Rządowy projekt ustawy - Prawo o aktach stanu cywilnego

Akt urodzenia
Projekt ustawy przewiduje utrzymanie dotychczasowych zasad rejestracji dziecka, które
urodziło się martwe, w formie aktu urodzenia z adnotacją o martwym urodzeniu,
sposobu dokumentowania faktu przysposobienia dziecka, jak również zasad
sporządzania aktu urodzenia dziecka nieznanych rodziców lub osoby pełnoletniej,
której tożsamości nie można ustalić.
Analogicznie do rozwiązań dotychczasowych, przepisy projektu ustawy statuują
wymóg sporządzenia aktu urodzenia w dniu zgłoszenia urodzenia dziecka.
Uwzględniając jednak przewidzianą w art. 17 projektu ustawy możliwość dokonania
czynności z zakresu rejestracji stanu cywilnego poza siedzibą urzędu stanu cywilnego,
a co za tym idzie, faktyczne możliwości organu do sporządzenia aktu urodzenia, w tym
samym dniu, w którym w miejscu pobytu osoby zgłaszającej przyjęto do protokołu
zgłoszenie urodzenia dziecka, został wprowadzony wyjątek, zgodnie z którym w takich
okolicznościach będzie dopuszczalne sporządzenie aktu urodzenia w następnym dniu
roboczym po dniu zgłoszenia urodzenia (art. 51 projektu ustawy).
W przeciwieństwie do dzisiejszych rozwiązań, w art. 52 i następnych projektu ustawy
nastąpił podział na dwie czynności, których łączne wystąpienie będzie skutkować
sporządzeniem aktu urodzenia, tj. przekazanie karty urodzenia albo karty martwego
urodzenia do urzędu stanu cywilnego przez podmiot wykonujący działalność leczniczą
oraz zgłoszenie urodzenia dziecka.
W celu uporządkowania rodzaju dokumentów bazowych dla aktu urodzenia
w zależności od rodzaju zdarzenia i ujednolicenia używanych pojęć, w miejsce
dotychczasowego „pisemnego zgłoszenia urodzenia dziecka” projektodawca
wprowadza dualny systemem dokumentów, tj. „kartę urodzenia”, potwierdzającą
urodzenie żywe oraz „kartę martwego urodzenia” dla dziecka martwo urodzonego
(art. 52 i następne projektu ustawy). Proponowane zmiany stanowią dostosowanie do
nazwy dokumentu, który stanowi podstawę sporządzenia aktu zgonu, tj. karty zgonu,
a nowe nazewnictwo nie sugeruje, tak jak obecnie, że dokument ten zastępuje
zgłoszenie urodzenia dziecka przez rodziców. Wprowadzone dokumenty wywołują
ponadto odmienne skutki w zakresie terminów obligujących podmioty wykonujące

27







działalność leczniczą do ich przekazania do kierownika urzędu stanu cywilnego, czy
powstałych w ich wyniku aktów.
Przepis art. 53 projektu ustawy określa m.in. czas na przekazanie karty urodzenia albo
karty martwego urodzenia przez podmiot wykonujący działalność leczniczą do
kierownika urzędu stanu cywilnego właściwego do sporządzenia aktu urodzenia,
zastrzegając terminy – 3-dniowy w przypadku urodzenia dziecka żywego i 1-dniowy
dla dziecka martwo urodzonego. Wskazane terminy są celowo krótsze od terminów
przewidzianych na wywiązanie się z obowiązku zgłoszenia urodzenia, żeby usprawnić
proces rejestracji urodzenia, a w szczególności umożliwić sporządzenie aktu
w określonym terminie w oparciu o oba niezbędne do tego dokumenty, tj. protokół
zgłoszenia urodzenia i stosowną kartę urodzenia. Niemniej, uwzględniając konieczność
kompletnego wypełnienia wskazanych kart, projekt przewiduje, że wskazane terminy
będą rozpoczynały swój bieg od dnia sporządzenia odpowiednio karty urodzenia lub
karty martwego urodzenia, a nie od dnia urodzenia dziecka.
Zważywszy, że karta martwego urodzenia powinna zawierać płeć, która z punktu
widzenia rejestracji stanu cywilnego jest jedną z istotniejszych danych medycznych,
mogącą wpływać na nadanie dziecku imienia (imion), niemożność ustalenia płci
dziecka będzie w tej sytuacji powodowała brak po stronie podmiotu wykonującego
działalność leczniczą obowiązku przekazania do właściwego kierownika urzędu stanu
cywilnego karty martwego urodzenia (art. 53 ust. 3 projektu ustawy).
W celu wyeliminowania wynikającej z obowiązujących przepisów dwutorowości
zgłaszania urodzenia, regulacje ustawy porządkują katalog podmiotów dokonujących
zgłoszenia urodzenia. Racjonalizacja katalogu osób zgłaszających urodzenie obejmuje
odstąpienie od obowiązku zgłoszeniowego osób obecnych przy porodzie, lekarzy,
położnych oraz zakładów opieki zdrowotnej, co jest de facto regulacją „martwą”.
Obowiązek zgłoszenia urodzenia, związany z ustaleniem pochodzenia dziecka
i nadaniem mu imienia, będzie zasadniczo spoczywał na matce lub ojcu dziecka
posiadających pełną zdolność do czynności prawnych (art. 56 projektu ustawy).
Wzorem art. 77 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego dopuszczającego złożenie
oświadczenia koniecznego do uznania ojcostwa przez osobę, która ukończyła 16 lat,
i w stosunku do której nie istnieją podstawy do ubezwłasnowolnienia, zostanie

28







zagwarantowana możliwość zgłoszenia urodzenia przez matkę lub ojca dziecka, którzy
ukończyli lat 16, o ile posiadają co najmniej ograniczoną zdolność do czynności
prawnych. Dla zabezpieczenia sytuacji szczególnych, np. młodocianej matki, do kręgu
osób zgłaszających zgon zakwalifikowano przedstawiciela ustawowego lub opiekuna
matki. Zgłoszenia będzie mógł dokonać również ustanowiony pełnomocnik.
Przewartościowanie kręgu podmiotów zobowiązanych do dokonania zgłoszenia
zdarzenia zapewni prawidłowość zapisów w sporządzanym akcie urodzenia.
Dla osób zgłaszających urodzenie pozostawiono dotychczasowy 3-dniowy termin do
rejestracji dziecka martwo urodzonego, a w przypadku urodzenia dziecka żywego
termin na zgłoszenie został wydłużony z 14 na 21 dni. Bieg tych terminów,
analogicznie jak w przypadku terminów do przekazania karty urodzenia albo karty
martwego urodzenia, będzie inicjowało sporządzenie odpowiednio karty urodzenia lub
karty martwego urodzenia (art. 54 ust. 1 projektu ustawy).
W art. 54 ust. 2 oraz art. 55 projektu ustawy określono zasady i warunki umożliwiające
sporządzenie aktu urodzenia z urzędu jedynie na podstawie karty urodzenia bądź karty
martwego urodzenia przekazanej przez podmiot wykonujący działalność leczniczą.
Pierwszy przypadek uruchomienia wskazanej procedury będzie aktywizował się
w sytuacji, gdy osoby zobowiązane do zgłoszenia urodzenia nie dokonają zgłoszenia
w ustawowym terminie (art. 54 ust. 2 projektu ustawy). O sporządzonym akcie
urodzenia z urzędu zostaną powiadomieni rodzice dziecka, co jest o tyle istotne, że
w terminie 6 miesięcy od daty sporządzenia aktu będą mogli oni złożyć oświadczenie
o zmianie nadanego z urzędu przez kierownika urzędu stanu cywilnego imienia dziecka.
Pozostałe sytuacje dotyczą śmierci matki dziecka niepozostającej w związku
małżeńskim i braku uznania ojcostwa jej dziecka, śmierci rodziców dziecka przed
sporządzeniem aktu urodzenia czy zagrożenia zdrowia lub życia dziecka. Ta nowa
regulacja w polskim porządku prawnym umożliwi niezwłoczne sporządzenie aktu
urodzenia, konieczne ze względu na dobro dziecka. Wprowadzenie takiej regulacji jest
konieczne dla wyeliminowania przypadków braku aktu urodzenia dziecka
i w konsekwencji braku możliwości nadania dziecku numeru PESEL. O ile zasadą jest
pozostawienie wyboru co do imienia (imion) dziecka osobom sprawującym nad nim
pieczę, to jednak na gruncie proponowanych rozwiązań, z uwagi na wymóg wpisania

29







imienia do aktu urodzenia, przewidziano obowiązek wyboru imienia przez kierownika
urzędu stanu cywilnego, przy czym uwzględniając powyższe uwarunkowania,
kierownik będzie mógł wybrać dla dziecka wyłącznie jedno imię.
Przepis art. 58 projektu ustawy reguluje zasady związane z wyborem imienia (imion)
dla dziecka. Podobnie do dotychczasowych rozwiązań, nie będzie można zamieszczać
w akcie urodzenia więcej niż dwóch imion dziecka, imienia ośmieszającego,
nieprzyzwoitego czy zdrobniałego. Prawo wyboru imienia (imion) dla dziecka jest
niewątpliwie atrybutem władzy rodzicielskiej, niemniej zniesienie zakazu nadawania
dziecku imienia zdrobniałego, w naturalny sposób nacechowanego pieszczotliwością,
mogłoby okazać się krzywdzące dla dziecka, choć nie byłoby w swej istocie imieniem
ośmieszającym, czy nieprzyzwoitym. Dlatego też jedyną, istotną nowością jest
wprowadzenie możliwości wybierania obcych imion dla dziecka niezależnie od
obywatelstwa i narodowości rodziców, czy też takiego imienia, które nie wskazuje na
płeć dziecka, ale jest powszechnie przypisane do danej płci. W przypadku gdy imiona
nie spełniają powyższych kryteriów, kierownik stanu cywilnego ma prawo odmówić
przyjęcia oświadczeń o wyborze imienia lub imion dziecka i dokonać wyboru jednego
imienia z urzędu, w formie decyzji administracyjnej, której z mocy będzie podlegać
natychmiastowej wykonalności. Informacja o wybranym z urzędu imieniu znajdzie
odzwierciedlenie w akcie urodzenia w formie adnotacji dokonanej jednocześnie przy
sporządzaniu aktu, przy czym za odejściem od dołączania w takiej sytuacji wzmianki
dodatkowej do aktu przemawiają względy ergonomiki postępowania kierownika urzędu
stanu cywilnego, związane z zasilaniem rejestru PESEL.
Przewidziane regulacje wprowadzają modyfikacje dotychczasowej treści aktu urodzenia
(art. 59 projektu ustawy). Rezygnuje się z wpisywania do aktu „miejsca zamieszkania
każdego z rodziców w chwili urodzenia się dziecka” oraz „miejsca zamieszkania
zgłaszającego” jako danych wykraczających poza dane z zakresu rejestracji stanu
cywilnego. Natomiast dodaje się inne dane: „kraj urodzenia”, którego wymóg
gromadzenia wynika z rozporządzenia (WE) nr 862/2007 z dnia 11 lipca 2007 r.
w sprawie statystyk Wspólnoty z zakresu migracji i ochrony międzynarodowej oraz
uchylającego rozporządzenie Rady (EWG) nr 311/76 w sprawie statystyk dotyczących
pracowników – cudzoziemców. Ponadto zrezygnowano z zamieszczania w akcie

30







urodzenia informacji o podmiocie wykonującym działalność leczniczą sporządzającym
kartę urodzenia lub kartę martwego urodzenia. Za powyższym przemawia fakt, że karta
urodzenia/martwego urodzenia będzie znajdować się w aktach zbiorowych aktu
urodzenia i nie ma potrzeby, aby powtarzać w akcie dane informacyjne o podmiocie,
który ten dokument sporządził.
Mając na uwadze dobro i interes dziecka, w art. 60 ust. 1 projektu ustawy,
doprecyzowano zasady obligatoryjnego wpisywania do aktu urodzenia tzw. danych
przesłaniających, jeżeli nie zachodzi domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki
ani nie nastąpiło uznanie dziecka lub sądowe ustalenie ojcostwa. Zaproponowano, aby
w takim przypadku jako imię ojca było zamieszczane imię wskazane przez osobę
zgłaszającą urodzenie, a w razie braku takiego wskazania imię wybrane przez
kierownika urzędu stanu cywilnego. Jako nazwisko ojca i jego nazwisko rodowe
umieszczane będzie nazwisko matki z chwili urodzenia dziecka.
Uwzględniając fakt, że proponowane przepisy z zakresu rejestracji stanu cywilnego
regulują kwestie proceduralno-techniczne związane z przewidzianą w Kodeksie
rodzinnym i opiekuńczym instytucją uznania ojcostwa, zmodyfikowaną w 2008 r.,
a także mając na względzie przejście z papierowej rejestracji stanu cywilnego na rzecz
rejestracji stanu cywilnego w rejestrze stanu cywilnego, zdecydowano się na
wprowadzenie wielu zmian w dotychczasowej procedurze przyjmowania oświadczeń
koniecznych do uznania ojcostwa, uwzględniających okoliczność, że kierownik urzędu
stanu cywilnego nie jest już wyłącznie biernym odbiorcą oświadczeń składających się
na uznanie ojcostwa, ale ocenia również dopuszczalność tego uznania. Stąd też
w art. 62 projektu ustawy, utrzymując przewidzianą w dotychczasowych przepisach
formę protokołu dla dokumentowania oświadczeń koniecznych do uznania ojcostwa,
określono katalog danych wymaganych w protokole.
Dążąc do zapewnienia instrumentów pozwalających na ustalenie możliwości przyjęcia
oświadczeń koniecznych do uznania ojcostwa dziecka, zwłaszcza, że dotychczasowe
przepisy ograniczają się jedynie do wskazania kierownika urzędu stanu cywilnego
właściwego do dokonania wpisu oświadczeń o uznaniu ojcostwa przyjętych przez
konsula (urząd stanu cywilnego miejsca zamieszkania matki), nie uwzględniając
sytuacji, w której matka dziecka nie ma miejsca zamieszkania w kraju oraz nie określają

31