraz wyjścia naprzeciw
oczekiwaniom społecznym, zważywszy na istotę ceremonii małżeństwa będącą jednym
z fundamentalnych zdarzeń w życiu człowieka i często doniosłym wydarzeniem
rodzinno-osobistym.
Osiągnięcie powyższych priorytetów wymaga obok
uszczegółowienia i doprecyzowania przepisów, wprowadzenia nowych rozwiązań
prawnych dostosowanych do realiów życia społecznego.
W stosunku do dotychczasowej regulacji w art. 75 i następnych projektu ustawy
rozbudowano procedurę poprzedzającą zawarcie małżeństwa przez jednoznaczne
wskazanie katalogu dokumentów wymaganych w procedurze zawarcia małżeństwa od

35







obywatela polskiego oraz cudzoziemca, co pozwoli na wyeliminowanie niewłaściwych
interpretacji, wynikających z dotychczasowej konstrukcji przepisów, a także
doprowadzi do wyeliminowania istniejących luk prawnych. Co jednak istotne
z perspektywy ułatwień dla społeczeństwa, wskutek dostępu kierownika urzędu stanu
cywilnego do rejestru stanu cywilnego, a także obowiązku przenoszenia do tego rejestru
stanu cywilnego aktów stanu cywilnego, sporządzonych pod rządami dotychczasowych
przepisów w wyniku dokonywania jakiejkolwiek czynności, do której jest niezbędny
ten akt, co do zasady odstąpiono od obowiązku przedkładania odpisów aktów stanu
cywilnego w procedurze poprzedzającej zawarcie małżeństwa. Wskazane odpisy nie
będą zatem wymagane dla obywatela polskiego, w sytuacji, w której zamierza on
wstąpić w związek małżeński przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego lub zawrzeć
małżeństwo w formie wyznaniowej wywołującej skutki cywilnoprawne, o ile dla danej
osoby zostały sporządzone na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej akty stanu
cywilnego. Wymóg przedkładania stosownych dokumentów, potwierdzających stan
cywilny w odniesieniu do małżeństwa został jednak utrzymany w przypadku formy
zawarcia małżeństwa przed konsulem, skoro konsul nie będzie miał dostępu do rejestru
stanu cywilnego.
Uregulowano również kwestie związane z pisemnym zapewnieniem o braku
okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa, wymaganym przy wszystkich
formach zawarcia małżeństwa, jak również w procedurze poprzedzającej wydanie
zaświadczenia stwierdzającego, że zgodnie z polskim prawem można zawrzeć
małżeństwo, przez wskazanie m. in. jego niezbędnych elementów.
Złożenie zapewnienia zostało obwarowane przepisami o odpowiedzialności karnej za
podanie nieprawdziwych bądź zatajenie danych w zakresie oświadczenia o braku
przeszkód wyłączających zawarcie małżeństwa (art. 75 ust. 5 projektu ustawy).
Uwzględniając rzeczywisty czas oczekiwania na zawarcie małżeństwa, w trakcie
którego mogą zaistnieć okoliczności wpływające na możliwość złożenia oświadczeń
o wstąpieniu w związek małżeński, określony został 6-miesięczny termin ważności
wskazanego zapewnienia, dla którego obliczania kluczowa będzie data złożenia
zapewnienia przez ostatnią z osób zamierzających zawrzeć małżeństwo.

36