Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury oraz niektórych innych ustaw

– 10 – 
podnoszone przez skarżącego zarzuty zmierzające do weryfikacji uzyskanej oceny punktowej”. 
Z kolei Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie w wyroku z dnia 16 grudnia 2008 r. 
(II  SA/Ol  770/08)  zaakceptował  pogląd,  zgodnie  z  którym  organ  rozpoznający  odwołanie 
powinien z  urzędu badać przesłanki określone w ówczesnym art. 169 ust. 8 ustawy – Prawo 
o szkolnictwie wyższym, tj. to, czy nastąpiło naruszenie warunków i trybu rekrutacji na studia. 
Przepisów  ograniczających  zakres  kontroli  odwoławczej  decyzji  o  przyjęciu  na  studia  nie 
kwestionował również Naczelny Sąd Administracyjny – zob. wyrok z dnia 19 marca 2009 r. 
(I OSK  1538/08).  Przytoczone  powyżej  orzecznictwo  sądów  administracyjnych  wskazuje 
jednoznacznie,  że  ograniczenie  zakresu  kontroli  odwoławczej  decyzji  właściwych  organów 
wydawanych w przedmiocie przyjęcia na studia wyższe jest akceptowane. Trzeba też z całą 
mocą podkreślić, że w orzecznictwie sądów administracyjnych nie budzi wątpliwości to, że 
komisja  konkursowa  przeprowadzająca  konkurs  na  aplikację  (do  tej  pory  była  to  naturalnie 
aplikacja  ogólna,  niemniej  jednak  taki  sam  status  będzie  miała  komisja  przeprowadzająca 
konkurs bezpośrednio na aplikacje specjalistyczne) jest ciałem niezależnym i bezstronnym, 
składającym  się  z  ekspertów  z  poszczególnych  dziedzin  prawa,  a  zarazem  jest  jedynym 
podmiotem  posiadającym  tak  kompetencje  merytoryczne,  jak  i  możliwości  praktyczne 
zweryfikowania wiedzy kandydata. Wiedza ta jest weryfikowana również przez porównanie 
poziomu  prac  sporządzanych  przez  wszystkich  uczestników  konkursu  w  celu  wyłonienia 
najlepszego z nich. Co więcej: komisja sprawdza prace pisemne, które są zakodowane, a więc 
nie  można  ich  przypisać  konkretnym  osobom,  co  skutecznie  eliminuje  wpływ  czynników 
pozamerytorycznych na wyniki rekrutacji. 
W  świetle  powyższego  przyjęcie  poglądu  o  nieograniczonej  kompetencji  organów 
administracyjnych w sprawach,  w  których  dokonywana  jest  kontrola  odwoławcza  decyzji 
o odmowie  przyjęcia  na  aplikacje,  może  godzić  w  wartości,  jakimi  są  obiektywizm  oraz 
bezstronność rekrutacji. Wskazać należy, że odwołanie nie jest wnoszone „anonimowo”, zaś 
zarzuty co do nietrafności  merytorycznej  ocen  wystawionych  przez  członków  komisji 
konkursowej  są  wysoce  ocenne.  Innymi  słowy,  dopuszczenie  szerokiej  kontroli  wyników 
postępowania rekrutacyjnego mogłoby prowadzić do nadużyć, bowiem ocena tych wyników 
może  być  dokonana  przy  uwzględnieniu  tego,  kto  jest  autorem  odwołania.  Sytuacji  takich, 
które mogą potencjalnie zaistnieć, należy za wszelką cenę uniknąć, szczególnie, że wiedzy 
kandydatów w żaden sposób nie są w stanie zweryfikować organy administracyjne powołane 
do prowadzenia postępowania  administracyjnego  w  sprawie  przyjęcia  na  aplikację.  Dlatego 
– 11 – 
też wskazanie w treści proponowanego art. 25 ust. 5 ograniczenie podstaw odwoławczych jest 
w pełni zasadne. 
W projekcie przewidziano likwidację stypendiów wypłacanych aplikantom. Wiąże się to 
ze zmianą koncepcji odnośnie do modelu aplikacji. Zdaniem Senatu (który skądinąd podziela 
postulaty  formułowane  w  tym  zakresie  przez  Krajową  Radę  Sądownictwa),  wskazane  jest, 
aby  aplikanci  aplikacji  sędziowskiej  oraz  prokuratorskiej  nabywali  wiedzę  i  umiejętności 
praktyczne przydatne w zawodzie sędziego czy prokuratora, także poprzez świadczenie pracy 
w sądach oraz jednostkach organizacyjnych prokuratury. Jest rzeczą oczywistą, że szkolenie 
aplikacyjne nie powinno li tylko prowadzić do pogłębienia wiedzy teoretycznej wyniesionej 
przez aplikantów ze studiów, lecz musi gruntownie przygotowywać do zawodu sędziego lub 
prokuratora,  a  elementem  takiego  przygotowania  winno  być  niewątpliwie  doświadczenie 
zdobyte przy wykonywaniu rozmaitych obowiązków na odpowiednich stanowiskach w sądach 
i jednostkach organizacyjnych prokuratury. 
Stosunek pracy aplikantów będzie nawiązywany na podstawie umowy o pracę na czas 
określony,  w  związku  z  czym  ich  prawa  i  obowiązki  pracownicze,  z  pewnymi  korektami 
wynikającymi ze zmienionej ustawy (por. projektowany art. 28), będą uregulowane w ustawie 
z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy. W ten sposób status aplikanta stanie się bardziej 
czytelny  i  dookreślony.  Aplikanci  aplikacji  sędziowskiej  zostaną  zatrudnieni  w  sądach 
okręgowych,  natomiast aplikanci aplikacji prokuratorskiej odpowiednio –  w prokuraturach 
okręgowych.  W  trakcie  aplikacji  aplikanci  będą  odbywali  praktyki  zgodnie  z  programem 
aplikacji i – tak jak to jest obecnie – będą pod opieką patronów koordynatorów oraz patronów 
poszczególnych  praktyk. Wynagrodzenie aplikanta aplikacji  sędziowskiej  zostanie ustalone 
w drodze  rozporządzenia  Ministra  Sprawiedliwości,  zaś  wynagrodzenie  aplikanta  aplikacji 
prokuratorskiej  określi  rozporządzenie  wydane  przez wskazanego Ministra  po  zasięgnięciu 
opinii Prokuratora Generalnym. Podkreślenia wymaga również to, że etaty aplikanckie będą 
przydzielane do sądów okręgowych oraz prokuratur okręgowych z uwzględnieniem zarówno 
etatowych potrzeb sądów i jednostek organizacyjnych prokuratury, jak i preferencji aplikanta 
związanych z jego miejscem zamieszkania. W odniesieniu do etatów dla aplikantów aplikacji 
sędziowskiej stosowną decyzję będzie podejmował Minister Sprawiedliwości, a w przypadku 
etatów aplikanckich w prokuraturze – Prokurator Generalny. 
W związku ze zmianą statusu prawnego aplikanta proponuje się zmianę obowiązujących 
regulacji dotyczących skreślenia z listy aplikantów. Ustawa powinna bowiem przewidywać 
– 12 – 
możliwość  relegowania  z  aplikacji  z  przyczyn  natury  dyscyplinarnej,  jeżeli  aplikant–
pracownik dopuścił się takiego przewinienia, które uzasadnia rozwiązanie stosunku pracy bez 
wypowiedzenia (por. art. 1 pkt 11 lit. b projektowanej ustawy). Także rozwiązanie stosunku 
pracy przez aplikanta musi skutkować skreśleniem z listy, skoro w projektowanym modelu 
aplikacja ma być odbywana w ramach stosunku pracy. Z tym aspektem wiąże się też zresztą 
nowelizacja art. 47 ustawy o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury, a więc przepisu 
przesądzającego kto i na jakich zasadach rozstrzyga o możliwości podjęcia przez aplikanta 
dodatkowego zatrudnienia lub zajęcia (innego niż zatrudnienie na stanowisku dydaktycznym, 
naukowo-dydaktycznym lub naukowym lub zajęcie o charakterze naukowym, dydaktycznym 
lub publicystycznym). W ocenie projektodawcy, tego typu kompetencja powinna przysługiwać 
pracodawcy,  a  ściślej:  organowi  będącemu  jego  przedstawicielem  (właściwy  prezes  sądu 
okręgowego,  właściwy  prokurator  okręgowy).  Od  decyzji  podjętej  w  tym  przedmiocie  nie 
przewiduje się możliwości odwołania. 
Projekt  zakłada  ponadto  rezygnację  z  instytucji  nagród,  jakie  mogą  być  przyznawane 
aplikantom, co również jest refleksem zmiany ich statusu, zaś instytucja zawieszenia aplikanta 
zostanie  zastąpiona  instytucją  przerwy,  która  w  kontekście  stosunku  pracy  wydaje  się  być 
lepszym  rozwiązaniem  (proponowane  brzmienie  art.  40).  Okoliczność,  że  aplikanci  przez 
cały okres aplikacji będą zatrudnieni na etatach aplikanckich, wymaga także przyznania im 
prawa do urlopu szkoleniowego bezpośrednio przed egzaminem końcowym. Proponuje się, 
by był to urlop w wymiarze 30 dni kalendarzowych i by przysługiwał tylko raz, tak jak to jest 
w przypadku innych egzaminów prawniczych (zob. np. art. 78c ustawy z dnia 26 maja 1982 r. 
– Prawo o adwokaturze). 
Po pierwszym roku aplikacji sędziowskiej oraz prokuratorskiej aplikanci będą składali 
kolokwium sprawdzające. Potrzeba powrotu do tej formy weryfikacji wiedzy i umiejętności 
aplikantów (kolokwia odbywały w poprzednim systemie szkoleń aplikacyjnych, czyli zanim 
obowiązek organizacji i prowadzenia kształcenia wstępnego kadr sądownictwa i prokuratury 
przejęła Krajowa Szkoła) wiąże się z tym, że po zniesieniu aplikacji ogólnej dopiero egzamin 
końcowy  pozwalałby  na  dokonanie  negatywnej  selekcji  aplikantów.  Natomiast  powiązanie 
kolokwium sprawdzającego (projektowany przepis art. 27 ust. 3) z instytucją skreślenia z listy 
aplikantów (patrz art. 1 pkt 11 lit. a tiret trzecie, pkt 8) umożliwi wcześniejszą kontrolę stanu 
wiedzy  aplikantów.  Można  zatem  przypuszczać,  że  w  proponowanym  układzie  kolokwium 
będzie dodatkowo motywowało aplikantów do nauki. 
– 13 – 
Same zasady dotyczące składania egzaminów sędziowskiego oraz prokuratorskiego, ich 
przygotowania  i  przeprowadzenia  pozostaną  niezmienione.  Nadal  też  utrzymana  zostanie 
regulacja  odnosząca  się  do  sporządzania  listy  klasyfikacyjnej egzaminowanych aplikantów 
aplikacji  prokuratorskiej  jako  swoistego  rankingu  wykorzystywanego  następnie  w  procesie 
przydziału  etatów  asesorów  prokuratury.  Jedyną  różnicą  będzie  w  tym  zakresie  to,  że  te 
ostatnie etaty będzie absolwentom Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury proponował 
Prokurator Generalny (projektowany art. 35 ust. 5). Z kolei w przypadku aplikantów aplikacji 
sędziowskiej zniesiona zostanie gwarancja zatrudnienia na stanowisku referendarza sądowego 
(jest to proste następstwo likwidacji stażu), a ich dalsze losy zależne będą od podaży etatów 
w sądach, i to tak etatów asystenckich, jak i etatów referendarskich. Można jednak założyć, 
że  –  wobec  stosunkowo  dużej  dostępności  stanowisk  asystenta  sędziego  –  proponowane 
rozwiązanie  nie  przekreśli  aspiracji  tej  grupy  i  umożliwi  osobom  najlepszym,  a  zarazem 
wystarczająco  zdeterminowanym, na  dojście  do  zawodu  sędziego.  Przy  okazji  trzeba  też 
wspomnieć, że absolwenci KSSiP, jak również inne osoby, które zdołały potwierdzić swoje 
kompetencje  zdanym  egzaminem  sędziowskim  albo  prokuratorskim,  będą  mogły  zostać 
zatrudnione na stanowisku starszego asystenta sędziego lub starszego asystenta prokuratora. 
Notabene na stanowisko starszego asystenta sędziego lub starszego asystenta prokuratora będą 
mogły być  awansowane  także te osoby, które zajmowały  stanowisko asystenta odpowiednio: 
sędziego  lub prokuratora  przez  co  najmniej  dziesięć  lat  i  nie  były  karane  za przewinienia 
dyscyplinarne oraz uzyskiwały pozytywne okresowe oceny (art. 2 pkt 1 lit c oraz art. 5 pkt 8 
lit. a). 
Powyższe zmiany  wymagają nadania nowego brzmienia art. 61 ustawy z dnia 27 lipca 
2001 r. –  Prawo  o  ustroju  sądów  powszechnych  w zakresie przesłanek,  które  muszą  być 
spełnione  przez  kandydatów  na  stanowisko  sędziego  sądu  rejonowego. Przewiduje  się,  że 
o stanowisko to będą mogły się ubiegać osoby, które spełniają warunki określone w art. 61 § 1 
pkt 1–5,  złożyły  odpowiedni  egzamin  i  po  ukończeniu  aplikacji  sędziowskiej  w Krajowej 
Szkole były zatrudnione przez okres co najmniej 2 lat na stanowisku referendarza sądowego 
lub  asystenta  sędziego  w  pełnym  wymiarze  czasu  pracy.  Na dotychczasowych zasadach o 
stanowisko sędziego w sądach najniższych szczebli będą się mogły ubiegać również osoby, 
które  przed  wystąpieniem  o  powołanie  na  stanowisko  sędziego co najmniej przez trzy lata 
pracowały w charakterze asesora prokuratorskiego (art. 5 pkt 3 lit. a). Okoliczność, że praca 
na stanowiskach asystentów oraz referendarzy sądowych może być wykonywana w niepełnym 
– 14 – 
wymiarze czasu pracy znajdzie natomiast wyraz w treści art. 61 § 7 (wskazany wyżej okres 2 
lat będzie tu podlegał proporcjonalnemu wydłużeniu). 
Sytuacja  osób,  które  były  aplikantami  Krajowej  Szkoły  Sądownictwa  i  Prokuratury 
bądź obecnie odbywają w niej szkolenie wstępne (czy to w ramach aplikacji ogólnej, czy też 
na  aplikacjach  specjalistycznych)  zostanie  uregulowana  w  przepisach  przejściowych 
z zachowaniem  zasady  poszanowania  uzasadnionych  oczekiwań,  jakie  osoby  te  mogą  mieć 
w związku z dotychczasowymi rozwiązaniami. W szczególności te roczniki, które rozpoczęły 
szkolenia zgodnie z obowiązującym trybem, w takim właśnie trybie je zakończą – art. 7 oraz 
art. 15. 
Kształcenie ustawiczne 
Proponuje  się  stwierdzenie  wprost  w  ustawie,  że  podstawowym  zadaniem  Krajowej 
Szkoły Sądownictwa i Prokuratury jest prowadzenie szkoleń oraz doskonalenia zawodowego 
sędziów, asesorów prokuratury i prokuratorów (art. 1 pkt 1, art. 2 pkt 1). Jest to związane 
z tym, że zarówno ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych, jak 
i ustawa  z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze  nakłada  na  wymienione  podmioty 
obowiązek  szkolenia  ustawicznego  w  celu  uzupełnienia  ich  specjalistycznej  wiedzy  oraz 
umiejętności zawodowych (por. choćby art. 82a § 1 tej pierwszej ustawy). Identycznie ma się 
też  rzecz  ze  szkoleniami ustawicznymi referendarzy  sądowych, asystentów  sędziów  oraz 
asystentów prokuratorów (art. 1 pkt 1, art. 2 pkt 2). Co więcej: ze względu na liczebność tych 
wszystkich grup zawodowych, a zatem i ogrom zadania postawionego przed Krajową Szkołą, 
a także wobec wielkiego znaczenia, jakie ma kształcenie ustawiczne, przewiduje się dodanie 
w ustawie nowego rozdziału poświęconego tej właśnie problematyce (art. 1 pkt 6). 
Istotą  projektowanych  rozwiązań  jest  wskazanie,  że  szkolenia  ustawiczne  mogą  być 
realizowane  również  w  wymiarze  wykraczającym  poza  założenia  rocznego  harmonogramu 
działalności szkoleniowej KSSiP. Zapotrzebowanie w tym względzie powinni móc zgłaszać 
prezesi sądów apelacyjnych oraz sam Minister Sprawiedliwości (przy czym ten ostatni tylko 
„w uzasadnionych  przypadkach”),  a  więc  podmioty,  na  które  przepisy  prawa  nakładają 
określone obowiązki w związku z kierowaniem lub funkcjonowaniem sądów powszechnych. 
Jeżeli  natomiast  chodzi  o  osoby  zatrudnione  w  jednostkach  organizacyjnych  prokuratury 
stosowaną kompetencję w tym zakresie będzie miał Prokurator Generalny jako organ stojący 
na czele prokuratury. Koszty takich dodatkowych szkoleń – wedle przedłożonej propozycji – 
miałyby  być  pokrywane  z właściwych  części  budżetowych  (projektowany  art.  15a  ust.  4).