Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo upadłościowe i naprawcze oraz niektórych innych ustaw

rozbudowana  procedura  jest  nieadekwatna  w  przypadku  składników  majątkowych 
wchodzących  w  skład  masy  upadłości  konsumenta,  zarówno  z  uwagi  na  ich  wartość,  jak  i 
występujące  zagadnienia  prawne.  Zasadne  jest  wprowadzenie  prostszej  procedury 
przewidującej  wydanie  rozstrzygnięcia  przez  sędziego-komisarza  i  możliwość  wniesienia 
zażalenia na to postanowienie (art. 4915 ust. 3 p.u.n.), zarówno w przypadku uwzględnienia 
wniosku,  jak  i  też  jego  oddalenia,  bez  konieczności  wnoszenia  odrębnego  powództwa 
(wyłączenie stosowania art. 74 zawarte w art. 4912 ust. 1 p.u.n.).  
Niewielka  liczba  wierzycieli  uczestnicząca  zwykle  w  postępowaniu  upadłościowym 
konsumenta  uzasadnia  odstąpienie  od  konieczności  obwieszczenia  postanowienia  o 
wyłączeniu  z  masy  upadłości  (art.  73  ust.  5  p.u.n.)  i  w  zamian  wprowadzenie  obowiązku 
doręczenia  tego  orzeczenia  wszystkim  wierzycielom  (art.  4915 ust.  2  p.u.n.).  Proponowane 
rozwiązanie  w  postępowaniu  upadłościowym  dotyczącym  konsumentów  będzie 
rozwiązaniem bardziej ekonomicznym i racjonalnym.  
 
12.  Doprecyzowania  wymaga  przepis  o  prowadzeniu  likwidacji  masy  upadłości  przez 
upadłego pod nadzorem syndyka (obecny art. 4912 ust. 5 p.u.n.). O ile możliwość taka jest 
uzasadniona  względami  efektywności  postępowania,  obecne  brzmienie  przepisu  pozostawia 
jednak  szereg  wątpliwości  co  do  skutków  sprzedaży  oraz  zakresu  nadzoru  sprawowanego 
przez  syndyka.  Wskazane  jest  też  ograniczenie  możliwości  samodzielnej  masy  upadłości 
przez  upadłego  do  sprzedaż  rzeczy  ruchomych,  a  pozostawienie  syndykowi  likwidacji 
nieruchomości i praw, która w praktyce jest bardziej złożona. 
Proponowana konstrukcja sprzedaży ruchomości przez upadłego opiera się na upoważnieniu 
udzielanym  mu  na  piśmie  przez  syndyka,  do  którego  stosuje  się  odpowiednio  przepisy  o 
pełnomocnictwie (proponowane brzmienie art. 4915a p.u.n.). Przy takim rozwiązaniu nie ulega 
wątpliwości,  że  sprzedaż  takich  ruchomości  następuje  z  zachowaniem  wszelkich  skutków 
sprzedaży  w  postępowaniu  upadłościowym.  Syndyk  zachowuje  pełną  kontrolę  nad  taką 
sprzedażą mogąc odpowiednio określić w upoważnieniu jej warunki, a także w każdej chwili 
cofnąć  upoważnienie.  Zastosowanie  wprost  instytucji  pełnomocnictwa  nie  jest  jednak 
możliwe ze względów konstrukcyjnych z uwagi na to, że przedmiotem sprzedaży są rzeczy 
należące  do  upadłego,  a  zatem  zachodziłby  tu  przypadek  udzielenia  przez  osobę  trzecią 
(syndyka)  pełnomocnictwa  pełnomocnikowi  (upadłemu)  do  dysponowania  rzeczami 
należącymi do tegoż pełnomocnika.  
 
13. Utrzymana zostaje zasada, że w postępowaniu upadłościowym likwidacji podlega lokal 
mieszkalny albo dom jednorodzinny, w którym zamieszkuje upadły, a upadłemu wydziela się 
z  sumy  uzyskanej  z  likwidacji  środki  przeznaczone  na  pokrycie  kosztów  najmu  lokalu  za 
pewien  okres  (art.  4916  p.u.n.).  Regulujący  tę  kwestię  przepis  wymaga  jednak 
doprecyzowania  oraz  pewnych  zmian  umożliwiających  sędziemu-komisarzowi  bardziej 
dokładne dopasowanie kwoty wydzielanej upadłemu do okoliczności sprawy. W zależności 
od tych okoliczności sędzia-komisarz będzie mógł wydzielić upadłemu kwotę wystarczającą 
na pokrycie czynszu najmu lokalu mieszkalnego za okres od 12 do 24 miesięcy. 
Upadły  uzyskuje  także  możliwość  zachowania  lokalu  mieszkalnego  albo  domu 
jednorodzinnego,  jeżeli  na  takie  rozwiązanie  zgodzą  się  wierzyciele  zawierając  układ 
(proponowany art. 49113 p.u.n.).  
 
14.  Postępowanie  upadłościowe  kończy  się  –  po  wykonaniu  planu  ostatecznego  podziału, 
albo, w razie braku majątku, po zatwierdzeniu listy wierzytelności – ustaleniem planu spłaty 
wierzycieli.  Etap  jego  wykonywania,  analogicznie  do  wykonywania  układu  przy 
postępowaniu  upadłościowym  z  możliwością  zawarcia  układu,  będzie  już  przypadał  po 
zakończeniu postępowania. 
Zasady ustalania planu spłaty wierzycieli (określone w proponowanym art. 4917 p.u.n.) mają 
zachęcić  wierzycieli  do  zgłaszania  wierzytelności  i  aktywnego  udziału  w  postępowaniu. 
Spłacie w ramach planu spłaty podlegają jedynie te wierzytelności, które zostały uznane na 
liście wierzytelności, podczas  gdy zakres umorzenia zobowiązań upadłego będzie szerszy i 
obejmie  także  zobowiązania  powstałe  przed  dniem  ogłoszenia  upadłości  niezależnie  od  ich 
umieszczenia na liście wierzytelności.  
Kryteria  ustalania  planu  spłaty  wierzycieli  zostają  nieco  doprecyzowane  w  proponowanym 
ust.  6  art. 4917  p.u.n. Do kryteriów wymienionych obecnie w stosowanym odpowiednio art. 
370 ust.  1 p.u.n. dodane zostają konieczność utrzymania upadłego i osób pozostających na 
jego utrzymaniu, w tym ich potrzeby mieszkaniowe. Ustalając plan spłat sąd powinien zatem 
uwzględnić  pozostawienie  upadłemu  odpowiednich  kwot  wystarczających  na  pokrycie  tych 
potrzeb, w tym na zapłatę czynszu lokalu mieszkalnego w okresie, którego nie pokrywa już 
kwota wydzielona upadłemu z sumy uzyskanej ze sprzedaży lokalu mieszkalnego albo domu 
jednorodzinnego zgodnie z proponowanym art. 4916 p.u.n. 
W planie spłaty wierzycieli uwzględniać się będzie ponadto spłatę przez upadłego w pełnej 
wysokości tymczasowo pokrytych przez Skarb Państwa kosztów postępowania (proponowany 
art. 4917 ust. 5 p.u.n.). 
 
15.  Wyjątkiem  od  ustalania  planu  spłaty  wierzycieli  będzie  sytuacja,  w  której  osobista 
sytuacja  upadłego  wskazuje  na  jego  niezdolność  do  dokonania  jakichkolwiek  spłat 
(proponowany art. 4917a p.u.n.). W takich przypadkach sąd będzie wydawał postanowienie o 
umorzeniu  zobowiązań  upadłego  bez  ustalania  planu  spłaty,  a  tymczasowo  pokrytymi 
kosztami postępowania upadłościowego będzie  obciążany Skarb Państwa. Odpowiednikiem 
tego  rozwiązania  na  etapie  wykonywania  planu  spłaty  wierzycieli  będzie  proponowany 
przepis art. 49110 ust. 2 p.u.n., zgodnie z którym w razie pojawienia się trwałej niemożliwości 
wywiązania  się  z  obowiązków  określonych  w  planie  spłaty,  wynikającej  z  okoliczności 
niezależnych  od  upadłego,  sąd  może  uchylić  plan  spłaty  i  umorzyć  niezaspokojone 
zobowiązania upadłego.  Typowym przykładem takiej sytuacji jest ciężka choroba upadłego 
pozbawiająca go możliwości zarobkowania, bez rokowań na poprawę nawet w najdłuższym 
możliwym okresie wykonywania planu spłaty wierzycieli. Okoliczność taka może wystąpić 
zarówno  przed  orzekaniem  w  przedmiocie  ustalenia  planu  spłaty,  jak  również  na  etapie 
wykonywania planu spłaty.  
 
16.  W  momencie  ustalenia  planu  spłaty  wierzycieli  albo  –  w  sytuacji,  o  której  mowa  w 
proponowanym art. 4917a p.u.n. – w momencie umorzenia zobowiązań upadłego bez ustalania 
planu  spłaty,  zapada  właściwe  rozstrzygnięcie  co  do  zakresu  umorzenia  zobowiązań 
upadłego.  Dlatego  zasadne  jest  wprowadzenie  możliwości  wniesienia  skargi  kasacyjnej  od 
tych właśnie orzeczeń (proponowany art. 4917b p.u.n.). Późniejsze postanowienie o umorzeniu 
zobowiązań (proponowany art. 49112 p.u.n.) jest już bowiem co do zasady zdeterminowane 
określeniem  przez  sąd  w  postanowieniu  o  ustaleniu  planu  spłaty  wierzycieli,  jaka  część 
zobowiązań upadłego zostanie umorzona po wykonaniu planu spłaty (proponowany art. 4917 
ust.  3  p.u.n.).  Uzasadnieniem  dla  wprowadzenia  możliwości  wniesienia  skargi  kasacyjnej, 
będącej wyjątkiem w postępowaniu upadłościowym, jest bardzo głęboka ingerencja w prawa 
wierzycieli,  jaka  następuje  w  tych  postanowieniach.  W  przeciwieństwie  do  zwykłego 
postępowania  upadłościowego,  w  upadłości  konsumenckiej  dochodzi  do  przymusowego 
wygaśnięcia praw przysługujących wierzycielowi. Należy także w tym kontekście zauważyć, 
że  ustawodawca  za  zasadne  uznał  dopuszczenie  skargi  kasacyjnej  od  analogicznego 
postanowienia sądu o umorzeniu zobowiązań upadłego będącego przedsiębiorcą (art. 370 ust. 
2 p.u.n.). 
Skarga kasacyjna dopuszczona też zostanie od postanowienia sądu zmieniającego plan spłaty 
wierzycieli  na  wniosek  upadłego  (proponowane  brzmienie  art.  49110  ust.  1  p.u.n.)  oraz 
uchylającego plan spłaty wraz z umorzeniem zobowiązań upadłego (proponowane brzmienie 
art.  49110  ust.  2  p.u.n.).  W  obu  tych  przypadkach  dochodzi  bowiem  do  modyfikacji 
wcześniejszego rozstrzygnięcia sądu decydującego zakresie umorzenia zobowiązań upadłego 
w sposób jeszcze bardziej ingerujący w prawa wierzycieli.  
 
17.  Nieco  zmodyfikowane  zostają  ograniczenia  w  dokonywaniu  przez  upadłego  czynności 
prawnych w okresie wykonywania planu spłaty wierzycieli. Zamiast zastosowania kryterium 
granic  zwykłego  zarządu  projekt  ustawy  wprowadza  zakaz  dokonywania  czynności 
prawnych, które mogłyby istotnie pogorszyć zdolność upadłego do wykonania planu spłaty 
(proponowane brzmienie art. 4919 ust. 1 p.u.n.). Nie ma bowiem uzasadnienia dla utrzymania 
blankietowego  zakazu  dokonywania  czynności  przekraczających  granice  zwykłego  zarządu 
niezależnie  od  ich  wpływu  na  sytuację  majątkową  upadłego.  Podobnie  nieuzasadniony  jest 
obecnie  obowiązujący  zakaz  dokonywania  zakupów  na  raty  lub  z  odroczoną  płatnością 
(obecne brzmienie art. 4919 ust. 2 p.u.n.), które w pewnych sytuacjach mogą wręcz poprawić 
zdolność upadłego do wykonywania planu spłaty wierzycieli. 
Zakaz  dokonywania  czynności  prawnych,  które  mogłyby  istotnie  pogorszyć  zdolność 
upadłego do wykonania planu spłaty wierzycieli, nie ma jednak charakteru absolutnego. W 
szczególnych  przypadkach  sąd  będzie  mógł  wyrazić  zgodę  na  dokonanie  takiej  czynności 
albo  ją  zatwierdzić  (ust.  2).  Przypadki  takie  wystąpią  w  sytuacji,  gdy  dokonanie  takiej 
czynności uzasadnione będzie względami ważniejszymi niż interes wierzycieli w wykonaniu 
planu spłaty. Przykładem może być chociażby konieczność poniesienia wydatków na leczenie 
upadłego lub osoby pozostającej na jego utrzymaniu. Zasadność takich czynności prawnych 
będzie  oceniał  sąd,  który  będzie  musiał  dokonać  wyważenia  interesów  wierzycieli  ze 
szczególnymi  okolicznościami  uzasadniającymi  dokonanie  czynności  mogących  zagrozić 
wykonaniu planu spłaty. 
 
18.  Zmodyfikowane  zostają  zasady  zmiany  planu  spłaty  wierzycieli  z  uwagi  na  zmianę 
okoliczności  w  trakcie  jego  wykonywania.  Projekt  rezygnuje  ze  wskazywania  sposobów 
zmiany  planu  spłaty  pozostawiając  to  do  rozstrzygnięcia  sądu.  Jako  jedyne  ograniczenie 
przewiduje  się,  że  przedłużenie  terminu  spłaty  wierzytelności  nie  może  przekroczyć  18 
miesięcy (proponowane brzmienie art. 49110 ust. 1 p.u.n.). Zrezygnowano też z wymogu, aby 
przeszkoda w wykonaniu planu spłaty wierzycieli była przemijająca (obecne  brzmienie art. 
49110 ust. 1 p.u.n.). Zmiana planu spłaty na korzyść upadłego jest tym bardziej uzasadniona w 
razie  trwałej  przeszkody.  Jeżeli  trwała  przeszkoda  wynika  z  okoliczności  niezależnych  od 
upadłego,  sąd  może  również  uchylić  plan  spłaty  wierzycieli  i  umorzyć  pozostałe 
zobowiązania upadłego (proponowane brzmienie art. 49110 ust. 2 p.u.n., zob. też pkt 15).  
Konieczne  jest  również  uregulowanie  sytuacji  wierzycieli,  którym  odmówiono  uznania  na 
liście wierzytelności i którzy z tego względu nie zostali ujęci w planie spłaty. Do momentu 
bowiem  umorzenia  zobowiązań  nie  jest  wykluczone,  że  taki  wierzyciel  uzyska  tytuł 
egzekucyjny  w  postaci  prawomocnego  orzeczenia  sądowego  lub  prawomocnej  decyzji 
administracyjnej. W takiej sytuacji wierzyciel byłby pokrzywdzony, gdyż mimo powyższego 
nie  zostałby  on  objęty,  choćby  w  najmniejszej  części,  planem  spłaty,  a  mimo  to  jego 
wierzytelność  podlegałaby  umorzeniu.  Wierzyciel  nie  mógłby  także  prowadzić  egzekucji, 
gdyż  art.  4917  ust.  9  wyklucza  taką  możliwość.  Zasadne  jest  więc  umożliwienie  takiemu 
wierzycielowi złożenie wniosku o zmianę planu spłaty, tak by możliwe było uwzględnienie w 
nim jego wierzytelności i jej spłatę choćby w części (art. 49110 ust. 4 p.u.n) 
 
19.  Istotnej  zmianie  podlega  katalog  należności  wyłączonych  z  zakresu  umorzenia 
zobowiązań upadłego (art.  49112  ust.  2 p.u.n.).  Za nieuzasadnione należy uznać wyłączenie 
zaległości  obejmujących  świadczenia  okresowe,  do  których  tytuł  prawny  nie  wygasł. 
Wierzyciele, którym przysługują takie należności, powinni być traktowani na takich samych 
zasadach,  jak  inni  wierzyciele.  Wyłączone  powinny  natomiast  zostać  należności,  których 
funkcją jest dostarczanie uprawnionym środków utrzymania (na zasadzie analogicznej do art. 
369  ust.  3  p.u.n.  w  postępowaniu  wobec  osób  fizycznych  będących  przedsiębiorcami),  jak 
również zobowiązania upadłego będące konsekwencją popełnienia przez niego przestępstwa 
lub wykroczenia stwierdzonego orzeczeniem sądu. Wyłączenie tej drugiej grupy należności z 
zakresu  oddłużenia  uzasadnione  jest  niedopuszczalnością  wykorzystania  upadłości 
konsumenckiej jako narzędzia pozwalającego na uniknięcie odpowiedzialności za popełnione 
przez  upadłego  przestępstwa  lub  wykroczenia.  Podkreślić  również  należy,  że  w  niektórych 
przypadkach  naprawienie  szkody  wyrządzonej  czynem  zabronionym  jest  jednym  z 
warunków,  do  których  spełnienia  jest  obowiązany  sprawca  poddany  próbie.  Umorzenie 
zobowiązania  z  tego  tytułu  byłoby  nieuzasadnioną  ingerencją  w  warunki  próby  określone 
przez sąd orzekający w sprawie karnej. 
 
20. Konsekwencją umorzenia zobowiązań konsumenta będzie „nowy start” i funkcjonowanie 
bez  obciążenia  związanego  z  nieuregulowanymi  zobowiązaniami  (z  wyżej  wskazanymi 
wyjątkami).  Celowi  temu  przeczyłaby  sytuacja,  w  której  wierzyciel  świadomie  nie  brałby 
udziału  w  postępowaniu  upadłościowym  w  celu  uniknięcia  objęcia  jego  wierzytelności 
planem spłaty i postanowieniem o umorzeniu zobowiązań. Wierzyciele nie biorący udziału w 
postępowaniu,  ale  wskazani  wcześniej  przez  dłużnika  w  spisie  wierzycieli  załączonym  do 
wniosku  o  ogłoszenie  upadłości  (proponowane  brzmienie  art.  4912  ust.  2  pkt  5),  zostaną 
objęci zakresem umorzenia.  
 
21. Zawarcie układu w postępowaniu upadłościowym wobec osoby fizycznej nieprowadzącej 
działalności gospodarczej będzie wyjątkiem od zasady, jaką jest likwidacja majątku upadłego 
w tym postępowaniu. Wniosek o zwołanie zgromadzenia wierzycieli w celu zawarcia układu 
będzie  mógł  złożyć  jedynie  upadły,  dopiero  w  toku  postępowania  upadłościowego 
(proponowany  art.  49113  ust.  1  p.u.n.).  Sędzia-komisarz  uzależni  rozstrzygnięcie  wniosku 
upadłego od tego, czy układ umożliwi osiągnięcie celów postępowania (zgodnie z dodanym 
ust. 2 art. 2 p.u.n. będzie to zarówno zaspokojenie wierzycieli, jak i oddłużenie upadłego). 
Główną  funkcją  układu  ma  być  stworzenie  dla  upadłego  możliwości  uniknięcia  pełnej 
likwidacji jego majątku, w szczególności lokalu mieszkalnego albo domu jednorodzinnego, w 
którym zamieszkuje. Stosownie do tego, sędzia-komisarz będzie mógł wstrzymać likwidację 
majątku  upadłego  (proponowany  art.  49113  ust.  2  p.u.n.).  Logiczną  konsekwencją  takiej 
funkcji układu jest również pozostawienie bez rozpoznania wniosku o zwołanie zgromadzenia 
wierzycieli złożonego po zakończeniu likwidacji masy upadłości (proponowany art. 49113 ust. 
3 p.u.n.). 
Odpowiednio  do  zasady,  że  to  dłużnik  jest  inicjatorem  postępowania  upadłościowego 
prowadzonego  wobec  osoby  fizycznej  nieprowadzącej  działalności  gospodarczej,  jak  i 
wyłącznej legitymacji upadłego do wnioskowania o zawarcie układu, wprowadza się zasadę, 
że  układ  może  być  przyjęty  wyłącznie  za  zgodą  upadłego  (proponowany  art.  49113  ust.  4 
p.u.n.).  Wierzyciele  nie  mogą  zatem  przegłosować  na  zgromadzeniu  wierzycieli  warunków 
układu, na które nie zgodzi się upadły. 
Procedura  zawarcia  i  zatwierdzenia  układu  oraz  jego  skutki,  w  tym  możliwość  zmiany  i 
uchylenia, będą podlegały stosowanym odpowiednio przepisom o układzie w postępowaniu 
upadłościowym prowadzonym wobec przedsiębiorców (odesłanie w tym zakresie przewiduje 
proponowany art. 49114 p.u.n.). Zasadniczą różnicą jest jednak to, że upadłość konsumencka