Rządowy projekt ustawy - Prawo o aktach stanu cywilnego

Ponadto projektodawca dąży do usprawnienia i uproszczenia postępowań związanych
z dokonywaniem zmian w aktach stanu cywilnego. W tym m.in. przewidziano:
1) odejście od decyzji administracyjnych na rzecz czynności materialno-technicznych
zakończonych wydaniem odpisu zupełnego aktu stanu cywilnego; będzie to
dotyczyło m.in. transkrypcji, czy odtworzenia zagranicznego dokumentu stanu
cywilnego;
2) liberalizację zasad zawierania małżeństw poza urzędem stanu cywilnego na wniosek
osób zamierzających zawrzeć małżeństwo;
3) zastąpienie postępowań sądowych procedurą administracyjną w sprawach
sprostowania aktu stanu cywilnego na podstawie akt zbiorowych rejestracji stanu
cywilnego lub wcześniejszych aktów stanu cywilnego prowadzonych dla osoby albo
zagranicznych dokumentów stanu cywilnego, o ile stwierdzają one zdarzenie
wcześniejsze i dotyczą tej osoby lub jej wstępnych, w oparciu o inne dokumenty, co
znacznie skróci i uprości tego rodzaju postępowania.
Dodatkowo projektowana ustawa dostosowuje dotychczasowe rozwiązania prawne do
orzecznictwa sądów z zakresu rejestracji stanu cywilnego oraz innych przepisów
powiązanych pośrednio lub bezpośrednio z rejestracją stanu cywilnego, które uległy
zmianie w okresie obowiązywania dotychczasowej ustawy z dnia 29 września 1986 r.
– Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz. U. z 2011 r. Nr 212, poz. 1264, z późn. zm.),
przede wszystkim do ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy
(Dz. U. z 2012 r. poz. 788).
Projektowane regulacje mają przyczynić się do poprawy jakości rejestracji stanu
cywilnego, co przełoży się na podniesienie bezpieczeństwa i pewności obrotu
prawnego.
II. Szczegółowe rozwiązania
Rozdział 1. Przepisy ogólne
Co do zasady, zostanie utrzymany obecny charakter rejestracji stanu cywilnego, istoty
oraz mocy dowodowej aktów stanu cywilnego. Rejestracja stanu cywilnego będzie
polegać na dokumentowaniu w formie aktów stanu cywilnego urodzenia, małżeństwa
i zgonu oraz wszelkich zmian, które występują po ich sporządzeniu, a mają wpływ na
treść aktu oraz stan cywilny osoby, której akt dotyczy. Ze względu na zmianę formy

2







prowadzenia rejestracji stanu cywilnego, projektodawca zdefiniował akt stanu
cywilnego. Na akt stanu cywilnego w rejestrze stanu cywilnego będą się składały:
pierwotny wpis o urodzeniu, małżeństwie albo zgonie wraz z późniejszymi wpisami
wpływającymi na treść lub ważność danego aktu, dołączanymi do pierwotnego wpisu
w formie wzmianek dodatkowych. Akt będzie uważany za sporządzony w chwili
dokonania przez kierownika urzędu stanu cywilnego pierwotnego wpisu w rejestrze
stanu cywilnego dotyczącego urodzenia, małżeństwa albo zgonu. Projektodawca uznał
za konieczne zdefiniowanie momentu sporządzenia aktu stanu cywilnego, ponieważ
szereg ustaw pozostających w obrocie prawnym posługuje się tym pojęciem, a są to
m.in. Kodeks wykroczeń, ustawa o opłacie skarbowej, ustawa o ewidencji ludności.
Czynności z zakresu rejestracji stanu cywilnego dokonywać będą, jak obecnie,
kierownicy urzędów stanu cywilnego i ich zastępcy, natomiast nadzór pełnić będą, na
dotychczasowych zasadach, właściwi miejscowo wojewodowie. Niezmieniona
pozostanie także struktura urzędów stanu cywilnego. Urząd stanu cywilnego nadal
będzie częścią urzędu gminy (art. 6 ust. 1 projektu ustawy), a terytorium gminy
stanowić będzie – co do zasady – okręg rejestracji stanu cywilnego (art. 6 ust. 2
projektu ustawy).
Inaczej niż w dotychczasowym stanie prawnym określono zasady modyfikacji okręgów
rejestracji stanu cywilnego. Dzisiejsze lakoniczne regulacje, umożliwiające tworzenie
przez wojewodów urzędów stanu cywilnego właściwych dla kilku okręgów lub
tworzenie kilku urzędów w obszarze jednej gminy, nie wskazują zasad realizacji
niniejszego uprawnienia z poszanowaniem konstytucyjnej samodzielności jednostek
samorządu terytorialnego. Zachowując zasadę, że zmiana okręgu może polegać na
ustaleniu właściwości urzędu stanu cywilnego dla więcej niż jednego okręgu rejestracji
stanu cywilnego lub utworzenia kilku urzędów stanu cywilnego w jednym okręgu
rejestracji stanu cywilnego, zdecydowano, że zmiana taka będzie następowała w drodze
rozporządzenia wydawanego przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych
w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw administracji. Uprawnionym do
złożenia wniosku o zmianę okręgu rejestracji stanu cywilnego będzie wojewoda, który
złoży go bądź z własnej inicjatywy po zasięgnięciu opinii zainteresowanych gmin bądź
z ich inicjatywy. W upoważnieniu ustawowym do wydania przedmiotowego

3







rozporządzenia kryterium rewizji struktury urzędów stanu cywilnego będzie stanowić
liczba zdarzeń z zakresu rejestracji stanu cywilnego przemawiających za zmianą
właściwości urzędu oraz wskazane we wniosku okoliczności.
Kierownikiem urzędu stanu cywilnego, tak jak dotychczas, będzie, co do zasady, wójt
(burmistrz, prezydent miasta), z tym że na podstawie kryterium liczby mieszkańców
będzie obligatoryjnie lub fakultatywnie zatrudniany zastępca kierownika urzędu stanu
cywilnego lub inna osoba na stanowisku kierownika urzędu stanu cywilnego. Podobnie
jak w obecnym stanie prawnym będzie to próg 50 tysięcy mieszkańców, z tym że
uwzględniając zasady rewizji struktury urzędów stanu cywilnego, w odróżnieniu od
dotychczasowych unormowań, punkt odniesienia dla liczby mieszkańców będzie
stanowił okręg rejestracji stanu cywilnego, nie zaś gmina. Powyższe ma zapewnić
ciągłość realizacji zadań z zakresu rejestracji stanu cywilnego w okręgu oraz
profesjonalną obsługę obywateli wnioskujących o dokonanie czynności z zakresu
rejestracji stanu cywilnego. Należy bowiem zwrócić uwagę, że kierownik urzędu stanu
cywilnego jest rejestratorem fundamentalnych zdarzeń z życia człowieka, dokonuje
szeregu istotnych czynności z zakresu prawa rodzinnego, jak również, w związku
z przepływem osób i dokumentów, jest obowiązany do znajomości nie tylko
ustawodawstwa krajowego, ale także do znajomości regulacji prawa
międzynarodowego, w tym w szczególności konwencji Międzynarodowej Komisji
Stanu Cywilnego, której Rzeczpospolita Polska jest członkiem. Nie obniżając
dotychczasowych kwalifikacji wymaganych od kierowników urzędu stanu cywilnego
i zastępcy kierownika urzędu stanu cywilnego, w przedkładanym projekcie ustawy
doprecyzowano wymogi stawiane osobom ubiegającym się o zatrudnienie na tych
stanowiskach, tak aby nie budziły one wątpliwości interpretacyjnych. Skorygowane
zostały przesłanki odnoszące się do wykształcenia prawniczego lub administracyjnego,
wskazano bowiem wprost, że osoba zajmująca stanowisko kierownika urzędu stanu
cywilnego jest obowiązana posiadać dyplom ukończenia wyższych studiów
prawniczych lub administracyjnych potwierdzający uzyskanie tytułu zawodowego
magistra lub też dyplom potwierdzający uzyskanie tytułu zawodowego magistra
i dyplom ukończenia studiów podyplomowych w zakresie administracji. Tym samym
wyeliminowano potencjalną możliwość zatrudniania na stanowisku kierownika urzędu

4







stanu cywilnego osoby posiadającej dyplom potwierdzający uzyskanie tytułu
zawodowego licencjata i dyplom ukończenia studiów podyplomowych w zakresie
administracji. Z uwagi na wątpliwości interpretacyjne narosłe wokół użytego
w dotychczasowej ustawie sformułowania „biura jednostek samorządu terytorialnego”,
doprecyzowano przepis wskazujący na wymagany staż pracy, umożliwiając
zatrudnienie na stanowisku kierownika urzędu stanu cywilnego osobom posiadającym
staż pracy w samorządowych jednostkach organizacyjnych. Projektodawca nie
powtórzył treści dotychczasowego art. 6a ust. 2 ustawy – Prawo o aktach stanu
cywilnego z 1986 r. odnośnie do możliwości zatrudniania kierownika urzędu stanu
cywilnego lub jego zastępcy w niepełnym wymiarze czasu pracy, uznając wskazany
przepis za superfluum ustawowe. Należy bowiem zauważyć, iż uprawnienie do
zatrudnienia kierownika urzędu lub jego zastępcy w niepełnym wymiarze czasu pracy
wynika z ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U.
Nr 223, poz. 1458, z późn. zm.), którą to ustawę, w świetle odesłania zawartego
w art. 8 ust. 2 projektu ustawy, stosuje się w zakresie nieuregulowanym do osób
zatrudnionych na stanowisku kierownika lub zastępcy kierownika urzędu stanu
cywilnego oraz do naboru na te stanowiska. Zasady naboru na stanowisko zastępcy
kierownika urzędu stanu cywilnego lub kierownika urzędu stanu cywilnego, które
w świetle art. 4 ust. 1 pkt 1 lit. c oraz ust. 2 ustawy o pracownikach samorządowych,
należą do kategorii stanowisk urzędniczych, reguluje rozdział 2 tejże ustawy. Z kolei
w świetle art. 43 ust. 1 ustawy, w sprawach nieuregulowanych w ustawie stosuje się
przepisy ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21,
poz. 94, z późn. zm.), wobec czego zastosowanie znajdą odpowiednie regulacje
kodeksowe mające za przedmiot zatrudnienie w niepełnym wymiarze czasu pracy.
A zatem intencją projektodawcy nie było kompleksowe uregulowanie w ustawie
– Prawo o aktach stanu cywilnego kwestii zatrudniania na stanowisku kierownika
urzędu lub jego zastępcy, uznając, iż kwestie te są już uregulowane w ustawie
o pracownikach samorządowych. Ponadto kierując się określonymi w ustawie z dnia
21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych wymaganiami dla pracowników
samorządowych zatrudnianych na kierowniczym stanowisku urzędniczym,
postanowiono skrócić staż pracy dla osób ubiegających się o zatrudnienie na stanowisku

5







kierownika urzędu stanu cywilnego i jego zastępcy z pięciu do trzech lat.
Projektowane regulacje, w odróżnieniu od dotychczasowego stanu prawnego,
jednoznacznie precyzują, że przewidziane w ustawie uprawnienia i obowiązki
kierownika urzędu stanu cywilnego przysługują również jego zastępcy. Wprowadzenie
przedmiotowego przepisu powinno wyeliminować wątpliwości interpretacyjne
dotyczące zakresu kompetencji zastępcy kierownika urzędu stanu cywilnego,
a zwłaszcza pozwoli uniknąć sytuacji, gdy sąd, do którego kierowany jest wniosek
zastępcy kierownika urzędu stanu cywilnego o sprostowanie czy unieważnienie
w trybie sądowym aktu stanu cywilnego, żąda uzupełnienia wniosku poprzez dołączenie
umocowania bądź innych dokumentów legitymujących tego zastępcę do działania.
W stosunku do dotychczasowej regulacji wprowadzono możliwość upoważniania
innych pracowników urzędu gminy do dokonywania określonych czynności
urzędowych z zakresu rejestracji stanu cywilnego (art. 7 projektu ustawy). Pracownicy
umocowani przez kierownika urzędu stanu cywilnego będą mogli wydawać odpisy
aktów stanu cywilnego, zaświadczenia o zamieszczonych lub niezamieszczonych
w rejestrze danych dotyczących wskazanej osoby oraz dokonywać przypisków przy
aktach, z wyjątkiem przypisków zamieszczanych przy akcie na podstawie uznania
orzeczenia organu państwa obcego lub na podstawie innego dokumentu pochodzącego
od organu państwa obcego, a niewymagającego uznania albo odpisu zagranicznego
dokumentu stanu cywilnego przekazanego do urzędu stanu cywilnego w wykonaniu
umowy międzynarodowej przewidującej wzajemną wymianę informacji w zakresie
stanu cywilnego. Powyższe usprawni, szczególnie w dużych urzędach stanu cywilnego,
załatwianie spraw co do zasady prostych i powtarzalnych.
Dokonywanie przypisków na podstawie zagranicznych dokumentów, z uwagi na ich
ciężar gatunkowy, zostało zarezerwowane wyłącznie dla kierowników urzędu stanu
cywilnego i ich zastępców.
Treścią przypisku będzie informacja o mającym miejsce za granicą małżeństwie lub
zgonie osoby posiadającej polski akt stanu cywilnego i w szczególnym przypadku
kierownik urzędu stanu cywilnego, który zamieścił przypisek przy akcie urodzenia
o małżeństwie i zgonie czy też przy akcie małżeństwa o zgonie, zaktualizuje rejestr
PESEL w zakresie zmiany stanu cywilnego i zgonu. Aktualizacja taka będzie

6