Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych

UZASADNIENIE 
 
1.  Cele projektu  
 
Celem  niniejszego  projektu  jest  wprowadzenie  na  gruncie  ustawy  z  dnia  15  lutego 
1992 r. o podatku od osób prawnych zachęt podatkowych dla przedsiębiorców inwestujących  
w innowacyjne rozwiązania. 
Z obserwacji polskiej rzeczywisto ci gospodarczej wynika, iż poziom innowacyjno ci, 
rozumianej  jako  wdrażanie  do  praktyki  gospodarczej  nowych  lub  znacząco  ulepszonych 
rozwiązań utrzymuje się na niskim poziomie w stosunku do innych krajów Unii Europejskiej.  
Niestety  w  polskim  ustawodawstwie  wyraźnie  dostrzegalny  jest  brak  przepisów, 
których  celem  byłoby  podniesienie  poziomu  innowacyjno ci  gospodarki  narodowej.  Wciąż 
niespełnione  pozostają  postulaty  wielokrotnie  zgłaszane  przez  przedsiębiorców  oraz  przez 
instytucje  naukowe,    a  dotyczące  wprowadzenia  skutecznych  zachęt  fiskalnych  dla  tych, 
którzy chcieliby wprowadzać innowacyjne rozwiązania. 
Owszem, w art. 18b ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych przewidziano 
instytucję  „ulgi  na  nowe  technologie”.  Jednakże  z  powodu  niezwykle  wąskiego  zakresu 
zastosowania  oraz  skomplikowanej  konstrukcji,  instytucja  ta  nie  jest  w  stanie  skłonić 
przedsiębiorców  do  inwestowania  w  badania  i  rozwój,  co  mogłoby  podnie ć  poziom 
innowacyjno ci polskiej gospodarki.  
W  związku  z  powyższym,  projektodawcy  proponują  daleko  idące  zmiany  w 
przepisach regulujących wspomnianą ulgę na nowe technologie.  
Autorzy  niniejszej  ustawy  stawiają  sobie  więc  za  cel  zastąpienie  obecnej  „ulgi  na 
nowe  technologie”    instytucją  „kredytu  na  innowacje”.  Uzyskanie  „kredytu  na  innowacje” 
obciążone  będzie  znacznie  mniejszymi  rygorami  w  porównaniu  z  uzyskaniem  ulgi  na  nowe 
technologie,  a  co  więcej  zwielokrotnieniu  ulegnie  wysoko ć  kwoty  odliczanej  od  podatku  z 
tytułu nakładów na inwestycje w innowacyjno ć.  
W opinii projektodawców wprowadzenie do polskiego prawa instytucji  „kredytu na 
innowacje”  przyczyni  się  do  wzrostu  poziomu  innowacyjno ci  polskiej  gospodarki,  a  tym 
samym  do  długofalowego  rozwoju  polskich  przedsiębiorstw  na  rynku  krajowym  jak  i 
międzynarodowym, oraz wyeliminuje z polskiego ustawodawstwa instytucję prawną, która z 
racji swej wadliwej konstrukcji nie spełnia należycie swojej roli. 
 
 
5 
 
2.  Rzeczywisty stan w dziedzinie stanowiącej przedmiot regulacji  
 
Polska  gospodarka  jest  jedną  z  najszybciej  rozwijających  się  na  tle  innych  państw 
członkowskich  Unii  Europejskiej.  Dotychczasowy  sukces  zawdzięcza  ona  jednak  w  dużej 
mierze przewagom konkurencyjnym opartym na niskich  kosztach pracy i wytwarzania dóbr. 
Rozwój  wymiany  handlowej  w  obrębie  wspólnoty,  wraz  z  procesem  wyrównywania  cen 
czynników produkcji w obrębie zjednoczonej Europy powodują, iż owe tradycyjne przewagi 
konkurencyjne  tracą  na  warto ci  i  nie  gwarantują  już  stabilno ci  wzrostu  gospodarczego 
Polski na oczekiwanym poziomie.  
W  tej  sytuacji,  w  trosce  o  długofalowy  rozwój  gospodarczy,  konieczne  staje  się 
poszukiwanie  nowych  przewag  opartych  na  wiedzy  i  innowacyjno ci,  których  kreowanie 
stanowi  obecnie  podstawowy  trend  rozwojowy  gospodarek  wysokorozwiniętych.  Droga 
rozwoju  opartego  na  tanich  czynnikach  produkcji  charakterystyczna  dla  krajów  takich  jak 
Chiny  czy  Indie  oferujących  najtańsze  produkty  i  usługi,  często  słabej  jako ci  i  kosztem 
sztucznego  zaniżania  kosztów  pracy,  nie  może  być  uznana  za  odpowiednią  dla  Polski.  Po 
pierwsze,  taka  tendencja  byłaby  zabójcza  dla  ogólnego  klimatu  relacji  pracowniczych,  po 
drugie  kraje  dalekowschodnie  dysponują  miażdżącą  przewagą  skali  produkcji.  Rozwiązania 
gospodarcze  składające  się  na  „model  chiński”  nie  były  w  ostatnich  dziesięcioleciach 
stosowane  na  Starym  Kontynencie.  W  państwach  członkowskich  Unii  Europejskiej  słusznie 
bowiem  przyjęto  założenie, zgodnie z którym  przewaga konkurencyjna gospodarki powinna 
opierać się na jako ci oraz na innowacyjno ci oferowanych dóbr i usług. 
 
Działania innowacyjne rozumiane, zgodnie z definicją zaproponowaną przez Główny 
Urząd  Statystyczny,  jako  działania  o  charakterze  naukowym  (badawczym),  technicznym, 
organizacyjnym, finansowym  i handlowym  (komercyjnym), których celem jest opracowanie  
i  wdrożenie  innowacji  czyli  nowego  lub  istotnie  ulepszonego  produktu  (wyrobu  lub  usługi) 
lub  procesu,  nowej  metody  organizacyjnej  lub  nowej  metody  marketingowej  w  praktyce 
gospodarczej,  organizacji  miejsca  pracy  lub  w  zakresie  stosunków  z  otoczeniem,  podnoszą 
konkurencyjno ć  krajowej  gospodarki,  przyczyniają  się  do  wzrostu  jako ci  oferowanych  
na  rynku  dóbr  i  usług  oraz  po rednio  przyczyniają  się  do  wzrostu  wpływów  do  budżetu 
państwa  zarówno  z  podatków  po rednich  jak  i  bezpo rednich.  Nie  ulega  więc  najmniejszej 
wątpliwo ci, że w obliczu ogólno wiatowego kryzysu gospodarczego stworzenie przyjaznego 
klimatu  dla  rozwoju  działań  innowacyjnych  powinno  stać  się  priorytetem  działania  władz 
publicznych.  
6 
 
Niestety  wszystko  wskazuje  na  to,  że  cel  ten  nie  jest  obecnie  realizowany  w  sposób 
dostateczny.  W  najnowszych  badaniach  instytucji  PRO  INNO  Europe  założonej  przez 
Komisję  Europejską  do  celów  badania  innowacyjno ci  gospodarek  państw  członkowskich 
Unii Europejskiej (Innovation Union Scoreboard 2011), Polska zaliczona została do krajów o 
rednim poziomie innowacji, którego wydajno ć innowacyjna plasuje się na poziomie poniżej 
przeciętnej.  Na  podstawie  tego  ostatniego  kryterium  Polska  zajęła  23  miejsce  na  27  państw 
członkowskich, zostawiając za sobą jedynie Łotwę, Bułgarię, Litwę, i Rumunię. 
Niski  poziom  innowacyjno ci  polskiej  gospodarki  znajduje  potwierdzenie  także  w 
badaniach  krajowych  przeprowadzonych  przez  zespół  ekspertów  Uczelni  Vistula.  W 
„Raporcie o innowacyjno ci polskiej gospodarki Go global 2011” polska gospodarka została 
zakwalifikowana  jako  gospodarka  antyinnowacyjna,  notująca  spadki  lub  stabilizację  na 
niskim  poziomie  wskaźników  takich,  jak:  „udział  młodych  firm  notowanych  na  GPW  w 
kapitalizacji  giełdy”,  „warto ć  inwestycji  Venture  Capital  i  growth  stage  Private  Equity  w 
Polsce  w  relacji  do  całkowitej  warto ci  tych  transakcji  w  Europie”,  „procent  firm 
przemysłowych  i  usługowych  wdrażających  innowacje”,  „miejsce  Polski  w  rankingu  Doing 
Business mierzącym przyjazno ć regulacji dla biznesu”.  
 
Szczególnie  niepokojąca  wydaje  się  ocena  Polski  dokonana  przez  Bank  wiatowy 
(Doing 
Business 
2013) 
w 
stosunku 
do 
ostatniego  
z wymienionych kryteriów. W istocie, w 2012 roku, Polska zajmowała dopiero 55 miejsce na 
185  przebadanych  gospodarek 
wiata  i  plasuje  się,  pod  względem  przyjazno ci 
obowiązujących  regulacji  dla  rozwoju  przedsiębiorczo ci,  za  krajami  takimi  jak  Oman, 
Ruanda czy Kazachstan.  
 
Przytoczone wyżej statystyki są w dużej mierze rezultatem niedostosowania obecnych 
regulacji  prawa  podatkowego  do  realiów  współczesnego  rynku.  Jak  już  wspomniano  w 
punkcie  1  niniejszego  uzasadnienia,  w  obecnym  prawie  podatkowym  jedynym  rodkiem 
fiskalnym  służącym  stworzeniu  zachęt  dla  przedsiębiorstw  inwestujących  w  nowoczesne 
technologie jest tzw. „ulga na nowe technologie” przewidziana w art. 18b ustawy o CIT. Art. 
18b  został    wprowadzony  do  polskiej  ustawy  o  CIT  na  mocy  art.  22  ustawy 
 z  dn.  29  lipca  2005  o  niektórych  formach  wspierania  działalno ci  innowacyjnej  (Dz.  U.  nr 
179 poz. 1484 ze zm.) i następnie został zmieniony przez art. 2 ustawy z dn. 12 maja 2006 o 
zmianie  ustawy  o  niektórych  formach  wspierania  działalno ci  innowacyjnej  oraz  niektórych 
innych  ustaw  (Dz.  U.  nr  107  poz.  723).  Celem  przy wiecającym  polskiemu  ustawodawcy 
przy  wprowadzaniu  do  systemu  prawa  podatkowego  omawianej  ulgi  było  zachęcenie 
podatników, poprzez stworzenie  rodków fiskalnych, do inwestowania w nowe technologie.  
7 
 
 
Podstawowy mechanizm działania tej ulgi opisany został w ust. 1 wspomnianego art. 
18b  ustawy  o  podatku  dochodowym  od  osób  prawnych.  W  przepisie  tym  zawarto  ogólną 
regułę,  zgodnie  z  którą  „od  podstawy  opodatkowania,  (…)  odlicza  się  wydatki  poniesione 
przez  podatnika  na  nabycie  nowych  technologii”.  Kolejne  ustępy  art.  18b  precyzują 
zastosowanie tejże ulgi. 
Zgodnie  z  art.  18b  ust.  2  ustawy  o  CIT  przez  pojęcie  nowej  technologii  rozumie  się 
„wiedzę  technologiczną  „w  postaci  warto ci  niematerialnych  i  prawnych,  w  szczególno ci 
wyniki badań i prac rozwojowych, która umożliwia wytwarzanie nowych lub udoskonalanie 
wyrobów  lub  usług  i  która  nie  jest  stosowana  na  wiecie  przez  okres  dłuższy  niż  ostatnich  
5 lat, co potwierdza opinia niezależnej od podatnika jednostki naukowej w rozumieniu ustawy 
z dnia 30 kwietnia 2010 r. o zasadach finansowania nauki”  
Już  na  samym  początku  omawiania  obecnego  stanu  prawnego  zauważyć  należy,  
że  ulga  przewidziana  w  art.  18b  ustawy  o  podatku  dochodowym  od  osób  prawnych  nie 
znajduje  zastosowania  w  razie  inwestowania  przez  podatnika  w  niektóre  formy  prac 
rozwojowych  w  rozumieniu  ustawy  o  zasadach  finansowania  nauki.  Analiza  art.  4  pkt.  2 
ustawy  o  zasadach  finansowania  nauki  prowadzi  do  wniosku,  że  pomiędzy  zbiorem 
desygnatów  pojęcia  „wydatki  na  prace  rozwojowe”  (którym  operuje  ustawa  o  zasadach 
finansowania nauki) a zbiorem desygnatów pojęcia „wydatki na nabycie nowych technologii” 
(którym  operuje  ustawa  o  CIT)  zachodzi  stosunek  nadrzędno ci  zakresowej.  Warto  więc 
przytoczyć  tre ć  art.  4  pkt  2  ustawy  o  zasadach  finansowania  nauki,  co  pozwoli  okre lić 
zakres semantyczny pojęcia „prac rozwojowych” i zarazem uwydatnić fakt, iż obecnie  ulga 
na nabycie nowych technologii obejmuje jedynie wycinek aktywno ci okre lonej jako „prace 
rozwojowe”.  Zgodnie  więc  z  przywołanym  już  art.  4  pkt.  2  rzeczonej  ustawy  „prace 
rozwojowe”  obejmują  następujące  działania:  „nabywanie,  łączenie,  kształtowanie  
i  wykorzystywanie dostępnej aktualnie wiedzy i  umiejętno ci z dziedziny nauki, technologii  
i  działalno ci  gospodarczej  oraz  innej  wiedzy  i  umiejętno ci  do  planowania  produkcji  oraz 
tworzenia  i  projektowania  nowych,  zmienionych  lub  ulepszonych  produktów,  procesów  
i usług, w szczególno ci: 
a)  tworzenie  projektów,  rysunków,  planów  oraz  innej  dokumentacji  do  tworzenia  nowych 
produktów,  procesów  i  usług,  pod  warunkiem  że  nie  są  one  przeznaczone  do  celów 
komercyjnych 
b) opracowywanie prototypów o potencjalnym wykorzystaniu komercyjnym oraz projektów 
pilotażowych,  w  przypadkach  gdy  prototyp  stanowi  końcowy  produkt  komercyjny,  a  jego 
produkcja  wyłącznie  do  celów  demonstracyjnych  i  walidacyjnych  jest  zbyt  kosztowna;  
8 
 
w  przypadku  gdy  projekty  pilotażowe  lub  demonstracyjne  mają  być  następnie 
wykorzystywane do celów komercyjnych, wszelkie przychody uzyskane z tego tytułu należy 
odjąć od kwoty kosztów kwalifikowanych pomocy publicznej, 
c) działalno ć związana z produkcją eksperymentalną oraz testowaniem produktów, procesów 
i usług, pod warunkiem że nie są one wykorzystywane komercyjnie (…)”.  
Jak  można  łatwo  zauważyć,  przewidziana  w  art.  18b  ustawy  o  CIT  ulga  na  nabycie 
nowych  technologii  wpisuje  się  jedynie,  z  punktu  widzenia  definicji  prac  rozwojowych 
przyjętej  przez  polskiego  ustawodawcę,  w  wąski  zakres  nabywania  dostępnej  aktualnie 
wiedzy technologicznej i tym samym nie znajduje zastosowania do całego wachlarza innych 
czynno ci przewidzianych przez art. 2 pkt. 4 ustawy o zasadach finansowania nauki.  
 
Szkicując  zakres  zastosowania  ulgi  na  nowe  technologie  w  obecnym  kształcie, 
zauważyć  należy,  iż  poza  spektrum  jej  zastosowania  znajdują  się  także  wszelkie  czynno ci 
podejmowane  przez  podatnika  i  spełniające  kryteria  okre lone  w  art.  2  pkt.  3  lit.  a),  b)  i  c) 
ustawy o zasadach finansowania nauki; a więc odpowiednio: 
1)  „badania 
podstawowe”,  definiowane  jako  „oryginalne  prace  badawcze 
eksperymentalne lub teoretyczne podejmowane przede wszystkim w celu zdobywania 
nowej  wiedzy  o  podstawach  zjawisk  i  obserwowalnych  faktów  bez  nastawienia  na 
bezpo rednie praktyczne zastosowanie lub użytkowanie”, 
2)  „badania  stosowane”,  definiowane  jako  „prace  badawcze  podejmowane  w  celu 
zdobycia  nowej  wiedzy,  zorientowane  przede  wszystkim  na  zastosowanie  w 
praktyce”, 
3)  „badania  przemysłowe”,  definiowane  jako  „badania  mające  na  celu  zdobycie  nowej 
wiedzy  oraz  umiejętno ci  w  celu  opracowywania  nowych  produktów,  procesów  i 
usług lub wprowadzania znaczących ulepszeń do istniejących produktów, procesów i 
usług;  badania  te  obejmują  tworzenie  elementów  składowych  systemów  złożonych, 
szczególnie  do  oceny  przydatno ci  technologii  rodzajowych  wyjątkiem  prototypów 
objętych zakresem prac rozwojowych”. 
 
W efekcie, stwierdzić należy, iż polskie prawo podatkowe przewiduje ulgę podatkową 
pokrywającą jedynie znikomą czę ć aktywno ci nazywanej zbiorczo w doktrynie zarządzania 
jako działalno ć badawczo-rozwojowa (B+R), definiowaną powszechnie jako systematycznie 
prowadzone  prace  twórcze,  podjęte  dla  zwiększenia  zasobu  wiedzy,  w  tym  wiedzy  
o  człowieku,  kulturze i  społeczeństwie,  jak  również  dla  znalezienia  nowych  zastosowań  dla 
9