Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw

– 5 –

UZASADNIENIE

Projekt rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie zakresu treści map potrzeb
zdrowotnych stanowi wykonanie upoważnienia ustawowego zawartego w art. 95a ust. 12
ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze
środków publicznych (Źz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027, z pó n. zm.).
W Rzeczpospolitej Polskiej obserwuje się istotne, wynikające ze zróżnicowanego stanu
zdrowia obywateli, różnice w potrzebach zdrowotnych występujące w poszczególnych
regionach, identyfikowane w szczególności na poziomie województw i powiatów. Mając
powyższe na względzie, istnieje konieczność podjęcia działań zmniejszających nierówności
w zdrowiu, m.in.: poprzez wypracowanie narzędzi lepszego identyfikowania potrzeb
zdrowotnych, prowadzenie okresowych ocen skuteczności podejmowanych działań,
wzmocnienie udziału województw w organizacji i zarządzaniu systemem ochrony zdrowia
oraz opiniowanie celowości podejmowania nowych inwestycji w infrastrukturę medyczną.
Zapewnienie zgodnego z potrzebami wynikającymi z aktualnych trendów demograficznych
i epidemiologicznych wsparcia sektora zdrowia oraz koordynacji tego wsparcia na poziomie
centralnym i regionalnym obejmują również oczekiwania i wskazania Komisji źuropejskiej,
m.in. w odniesieniu do spełnienia tzw. warunków ex-ante w zakresie możliwości wsparcia
infrastruktury ochrony zdrowia ze środków unijnych w perspektywie finansowej 2014–2020.
Wymienione aspekty określają potrzebę tworzenia regionalnych map potrzeb
zdrowotnych i Ogólnopolskiej Mapy Potrzeb Zdrowotnych. Wypracowanie identycznego
zakresu map potrzeb zdrowotnych pozwoli na zachowanie ich jednolitej struktury. Zapewni
spójność i porównywalność map, zarówno pomiędzy województwami jak i różnymi
okresami, w których będą tworzone.
Regionalna mapa potrzeb zdrowotnych składa się z części opisujących sytuację
demograficzną, stan infrastruktury medycznej oraz jej wykorzystanie, jak również prognozę
potrzeb zdrowotnych. Za jej opracowanie odpowiedzialni będą wojewodowie, a jej treść
będzie obejmowała analizę dla poszczególnych powiatów oraz porównywania między nimi na
tle całego województwa. Wnioski z map regionalnych uzupełnione o analizę świadczeń
udzielanych w poszczególnych województwach oraz porównania pomiędzy nimi
w odniesieniu do wska nika ogólnopolskiego będą składały się na Ogólnopolską Mapę
Potrzeb Zdrowotnych.
– 6 –

Część demograficzna map będzie zawierać analizę takich aspektów jak liczba ludności,
struktura ludności ze względu na płeć i wiek, liczba urodzeń, współczynniki płodności oraz
zagęszczenie ludności. Analiza wska ników dotyczących wymienionych kwestii pozwoli na
dokonanie dokładnego opisu populacji wystawionej na ryzyko, której potrzeby zdrowotne
będą analizowane poprzez określenie jej wielkości, struktury, rozmieszczenia oraz
zdefiniowanie pozostałych charakterystycznych cech. Opis ten będzie również stanowić
ródło informacji o dominujących grupach potencjalnych pacjentów na analizowanym
obszarze. Zasadność dokładnego opisu analizowanej populacji potwierdzają publikacje
międzynarodowych instytucji (Cavanagh S., Chadwick K. (2005), Health needs assessment:
A practical guide, National Institute for Clinical Excellence (NICE)). Ponadto, wyniki tej
części opracowania będą stanowić podstawę do dokonywanych prognoz.
Istotnym elementem jest analiza porównawcza i przestrzenna zgonów ze względu na
określone przyczyny. Celem tego typu analiz „jest lepsze poznanie ich rozpowszechnienia na
różnych terenach”(…) a same analizy „stanowią punkt wyjścia do wyjaśnienia przyczyn tych
zjawisk, a następnie podjęcia działań, aby je zminimalizować poprzez poprawienie sytuacji na
tych obszarach, gdzie jest ona najbardziej niekorzystna” (Wojtyniak B., Rabczenko D.,
Pokarowski P., Poznańska A., Stokwiszewski J. (2012), Atlas umieralności ludności Polski
2008–2010, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny). Analizie
poddane będą zarówno wartości bezwzględne jak i wska niki w przeliczeniu na 100 tys.
ludności. Wartości bezwzględne pozwolą na wskazanie najbardziej problematycznych
obszarów, natomiast przeliczenie ich wartości na 100 tys. mieszkańców umożliwi
porównywalność pomiędzy poszczególnymi jednostkami terytorialnymi. Źzięki temu
możliwe będzie wskazanie obszarów różniących się istotnie od przeciętych wartości.
Analizie przestrzennej poddane zostaną również wartości standaryzowanego
współczynnika umieralności (SMR) ze względu na przyczyn zgonów istotne z punktu
widzenia zdrowia publicznego. Konstrukcja tego współczynnika zapewnia relatywizację
struktury populacji, usuwając wpływ zróżnicowanej struktury wieku i płci, a co za tym idzie
prowadzi do zapewnienia porównywalności. Wyniki tej części analizy dostarczą informacji
o obszarach newralgicznych, wyróżniających się ze względu na strukturę zgonów. „Mapy
obrazujące zróżnicowanie poziomu umieralności ludności Rzeczpospolitej Polski
w zależności od powiatu zamieszkania stanowią szybkie, przejrzyste i syntetyczne
podsumowanie złożonej informacji przestrzennej, więc są pomocne w określeniu subtelnych
prawidłowości, które byłyby niemożliwe do uchwycenia w przypadku prezentacji
– 7 –

tabelarycznej. Mogą one być wykorzystane do monitorowania i opisu sytuacji w zakresie
jednego z najważniejszych parametrów zdrowia populacji i identyfikowania obszarów
o szczególnie wysokim zagrożeniu życia mieszkańców” (Wojtyniak B., Rabczenko Ź.,
Pokarowski P., Poznańska A., Stokwiszewski J. (2012), Atlas umieralności ludności Polski
2008–2010, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny).
Część dotycząca infrastruktury medycznej będzie zawierać informacje o liczbie
świadczeniodawców z podziałem na zakres udzielanych przez nich świadczeń opieki
zdrowotnej. W przypadku ambulatoryjnej opieki specjalistycznej mapy będą zawierać
informacje o strukturze jednostki, częstości korzystania z poradni specjalistycznych
z uwzględnieniem rozpoznań oraz czasu oczekiwania na wizytę. Ich analiza pozwoli na
statyczny opis potencjału infrastruktury medycznej w jednostkach stacjonarnej opieki
zdrowotnej oraz potrzeb zdrowotnych, które mogą być w nich zrealizowane. W przypadków
podmiotów, w których są realizowane hospitalizacje zostanie poddana analizie liczba
i rodzaje oddziałów szpitalnych (OźCŹ (2013), Health at a Glance 2013: OECD Indicators,
OźCŹ Publishing) oraz liczba znajdujących się na nich łóżek w ujęciu bezwzględnym oraz
w przeliczeniu na 100 tys. ludności. Źwa ostatnie wska niki są miarą dostępnej infrastruktury
medycznej służącej realizowaniu świadczeń względem pacjentów szpitalnych. Przedstawienie
ich wartości w odniesieniu do 100 tys. mieszkańców umożliwi porównywalność
poszczególnych jednostek terytorialnych i odniesienie ich wartości do poziomu
wojewódzkiego/krajowego. Wymienione aspekty stanowią podstawę statystycznego opisu,
którego celem jest dostarczenie informacji o alokacji przestrzennej świadczeniodawców
i zakresie zaspakajanych w nich potrzeb zdrowotnych analizowanej populacji. Jest też
ródłem informacji o przestrzennym zróżnicowaniu infrastruktury medycznej oraz
o wynikających z tego zróżnicowania potencjalnych problemach w dostępie do usług
medycznych.
Opis dostępnych zasobów nie będzie jedyną formą prezentacji dostępnych zasobów
medycznych w ramach danego świadczeniodawcy. Konieczna jest również analiza ich
wykorzystania, która pozwoli na wskazanie poziomu ich eksploatacji i ocenę jej
efektywności. Będzie ona dokonana poprzez ocenę wska nika rocznego obłożenia (tj. ilorazu
liczby osobodni hospitalizowanych na danym oddziale w roku i średniej liczba dostępnych
łóżek w roku na danym oddziale) w odniesieniu do dostępnej liczby łóżek szpitalnych
(Pożądany poziom obłożenia dla danej liczby łóżek jest definiowany między innymi na
podstawie: Jones R (2011), Hospital bed occupancy demystified, British Journal of Healthcare
– 8 –

Management 17(6): 242–248. Źodatkowo przeprowadzona będzie analiza obłożeń dziennych
(ilorazu liczby osobodni hospitalizowanych na danym oddziale danego dnia i średniej liczby
dostępnych łóżek w dniu na danym oddziale), która umożliwi wskazanie trendów
i sezonowości na przestrzeni analizowanego okresu. Celem oceny efektywności posiadanych
zasobów jest wskazanie jednostek, które efektywnie wykorzystują posiadane zasoby i są
w stanie w pełni zaspokoić potrzeby zgłaszane przez świadczeniobiorców zachowując
odpowiednie bezpieczeństwo i jakość udzielanych świadczeń. Ich analiza pozwoli na
optymalizację alokacji zasobów, a przez to podniesienie jakości świadczonych usług
medycznych. Jest to istotne z punktu widzenia pacjenta, ponieważ przekłada się na możliwość
zaspokojenia zgłaszanych przez niego potrzeb zdrowotnych na odpowiednio wysokim
poziomie przy jednoczesnym zagwarantowaniu dostępności do danego świadczenia.
Kolejną częścią mapy będzie analiza udzielonych świadczeń wg Międzynarodowej
Klasyfikacji Chorób ICŹ-10. Pozwoli ona na określenie przeciętnego profilu analizowanej
jednostki i identyfikację podmiotów o strukturze odbiegającej od przeciętnego poziomu
w województwie/kraju. Umożliwi to wskazanie świadczeniodawców zaspokajających dany
typ potrzeb zdrowotnych uwzględniając realne potrzeby populacji. Część ta stanowić będzie
niezbędne uzupełnienie analizy dotyczącej analizy struktury infrastrukturalnej
świadczeniodawców.
Źodatkowo w przypadku podmiotów realizujących hospitalizacje mapa będzie zawierać
analizę przeciętnego czasu pobytu w ramach danego rozpoznania i świadczeniodawcy.
Przeciętny czas pobytu w szpitalu jest często wykorzystywany jako miernik efektywności.
Zakładając wszystkie inne czynniki na ustalonym poziomie, niższy czas zmniejsza koszty
udzielanych świadczeń. Należy pamiętać, że krótszy czas pobytu niesie za sobą większe
nasilenie udzielanych świadczeń na jednostkę czasu, a co za tym idzie zwiększa wska nik
kosztowności w przeliczeniu na jeden dzień hospitalizacji. Natomiast zbytkrótki czas pobytu
może mieć niekorzystny wpływ na zdrowie pacjentów, zmniejszyć komfort i efektowność
leczenia. Jeżeli doprowadzi to do zwiększonej liczby powtórnych przyjęć, realne koszty
leczenia mogą zmniejszyć się nieznacznie, a nawet wzrosnąć (OźCŹ (2013), Health
at a Glance 2013Ś OźCŹ Indicators, OźCŹ Publishing). Analiza średniego czasu
hospitalizacji w ramach danego rozpoznania i świadczeniodawcy będzie stanowić jedną ze
składowych prognoz potrzebnych zasobów i analizy wrażliwości przyjętych założeń
w zależności od realizacji poszczególnych scenariuszy, która pozwoli na dynamiczną analizę
czasu hospitalizacji przy zmianie jednego z określających dany scenariusz parametrów.
– 9 –

Analiza wrażliwości polega m.in. na weryfikacji, w jaki sposób zmiana poszczególnych
założeń wpływa na prognozę. Np.Ś dziś rodzi się X% (np. 20%) noworodków wymagających
wzmożonej opieki, w związku z czym na podstawie modelu prognozuje się, że czas
hospitalizacji wyniesie Y dni, przy założeniu, że parametr X nie ulegnie zmianie. Analiza
wrażliwości polega na zmianie wartości parametru X, i sprawdzeniu jak to wpłynie na
prognozę – wszystkie inne składowe modelu pozostają bez zmian. Zatem sprawdzeniu
podlega wpływ zmiany udziału noworodków wymagających wzmożonej opieki na wartości
prognozy, w zależności od potencjalnych zmian wartości parametru X.
Innym elementem map jest analiza migracji pacjentów pomiędzy poszczególnymi
jednostkami terytorialnymi. Pozwala ona na zdefiniowanie potrzeb, za którymi migrują
pacjenci, określenie w jakich regionach są zaspakajane poszczególne potrzeby oraz jakie
ośrodki specjalizują się w realizacji danych świadczeń.
Kolejnym elementem map są prognozy, które obejmują prognozy dotyczące
epidemiologii oraz wynikającego z płynących potrzeb zapotrzebowania na infrastrukturę
medyczna. Źokonywane prognozy będą dotyczyć wska ników i współczynników opisanych
w części demograficznej map. Wyniki tych prognoz wraz dostępnymi prognozami
demograficznych zostaną wykorzystane do określania spodziewanej wielkości populacji
narażonej na ryzyko choroby. W efekcie omówiona część mapy będzie zawierać prognozy
dotyczące między innymi liczby osobodni hospitalizacji, liczby osób hospitalizowanych oraz
prognozowanej liczby potrzebnych łóżek. Źokonane prognozy zostaną poddane analizie
wrażliwości, biorącej pod uwagę zmianę wartości kluczowych warunków brzegów. źfekty
prognoz dostarczą informacji pozwalających na odpowiednie zdefiniowanie przyszłego
funkcjonowania systemu ochrony zdrowi, poprzez poznanie przyszłych tendencji i wskazanie
elementów, które mogą w przyszłości stać się szczególnie problematyczne i wymagać
wzmożonej uwagi.
Należy podkreślić, że tego typu prognozy dostarczą podstaw do oceny racjonalności
realizowanych przedsięwzięć, wskazania problematycznych obszarów i dziedzin
wymagających priorytetowej interwencji ze strony władz państwowych i samorządowych.
Będą stanowiły też podstawę do formułowania celów zdrowotnych wynikających z oceny
stanu zdrowia i potrzeb zdrowotnych obywateli.
Projektowane rozporządzenie nie podlega procedurze notyfikacji w rozumieniu
przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie sposobu
funkcjonowania krajowego systemu notyfikacji norm i aktów prawnych (Dz. U. Nr 239,