Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o ochronie przyrody

 
Druk nr 2355 
 
 
Warszawa, 11 kwietnia 2014 r. 
SEJM  
 
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ 
VII kadencja 
Marszałek Senatu 
 
 
 
 
Pani  
 
Ewa Kopacz 
 
Marszałek Sejmu 
 
Rzeczypospolitej Polskiej 
 
Szanowna Pani Marszałek 
 
Zgodnie z  art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia  
2 kwietnia 1997 r. mam zaszczyt przekazać Pani Marszałek podjętą przez Senat na 
52.  posiedzeniu w dniu 10 kwietnia 2014 r.  uchwałę  w  sprawie  wniesienia  do 
Sejmu projektu ustawy 
 
 -  o zmianie ustawy o ochronie przyrody 
wraz z projektem tej ustawy. 
 
Projekt  ustawy  stanowi  wykonanie  obowiązku  dostosowania  systemu 
prawa do orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. 
 
Jednocześnie  pragnę  poinformować,  że  Senat  upoważnił  senatora 
Stanisława  Gorczycę  do reprezentowania Senatu w dalszych pracach nad tym 
projektem. 
 
 
Z poważaniem 
 
(-) Bogdan Borusewicz 
U C H WA Ł A  
S E N A T U   R Z E C Z Y P O S P O L I T E J   P O L S K I E J  
z dnia 10 kwietnia 2014 r. 
w sprawie wniesienia do Sejmu projektu ustawy o zmianie ustawy o ochronie przyrody 
Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 
1997 r., Senat wnosi do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej projekt ustawy o zmianie ustawy  
o ochronie przyrody. 
Jednocześnie  upoważnia  senatora  Stanisława  Gorczycę  do reprezentowania Senatu  
w pracach nad projektem. 
 
 
 
 
MARSZAŁEK SENATU 
 
 
 
Bogdan BORUSEWICZ 
projekt 
U S T A W A  
z dnia 
o zmianie ustawy o ochronie przyrody 
Art. 1.  W ustawie  z dnia  16 kwietnia 2004 r.  o ochronie przyrody  (Dz. U.  z 2013 r. 
poz. 627, 628 i 842) w art. 126 ust. 1 otrzymuje brzmienie: 
„1.  Skarb  Państwa  odpowiada  za  szkody  wyrządzone  przez  żubry,  wilki,  rysie, 
niedźwiedzie i bobry.”. 
Art. 2. Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.  
U Z A S A D N I E N I E  
1. Cel projektowanej ustawy 
Celem  projektu  jest  dostosowanie  systemu  prawa  do  wyroku  Trybunału 
Konstytucyjnego  z  dnia  3  lipca  2013  r.  (sygn.  akt  P  49/11)  dotyczącego  ustawy  z  dnia  16 
kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2013 r. poz. 627, ze zm.). Jego sentencja 
została ogłoszona 26 lipca 2013 r. w Dz. U. poz. 842, a pełny tekst, wraz z uzasadnieniem, 
w OTK ZU Nr 6A, poz. 73. 
Projekt  przewiduje  ustanowienie  odpowiedzialności  Skarbu  Państwa  za  szkody 
wyrządzone  przez  niektóre  gatunki  zwierząt,  niezależnie  od  rodzaju  majątku,  w  którym 
szkody  zostały  wyrządzone.  Dotychczas  odszkodowania  można  było  domagać  się  tylko  za 
szkody  wyrządzone  w  niektórych  rodzajach  majątku,  np.  w  gospodarstwie  rolnym,  leśnym 
rybackim lub w pasiece, w zależności od gatunku zwierzęcia, które wyrządziło szkodę. 
2. Przedmiot i istota rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego 
TK  orzekł,  że  art.  126  ust.  1  pkt  5  ustawy  z  dnia  16  kwietnia  2004  r.  o  ochronie 
przyrody  w  zakresie,  w  jakim  ogranicza  odpowiedzialność  Skarbu  Państwa  za  szkody 
wyrządzone  przez  bobry  wyłącznie  do  szkód  powstałych  w  gospodarstwie  rolnym,  leśnym 
lub rybackim, jest niezgodny z art. 32 ust. 1 oraz art. 64 ust. 2 Konstytucji RP. 
Ustawa o ochronie przyrody obejmuje pewne gatunki zwierząt ochroną polegającą m.in. 
na  zakazie  zabijania  tych  zwierząt,  mimo  że  niekiedy  wyrządzają  one  szkody  w  majątku. 
Jednocześnie  ustawodawca  uznał,  że  skutkiem  takiej  ochrony,  mającym  m.in.  na  celu 
zachęcenie do szczególnego przestrzegania zakazu, będzie odpowiedzialność Skarbu Państwa 
za  szkody  wyrządzone  przez  niektóre  gatunki  zwierząt.  Zakwestionowany  przepis 
przewiduje,  że  Skarb  Państwa  odpowiada  za  szkody  wyrządzone  przez  bobry  – 
w gospodarstwie  rolnym,  leśnym  lub  rybackim.  A contrario  Skarb  Państwa  nie  ponosi 
odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez bobry poza gospodarstwem rolnym, leśnym 
lub rybackim, np. na terenach służących celom bytowym czy rekreacyjnym. 
Konstytucyjna  zasada  równości  wymaga  aby  wszystkie  podmioty  prawa, 
charakteryzujące się daną, istotną cechą w równym stopniu, były traktowane równo (art. 32 
ust. 1 Konstytucji). W omawianym przypadku  chodzi o równą ochronę  praw majątkowych 
(art. 64 ust. 2). Istotną cechą upodabniającą te podmioty prawa jest tu wyrządzenie szkody 
- 2 - 
przez  bobry.  Ustawodawca  zróżnicował  jednak  ich  sytuację  i  jednym  przyznał  prawo  do 
odszkodowania, a innym nie. Zróżnicowanie to, samo w sobie nie musi być niekonstytucyjne. 
Może  ono  być  usprawiedliwione,  jeśli:  1)  odstępstwo  od  zasady  równości  ma  charakter 
relewantny, tzn. pozostaje w bezpośrednim związku z celem i zasadniczą treścią przepisów, 
w których zawarta jest  kontrolowana norma, oraz służy  realizacji tego  celu i treści, 2) jest 
zrównoważone,  tzn.  waga  interesu,  któremu  ma  służyć  różnicowanie  sytuacji  adresatów 
normy,  jest  zbilansowana  z  interesami,  które  zostaną  naruszone  w  wyniku  nierównego 
potraktowania  podmiotów  podobnych,  3)  pozostaje  w  związku  z  innymi  wartościami, 
zasadami  i  normami  konstytucyjnymi,  uzasadniającymi  odmienne  traktowanie  podmiotów 
podobnych; czynnikiem uzasadniającym odmienne traktowanie podmiotów podobnych może 
być m.in. zasada sprawiedliwości społecznej. 
Zdaniem TK jednak, nie powinno mieć znaczenia to czy szkoda została wyrządzona w 
mieniu stanowiącym gospodarstwo rolne, leśne lub rybackie czy też działkę spełniającą inne 
funkcje. Dokonane zróżnicowanie nie ma również charakteru relewantnego, tzn. nie pozostaje 
w  bezpośrednim  związku  z  celem  i  zasadniczą  treścią  przepisów.  Pozbawienie  części 
podmiotów  prawa  do  dochodzenia  odszkodowania  może  mieć  negatywny  wpływ  na 
realizację  ochrony  gatunkowej,  nie  prowadzi  bowiem  do  większej  akceptacji  ustawowych 
zakazów  z  niej  wynikających.  Wręcz  przeciwnie,  może  powodować  działania  skierowane 
przeciwko  takim  gatunkom,  mające  zapobiegać  powstawaniu  szkód  i  wynikające  z  chęci 
ochrony własności. 
Wprowadzone zróżnicowanie nie pozostaje w związku z innymi wartościami, zasadami 
i normami konstytucyjnymi, uzasadniającymi odmienne traktowanie podmiotów podobnych, 
wręcz  przeciwnie,  przenosi  koszty  funkcjonowania  ochrony  gatunkowej  na  wybrane 
podmioty, które w przeważającej części wypadków muszą godzić się na znoszenie zachowań 
zwierząt  objętych  ochroną  gatunkową,  nawet  takich,  które  prowadzą  do  powstania  szkód 
w dobrach  będących  ich  własnością.  Istniejące  instrumenty  prawne  nie  zawsze  dają  im 
możliwość podjęcia w zgodzie z prawem działań mających chronić posiadane dobra. 
Chociaż  z  Konstytucji  nie  wynika  prawo  podmiotowe,  którego  treścią  jest 
odszkodowanie  ze  środków  Skarbu  Państwa  za  szkody  wyrządzone  przez  zwierzęta 
podlegające  ochronie  gatunkowej,  to  jednak  w  sytuacji,  gdy  ustawodawca  przyznaje  na 
podstawie  rozwiązań  ustawowych  takie  prawo  jednym  podmiotom,  musi  respektować 
konstytucyjne zasady.