Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o ochronie przyrody

- 3 - 
3. Różnice między dotychczasowym a projektowanym stanem prawnym 
Literalnie  czytana  sentencja  wyroku  TK  wskazywałaby  jedynie  na  konieczność 
usunięcia z zakwestionowanego punktu wyrazów po myślniku, łącznie z owym myślnikiem, 
tj.: „-  w  gospodarstwie  rolnym,  leśnym  lub  rybackim”.  Należy  jednak  zwrócić  uwagę,  że 
wyrok  zapadł  w  wyniku  pytania  prawnego  sądu,  dotyczącego  zawsze  konkretnej  sprawy. 
Zatem  przedmiotem  zaskarżenia  do  Trybunału,  a  tym  bardziej  przedmiotem  jego 
rozstrzygnięcia  nie  mogły  być  inne  postanowienia  ustawy,  nawet  jeżeli  zawierają  podobną 
niezgodność  z  Konstytucją.  Tymczasem  inne  punkty  przepisu,  w  odniesieniu  do  innych 
gatunków  zwierząt  również  zawierają  ograniczenia  odpowiedzialności  odszkodowawczej 
Skarbu Państwa. Przepis brzmi następująco: 
„Skarb Państwa odpowiada za szkody wyrządzone przez: 
1) żubry - w uprawach, płodach rolnych lub w gospodarstwie leśnym; 
2) wilki - w pogłowiu zwierząt gospodarskich; 
3) rysie - w pogłowiu zwierząt gospodarskich; 
4) niedźwiedzie - w pasiekach, w pogłowiu zwierząt gospodarskich oraz w uprawach rolnych; 
5) bobry - w gospodarstwie rolnym, leśnym lub rybackim”. 
Można się domyślać, że ustawowa treść ograniczeń zawartych w pozostałych punktach, 
również wynika z tego, że w praktyce zwierzęta te rzadziej wyrządzają szkody innego rodzaju 
lub w innych miejscach, niż te wymienione po myślnikach. Jednak tego rodzaju ograniczenie 
zostało  przez  TK  zakwestionowane.  W  konsekwencji  proponuje  się  usunąć  we  wszystkich 
punktach  wątpliwe  konstytucyjnie  fragmenty.  Nadal  za  szkody  wyrządzone  przez 
wymienione  gatunki  będzie  odpowiadał  Skarb  Państwa,  tym  razem  jednak  niezależnie  od 
rodzaju majątku, w którym zwierzęta wyrządziły szkodę. 
4. Konsultacje 
Minister Środowiska w swoim pierwszym piśmie (z 11 grudnia 2013 r.) zaproponował 
by usunąć ograniczenia osobowe i rzeczowe także z art. 126 ust. 4 i 5 oraz by doprecyzować 
okoliczności, w których odszkodowanie się nie należy. 
Prokuratoria  Generalna  Skarbu  Państwa  zaproponowała  szerszą  nowelizację  art.  126 
ustawy, która jednak wykraczała poza wykonanie wyroku. Uznając, że propozycja senacka 
„nie realizuje wyroku Trybunału”, zaproponowała jednak identyczną, jak senacka, treść art. 
126 ust. 1. Należy jednak zwrócić uwagę, że istotą wyroku TK było to, że dotychczasowe 
- 4 - 
rozwiązanie nie zapewniało równości podmiotów, o której mówi art. 32 i art. 64 Konstytucji, 
natomiast  celem  propozycji  Prokuratorii  jest  raczej  wyposażenie  jej,  jako  reprezentanta 
Skarbu  Państwa,  w  instrumentarium  umożliwiające,  odpieranie  przed  sądami  żądań 
o odszkodowania.  Komisje  Senatu  nie  negując  możliwości  uzupełnienia  projektu 
o dodatkowe  i  precyzyjne  warunki  wypłaty  odszkodowań  (przy  zapewnieniu  jednak 
wymaganej  przez  Konstytucję  równości  podmiotów),  poprosiły  Ministra  Środowiska 
o ustosunkowanie się do tej propozycji. Minister (w piśmie z 27 stycznia 2014 r) zauważył, 
że  propozycja  Prokuratorii  jest  zgodna  z  propozycją  Generalnego  Dyrektora  Ochrony 
Środowiska.  Podniósł  też,  iż  jednym  z  możliwych  sposobów  wykonania  wyroku  TK  jest 
„wykreślenie  gatunku  bóbr  z  listy  zwierząt,  za  które  wypłacane  jest  odszkodowanie  oraz 
utrzymanie statusu ochrony «częściowej»”.  Ponadto  dowodził,  że  skoro  wypłacanie 
odszkodowań nie jest obowiązkiem konstytucyjnym państwa, to ustawodawca ma prawo do 
definiowania  przedmiotów  podlegających  odszkodowaniu,  poprzez  wskazywanie  np. 
pogłowia, upraw rolnych lub leśnych i pasiek, jako rodzajów majątku, w którym wyrządzone 
szkody  podlegałyby  odszkodowaniu.  Zdaniem  Ministra  nie  byłoby  to  niezgodne 
z Konstytucją,  gdyż  „każdy  ma  prawo  posiadać  «pogłowie»,  «uprawy  rolne»,  «uprawy 
leśne», «pasieki» itp.”. Stwierdził też, że „wnioski Prokuratorii (…), a także zapisy projektu 
musiałyby  być  (…)  zrewidowane  pod  kątem  przyszłej  filozofii  wypłaty  odszkodowań”, 
niemniej  jednak  uznał  je  za  „mogące  stanowić  podstawę  do  przygotowania  nowelizacji”. 
W związku z wielowątkową i niejednoznaczną propozycją Ministra, Komisje zwróciły się do 
niego o przedstawienie poprawek  do  projektu.  Minister  (w  piśmie  z  18  lutego  2014  r.) 
przedstawił  propozycję,  która  wprowadzała  nowe  i  uzupełniała  dotychczasowe  warunki 
wypłaty  odszkodowań,  ale  przede  wszystkim  utrzymywała,  z  niewielkimi  zmianami 
językowymi, dotychczasową treść przepisu art. 126 ust. 1 (zakwestionowaną przez TK). 
Do  pierwotnego  projektu  nie  zgłosił  zastrzeżeń  Minister  Rolnictwa  i  Rozwoju  Wsi 
(pismo z 3 grudnia 2013 r.). W kolejnym piśmie (z 26 lutego 2014 r.) zaprotestował jednak 
przeciw  propozycji  Ministra  Środowiska,  ponieważ  „przenosi  w  znacznym  stopniu 
odpowiedzialność  za  zabezpieczenie  majątku  przed  zwierzętami  objętymi  ochroną,  a  także 
ponoszenie  kosztów  tej  ochrony  na  jego  właściciela”.  Krytycznie  odniósł  się  także  „do 
propozycji  pomniejszenia  wysokości  odszkodowania  (…)  o  kwotę  wydatkowaną  przez 
właściwy  organ  na  zabezpieczenie  mienia”.  Za  zasadne  uznał  też  wyjaśnienie,  jak  często 
regionalni  dyrektorzy  ochrony  środowiska  korzystają  z  uprawnienia  z  art.  56a  ustawy 
o ochronie przyrody, zgodnie z którym mogą oni zezwolić na obszarze swojego działania, na 
- 5 - 
czas  określony,  nie  dłuższy  niż  5  lat,  w  drodze  aktu  prawa  miejscowego  w  formie 
zarządzenia, w stosunku do bobra europejskiego, kormorana czarnego oraz czapli siwej, na 
czynności podlegające zakazom określonym w art. 52 ust. 1. Uznał, że proponowane zmiany 
powinny się ograniczyć do nowelizacji art. 126 ust. 1. 
Popierając  projekt,  o  jego  uzupełnienie  o  inne  zwierzęta,  za  zachowania  których, 
powinny  być  wypłacane  odszkodowania  przez  Skarb  Państwa,  wniosła  Krajowa  Rada  Izb 
Rolniczych. Projekt senacki poprał Główny Inspektor Ochrony Środowiska, wnosząc jednak 
o uwzględnienie możliwości odstępstw od odpowiedzialności Skarbu Państwa. Do projektu 
nie zgłosili uwag Krajowa Rada Radców Prawnych oraz Polski Związek Łowiecki. 
Nie odesłały  pism  z  opiniami  następujące  podmioty:  Minister  Administracji 
i Cyfryzacji, Krajowa Izba Gospodarcza, Naczelna  Rada Adwokacka, Zarząd  Fundacji 
Zielone Płuca Polski oraz Zarząd Związku Województw RP. 
Komisje, biorąc m.in. pod uwagę brak jednolitego stanowiska ministrów w tej sprawie, 
w drugim czytaniu podtrzymały pierwotną propozycję. 
5. Skutki projektowanej ustawy 
Skutkiem  ustawy  będzie  konieczność  wypłacania  większej  grupie  właścicieli 
odszkodowań  za  szkody  wyrządzone  przez  wskazane  gatunki  zwierząt.  Według  informacji 
Ministra  Środowiska,  dotychczas  na  odszkodowania  wydano  kwoty  przedstawione 
w poniższej tabeli (w złotych). 
Rok/Gatunek  Żubr 
Wilk 
Ryś  Niedźwiedź 
Bóbr 
Łącznie 
2008 
88 888  474 842  2 796 
81 327  4 443 985  5 093 846 
2009 
101 021  381 332  1 390 
130 019  5 967 219  6 582 990 
2010 
389 566  509 616 
860 
266 209  6 809 500  7 977 761 
2011 
465 601  493 116  1 650 
142 186  10 502 163  11 606 727 
2012 
395 086  633 906  13 175 
93 754  12 100 000  13 237 933 
Wysokość odszkodowań za 2013 r. Minister szacuje na 16 milionów złotych. Minister 
przewiduje  też,  że  proponowana  nowelizacja  może  spowodować  koszty  podane  niżej 
(w złotych). 
- 6 - 
Rodzaj kosztów/Gatunek 
Żubr 
Wilk  Ryś  Niedźwiedź 
Bóbr 
Koszty administracyjne (zatrudnienie i 
wyposażenie  dod.  pracowników  szacujących 
0  105 000 
0 
0  1 671 000 
szkody) 
Koszty biegłych rzeczoznawców 
40 000  28 000 
0 
5 000  1 107 000 
Wartość  szkód  w  mieniu  innym  niż 302 000 170 000  0 
13 000  13 051 000 
dotychczas 
Ogółem 
342 000  303 000 
0 
18 000  15 829 000 
6. Oświadczenie o zgodności z prawem Unii Europejskiej 
Przedmiot projektu nie jest objęty prawem Unii Europejskiej.