Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o orderach i odznaczeniach

Druk nr 2543


Warszawa, 6 czerwca 2014 r.
SEJM

RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VII kadencja
Marszałek Senatu



Pani

Ewa Kopacz

Marszałek Sejmu

Rzeczypospolitej Polskiej



Zgodnie z art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia
2 kwietnia 1997 r. mam zaszczyt przekazać Pani Marszałek podjętą przez Senat na
55. posiedzeniu w dniu 6 czerwca 2014 r. uchwałę w sprawie wniesienia do Sejmu
projektu ustawy

-
o zmianie ustawy o orderach

i odznaczeniach.

Jednocześnie pragnę poinformować, że Senat upoważnił senator Grażynę
Sztark do reprezentowania Senatu w dalszych pracach nad tym projektem.

wz.
(-) Jan Wyrowiński
WICEMARSZAŁEK SENATU
U C H WA Ł A
S E N A T U R Z E C Z Y P O S P O L I T E J P O L S K I E J
z dnia 6 czerwca 2014 r.
w sprawie wniesienia do Sejmu projektu ustawy o zmianie ustawy o orderach
i odznaczeniach
Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia
1997 r., Senat wnosi do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej projekt ustawy o zmianie ustawy
o orderach i odznaczeniach.
Jednocześnie upoważnia senator Grażynę Sztark do reprezentowania Senatu w pracach
nad projektem.


MARSZAŁEK SENATU
W/Z


Jan Wyrowiński
Wicemarszałek Senatu
projekt
U S T A W A
z dnia
o zmianie ustawy o orderach i odznaczeniach
Art. 1. W ustawie z dnia 16 października 1992 r. o orderach i odznaczeniach (Dz. U.
Nr 90, poz. 450, z późn. zm.) wprowadza się następujące zmiany:
1)
w art. 15a:
a)
w ust. 1 wprowadzenie do wyliczenia otrzymuje brzmienie:
„Krzyż Wolności i Solidarności jest odznaczeniem o charakterze pamiątkowym
będącym nagrodą dla działaczy opozycji wobec dyktatury komunistycznej, którzy
w okresie od 1 stycznia 1956 r. do 4 czerwca 1989 r., z wyłączeniem okresu od
31 sierpnia 1980 r. do 12 grudnia 1981 r., na terytorium Polski co najmniej przez
12 miesięcy:”,
b)
dodaje się ust. 4 i 5 w brzmieniu:
„4. Krzyż Wolności i Solidarności nadaje się osobom, które spełniają kryteria,
o których mowa w ust. 1 lub 2, jeżeli nie zachodzą wobec nich okoliczności,
o których mowa w ust. 3.
5. Przepisu art. 32 nie stosuje się.”;
2)
w art. 30 dodaje się ust. 4 w brzmieniu:
„4. Nieprzedstawienie Prezydentowi wniosku o nadanie Krzyża Wolności
i Solidarności przez organ uprawniony wymaga zawiadomienia zgłaszającego
inicjatywę.”.
Art. 2. Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

1) Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 1999 r. Nr 101, poz. 1177, z 2000 r. Nr 62,
poz. 718, z 2002 r. Nr 74, poz. 676, z 2006 r. Nr 104, poz. 708 i 711 i Nr 194, poz. 1432, z 2007 r. Nr 25,
poz. 162 i Nr 123, poz. 848, z 2009 r. Nr 168, poz. 1323, z 2010 r. Nr 155, poz. 1041 oraz z 2011 r. Nr 205,
poz. 1207.
U Z A S A D N I E N I E
Podstawowym celem projektowanej ustawy jest poszerzenie kręgu osób odznaczonych
Krzyżem Wolności i Solidarności.
Zgodnie z ustawą z dnia 16 października 1992 r. o orderach i odznaczeniach Krzyż
Wolności i Solidarności jest nagrodą dla działaczy opozycji wobec dyktatury komunistycznej,
działających w latach 1956–1989.
Warunki przyznania odznaczenia jakim jest Krzyż Wolności i Solidarności zawarte są
w art. 15a ustawy o orderach i odznaczeniach.
Z wnioskiem o nadanie Krzyża Wolności i Solidarności do Prezydenta RP może
zwrócić się Prezes Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko
Narodowi Polskiemu.
W ustawie o orderach i odznaczeniach nie wyrażono wprost zasady, że posiadanie
odznaczeń wyższej klasy uniemożliwia nadanie Krzyża Wolności i Solidarności, jednakże ze
względu na wynikającą z tej ustawy hierarchię orderów i odznaczeń, a także stosowaną przez
Prezydenta precedencję ugruntował się trwały zwyczaj nie nadawania Krzyża Wolności
i Solidarności osobom, które otrzymały ordery lub odznaczenia wyższej rangi.
Na fakt ten wskazuje w swoim piśmie do Marszałka Senatu, Prezes Instytutu Pamięci
Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, przytaczając opinię
Kancelarii Prezydenta RP, zgodnie z którą Krzyż Wolności i Solidarności nie jest
odznaczeniem o charakterze pamiątkowym, przyznawanym wszystkim działaczom opozycji
antykomunistycznej, bez względu na ich zasługi. Zasługi te mogą być uhonorowane Krzyżem
Wolności i Solidarności, ale również odznaczeniami wyższej rangi jak Order Odrodzenia
Polski przyznawany za wybitne zasługi położone w służbie państwu i społeczeństwu. Mając
to na względzie, Biuro Kadr i Odznaczeń Kancelarii Prezydenta RP stoi na stanowisku, że
osoby uhonorowane za działalność na rzecz przemian demokratycznych, a więc, co jest
oczywiste, w tym również za działalność opozycyjną, odznaczeniem państwowym wyższej
rangi niż Krzyż Wolności i Solidarności, nie mogą być, za te same zasługi, odznaczone po raz
drugi.
Mając na uwadze powyższe Prezes Instytutu Pamięci Narodowej zaniechał
występowania z wnioskami o nadanie Krzyża Wolności i Solidarności wobec osób
wyróżnionych uprzednio orderami bądź odznaczeniami wyższej rangi.
– 2 –
Obowiązujący tryb postępowania eliminuje znaczną liczbę osób, których wybitna
i bogato udokumentowana działalność niepodległościowa zasługuje na wyróżnienie. Należy
zwrócić uwagę, iż praktycznie niemożliwe jest dokonanie merytorycznej oceny, za jakie
konkretnie zasługi zostało nadane odznaczenie wyższej rangi niż Krzyż Wolności
i Solidarności i czy wyróżnienie to było również uhonorowaniem działalności warunkującej
przyznanie odznaczenia jakim jest Krzyż Wolności i Solidarności.
Nieprzedstawianie wniosku przez Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej – będącego
zgodnie z art. 2 ust. 3 ustawy o orderach i odznaczeniach wnioskodawcą nadania Krzyża
Wolności i Solidarności – prowadzi do formułowania pod jego adresem uwag
o wstrzymywanie procedury odznaczeniowej. Krytyce poddawane jest również stanowisko
Biura Kadr i Odznaczeń Kancelarii Prezydenta RP.
Przedstawiony projekt zmian w ustawie o orderach i odznaczeniach wychodzi naprzeciw
oczekiwaniom byłych działaczy opozycji demokratycznej i osób represjonowanych w PRL.
Uzasadnione jest bowiem wprowadzenie ustawowej zasady, iż Krzyż Wolności i Solidarności
jest odznaczeniem o charakterze pamiątkowym nadawanym, nie ze względu na podlegające
subiektywnej ocenie zasługi, lecz wszystkim osobom spełniającym określone kryteria.
Projektowana zamiana w art. 15a ust. 1 ustawy o orderach i odznaczeniach prowadzi do
rezygnacji z zasady precedencji, a tym samym umożliwia powszechne nadawanie Krzyża
Wolności i Solidarności. Jednocześnie nowy ust. 4 w art. 15a jednoznacznie przesądza, że
przedmiotowe odznaczenie nadawane jest wszystkim osobom spełniającym kryteria,
o których mowa w ust. 1–3 tego artykułu. Takie rozwiązanie uznać należy za społecznie
aprobowane, tym bardziej, iż prowadzi do symbolicznego uhonorowania i przyznania
należnej rangi dla całego wielkiego i masowego ruchu Solidarności. Należy też podkreślić, że
zasada zgodnie z którą Krzyż Wolności i Solidarności miał być odznaczeniem przyznawanym
każdemu z działaczy opozycji wobec komunistycznej dyktatury, który spełniał warunki
formalne do jego otrzymania była (niezrealizowanym) założeniem projektu ustawy
o wznowieniu Krzyża Niepodległości oraz ustanowieniu Krzyża Wolności i Solidarności
(druk sejmowy nr 2899, z dnia 5 marca 2010 roku), ostatecznie uchwalonym w brzmieniu
nowelizacji z dnia 5 sierpnia 2010 r. (wprowadzającej do ustawy o orderach i odznaczeniach
Krzyż Wolności i Solidarności).
Założenia proponowane projektowaną ustawą wpisują się w istniejące już w ustawie
o orderach i odznaczeniach rozwiązania prawne. Obok orderów i odznaczeń nadawanych