Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o rachunkowości

UZASADNIENIE 
 
I.  Cel nowelizacji 
Cel nowelizacji ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2013 r. 
poz.  330  i  613),  zwanej  dalej  „ustawą  o  rachunkowości”,  wynika  z  implementacji 
dyrektywy  Parlamentu  Europejskiego  i  Rady  2013/34/UE  z  dnia  26  czerwca  2013  r. 
w sprawie  rocznych  sprawozdań  finansowych,  skonsolidowanych  sprawozdań 
finansowych  i  powiązanych  sprawozdań  niektórych  rodzajów  jednostek,  zmieniającej 
dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2006/43/WE oraz uchylającej dyrektywy 
Rady  78/660/EWG  i  83/349/EWG  (Dz.  Urz.  UE  L  182  z  29.06.2013,  s.  19),  zwanej 
dalej  „dyrektywą  2013/34”.  Dyrektywa  ta  weszła  w  życie  w  dniu  19  lipca  2013  r. 
Nowelizacja  dokonuje  transpozycji  przepisów  dyrektywy  2013/34  odnośnie  do 
jednostek mikro. 
Niezależnie  od  powyższego,  należy  mieć  na  uwadze,  że  przyjęty  kierunek  zmian 
wpisuje  się  w  działania  rządu,  zmierzające  do  poprawy  warunków  wykonywania 
działalności  gospodarczej  i  ograniczenia  lub  zniesienia  barier  hamujących  rozwój 
przedsiębiorczości,  poprzez  możliwość  sporządzenia  uproszczonego  sprawozdania 
finansowego przez jednostki mikro (zdefiniowane w projekcie).  
Należy  jednakże  zaznaczyć,  że  zastosowanie  przez  jednostki  któregokolwiek 
z uproszczeń  przewidzianych  w  przedmiotowym  projekcie  nowelizującym  nie  jest 
obowiązkowe – stanowi jedynie opcję dla jednostki, która spełni kryteria określone dla 
jednostki mikro (decyzję w tej sprawie podejmie organ zatwierdzający).  
Wg  publikacji  żłównego  Urzędu  Statystycznego  Działalność  przedsiębiorstw 
niefinansowych  w  2011  r.1),  w  Polsce,  w  2011  r.  funkcjonowało  1 710 598 
mikroprzedsiębiorstw2),  co  stanowiło  około  96%  całego  sektora  przedsiębiorstw. 
112 470  (tj.  6,6%)  mikroprzesiębiorstw  prowadziło  księgi  rachunkowe.  21 760 
jednostek  (tj.  19,3%),  spośród  wyżej  wymienionych  jednostek,  prowadzących  księgi 
rachunkowe,  spełnia  definicję  jednostki  mikro  przyjętą  w  rachunkowości  przy 
uwzględnieniu kryterium przychodów oraz zatrudnienia.  
                                                 
1) Działalność przedsiębiorstw niefinansowych w 2011 r., żUS, Warszawa 2013 r., s. 45. 
2)  Wg  definicji  stosowanej  przez  żUS  mikroprzedsiębiorstwa  to  przedsiębiorstwa,  w  których  liczba 
pracujących wynosi 0–9 osób.  
 
Regulacje  zawarte  w  dyrektywie  2013/34  (art.  3  ust.  1  dyrektywy)  umożliwiają 
państwom  członkowskim  wprowadzenie  uproszczeń  w  zakresie  sprawozdawczości 
finansowej  dla  jednostek  mikro.  Zgodnie  z  przepisami  dyrektywy  jednostki  mikro  to: 
spółki  akcyjne,  spółki  z  ograniczoną  odpowiedzialnością  oraz  spółki  komandytowo- 
-akcyjne (jak również spółki osobowe przez nie tworzone), które na dzień bilansowy nie 
przekroczyły limitów dwóch z trzech następujących kryteriów: 
1)  suma bilansowa: 350 000 EUR (tj. 1 486 380 PLN)3); 
2)  przychody  netto  ze  sprzedaży  towarów  i  produktów:  700  000  EUR 
(tj. 2 972 760 PLN)4); 
3)  przeciętne zatrudnienie w roku obrotowym: 10. 
Na potrzeby nowelizacji w odniesieniu do ww. wielkości wyrażonych w euro przyjęto 
wartości  w  PLN  określone  w  art.  3  ust.  1  pkt  1a  lit.  a  projektu  (część  III  pkt  2 
uzasadnienia). 
Z  katalogu  ww.  spółek  wyłącza  się  jednostki,  o  których  mowa  w  art.  2  ust.  1  pkt  3 
ustawy o rachunkowości, jak również jednostki zamierzające ubiegać się lub ubiegające 
się o zezwolenie na wykonywanie działalności na podstawie tych przepisów. 
Uproszczenia  obejmują  możliwość  sporządzania  znacznie  skróconego  sprawozdania 
finansowego (jedynie podstawowe informacje w bilansie oraz rachunku zysków i strat), 
zwolnienie  ze  sporządzania  informacji  dodatkowej  oraz  sprawozdania  z  działalności, 
pod  warunkiem  że  niektóre  informacje,  objęte  dotychczas  zakresem  informacyjnym 
tych elementów sprawozdania finansowego, zostaną przez jednostki mikro ujawnione 
w informacjach  uzupełniających  do  bilansu.  W  przypadku  gdy  jednostka  mikro 
skorzysta  z  jakiegokolwiek  uproszczenia  w  zakresie  sprawozdania  finansowego  i 
sprawozdania  z działalności,  nie  będzie  mogła  stosować  wartości  godziwej  oraz 
skorygowanej  ceny  nabycia  do  wyceny  aktywów  i  pasywów.  Przyczyni  się  to  do 
obniżenia kosztów przygotowania sprawozdania finansowego oraz kosztów bieżącego 
prowadzenia rachunkowości. 
 
                                                 
3)  Kwoty  przeliczone  wg  kursu  (1  euro=4,2468  zł)  opublikowanego  w  Dzienniku  Urzędowym  Unii 
Europejskiej w dniu wejścia w życie dyrektywy 2013/34/UE, tj. na dzień 19 lipca 2013 r., tabela 2013/C 
206/03. 
4) Patrz przypis 3. 
2 
 
 
Wychodząc  naprzeciw  oczekiwaniom  podmiotów  obrotu  gospodarczego,  w  celu 
umożliwienia stosowania uproszczeń w rachunkowości przez szerszy krąg podmiotów 
niż  wynika  to  bezpośrednio  z  dyrektywy  2013/34,  w  nowelizacji  przewiduje  się 
rozszerzenie katalogu jednostek mikro także na:  
1)  inne osoby prawne, z wyłączeniem jednostek sektora finansów publicznych, a także 
oddziały  przedsiębiorców  zagranicznych  (w  rozumieniu  przepisów  o  swobodzie 
działalności  gospodarczej),  które  w  roku  obrotowym,  za  który  sporządzają 
sprawozdanie  finansowe  oraz  w  roku  poprzedzającym  ten  rok  obrotowy,  nie 
przekroczyły dwóch z ww. trzech wielkości (proponuje się analogiczne kryteria jak 
dla  spółek,  tj.  w  zakresie  wielkości  sumy  bilansowej,  przychodów  netto  ze 
sprzedaży towarów i produktów oraz przeciętnego zatrudnienia w roku obrotowym); 
2)  stowarzyszenia,  związki  zawodowe,  organizacje  pracodawców,  izby  gospodarcze, 
fundacje,  przedstawicielstwa  przedsiębiorców  zagranicznych,  w  rozumieniu 
przepisów o swobodzie działalności gospodarczej, społeczno-zawodowe organizacje 
rolników,  organizacje  samorządu  zawodowego  i  organizacje  samorządu 
gospodarczego rzemiosła – jeżeli nie prowadzą działalności gospodarczej;  
3)  osoby  fizyczne,  spółki  cywilne  osób  fizycznych,  spółki  jawne  osób  fizycznych, 
spółki  partnerskie,  jeżeli  ich  przychody  netto  ze  sprzedaży  towarów,  produktów 
i operacji  finansowych  za  poprzedni  rok  obrotowy  wyniosły  równowartość 
w walucie polskiej nie mniej niż 1 200 000 euro i nie więcej niż 2 000 000 euro oraz 
4)  osoby  fizyczne,  spółki  cywilne  osób  fizycznych,  spółki  jawne  osób  fizycznych, 
spółki  partnerskie,  które  również  mogą,  na  podstawie  art.  2  ust.  2  ustawy 
o rachunkowości,  stosować  zasady  rachunkowości  określone  ustawą  od  początku 
następnego  roku  obrotowego,  jeżeli  ich  przychody  netto  ze  sprzedaży  towarów, 
produktów  i  operacji  finansowych  za  poprzedni  rok  obrotowy  są  niższe  niż 
równowartość w walucie polskiej 1 200 000 euro. 
W związku z  objęciem  definicją  jednostki  mikro  jednostek,  których  dotyczą  przepisy 
rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 15 listopada 2001 r. w sprawie szczególnych 
zasad  rachunkowości  dla  niektórych  jednostek  niebędących  spółkami  handlowymi, 
nieprowadzących działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 137, poz. 1539, z 2003 r. Nr 11, 
poz.  117),  „zwanego  dalej  rozporządzeniem”,  postanowienia  tego  rozporządzenia 
zostają przeniesione do ustawy o rachunkowości.  
3 
 
 
W  porównaniu  z  obecnym  brzmieniem  rozporządzenia  projektowana  ustawa  określa 
szczegółowo katalog przedmiotowych jednostek uprawnionych do korzystania z reżimu 
przewidzianego  dla  jednostek  mikro.  Z  uwagi  na  fakt,  że  polskie  prawo  nie  zawiera 
definicji  legalnej  organizacji  dobroczynności  i  opieki  społecznej  sformułowanie  to 
wykreślono  z  ww.  katalogu.  Dodatkowo  katalog  został  uzupełniony  o  następujące 
podmioty:  społeczno-zawodowe  organizacje  rolników,  organizacje  samorządu 
zawodowego i organizacje samorządu gospodarczego rzemiosła. Celem tej zmiany było 
dostosowanie  projektowanych  przepisów  do  katalogu  jednostek  stosujących 
rozporządzenie.  
Ponadto projekt ustawy zmieniającej przewiduje wprowadzenie katalogu zamkniętego 
przedmiotowych  jednostek.  Ma  to  na  celu  umożliwienie  jednolitego  stosowania 
przepisów oraz uniknięcie niejasności interpretacyjnych dotyczących grupy jednostek, 
niebędących spółkami prawa handlowego, nieprowadzących działalności gospodarczej, 
które zaliczane są do jednostek mikro. 
W  wyniku  przeniesienia  przepisów  rozporządzenia  do  ustawy  o  rachunkowości 
rozporządzenie  to  traci  moc  w  zawiązku  z  uchyleniem  delegacji  do  jego  wydania, 
znajdującej się w dotychczasowym art. 82 pkt 1 ustawy o rachunkowości.  
Zważywszy na tendencje w zakresie wprowadzenia ułatwień w prawie bilansowym dla 
najmniejszych  jednostek,  projekt  ustawy  zmieniającej  zawiera  także  przepisy 
umożliwiające stosowanie uproszczeń w rachunkowości przez osoby fizyczne (w tym 
osoby  fizyczne  nieposiadające  obywatelstwa  polskiego),  spółki  cywilne  osób 
fizycznych, spółki jawne osób fizycznych, spółki partnerskie, których przychody netto 
ze sprzedaży towarów,  produktów i operacji finansowych za poprzedni  rok obrotowy 
wyniosły równowartość w walucie polskiej nie mniej niż 1 200 000 euro i nie więcej niż 
2  000  000  euro.  W  obecnym  stanie  prawnym  ww.  podmioty  po  przekroczeniu  limitu 
1 200  000  euro  zobowiązane  są  do  prowadzenia  tzw.  pełnej  księgowości. 
Zaproponowany  limit  do  stosowania  uproszczeń  przez  osoby  fizyczne 
(tj. równowartości  w  walucie  polskiej  2  000  000  euro)  jest  spójny  z  limitem  dla 
mikroprzdsiębiorcy  określonym  w  ustawie  z  dnia  2  lipca  2004  r.  o  swobodzie 
działalności gospodarczej (Dz. U. z 2013 r. poz. 672, z późn. zm.).  
Dodatkowo,  zgodnie  z  projektowaną  regulacją,  z  uproszczeń  przewidzianych  dla 
jednostek  mikro  będą  mogły  skorzystać  także  osoby  fizyczne,  spółki  cywilne  osób 
4 
 
 
fizycznych,  spółki  jawne  osób  fizycznych  oraz  spółki  partnerskie,  które  na  podstawie 
art.  2  ust.  2  ustawy  o  rachunkowości,  mogą  stosować  przepisy  tej  ustawy,  jeżeli  ich 
przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni 
rok obrotowy są niższe niż równowartość w walucie polskiej 1 200 000 euro. 
Ponadto,  w  celu  prawidłowego  określenia  katalogu  jednostek  mikro,  proponuje  się 
zmiany  w  art.  2  ustawy  o  rachunkowości  o  charakterze  dostosowującym 
i porządkującym, tj. w katalogu jednostek objętych przepisami ustawy o rachunkowości 
(szczegółowy opis znajduje się w rozdziale III pkt 1). 
II.  Obecny stan prawny  
W  aktualnym  stanie  prawnym  ustawa  o  rachunkowości  zawiera  już  przepisy 
umożliwiające  stosowanie  pewnych  uproszczeń  dla  tzw.  „mniejszych  jednostek”. 
Kwestie  te  reguluje  art.  50  ustawy  o  rachunkowości,  który  daje  jednostkom, 
spełniającym  określone  kryteria  dotyczące  zatrudnienia,  sumy  aktywów  oraz 
przychodów  netto  ze  sprzedaży  produktów,  towarów  oraz  operacji  finansowych, 
możliwość  sporządzania  uproszczonego  sprawozdania  finansowego,  tj.  prezentowania 
danych  w  formie  zagregowanej  (jedynie  pozycje  oznaczone  literami  i  cyframi 
rzymskimi  ustalone  w  załączniku  nr  1  do  ustawy  o  rachunkowości).  Zakres  obecnie 
dostępnych  uproszczeń  nie  jest  jednak  tak  daleko  idący,  jak  zaproponowano 
w przedmiotowym projekcie.  
Aktualnie  jednostki  określone  w  art.  2  ustawy  o  rachunkowości  stosują  przepisy  tej 
ustawy, obejmujące m.in. wycenę aktywów i pasywów (rozdział 4, w tym w wartości 
godziwej  oraz  w  skorygowanej  cenie  nabycia)  oraz  sporządzanie  sprawozdań 
finansowych  (rozdział  5)  zgodnie  z  zakresem  informacyjnym  określonym 
w załącznikach do ww. ustawy. Wyjątek stanowią osoby fizyczne, spółki cywilne osób 
fizycznych, spółki jawne osób fizycznych, spółki partnerskie oraz spółdzielnie socjalne, 
jeżeli ich przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za 
poprzedni rok obrotowy są niższe niż równowartość w walucie polskiej 1 200 000 euro 
(art.  2  ust.  1  pkt  2).  Jednocześnie  osoby  fizyczne,  spółki  cywilne  osób  fizycznych, 
spółki  jawne  osób  fizycznych,  spółki  partnerskie  mogą  stosować  dobrowolnie  zasady 
rachunkowości  określone  ustawą  (art.  2  ust.  2).  Natomiast  stowarzyszenia,  związki 
zawodowe,  organizacje  pracodawców,  izby  gospodarcze,  fundacje,  organizacje 
dobroczynności i opieki społecznej, przedstawicielstwa przedsiębiorców zagranicznych 
5