Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym oraz niektórych innych ustaw

topografią  układu  scalonego,  wyhodowaną  albo  odkrytą  i  wyprowadzoną  odmianą 
rośliny  oraz  utworem  lub  informacją  związaną  z  tymi  wynikami,  w  szczególności 
know-how. 
Decyzja  o  sposobie  prowadzenia  komercjalizacji  bezpośredniej  będzie  należała  do 
rektora,  który  będzie  mógł  powierzyć  spółce  celowej  w  drodze  umowy  zarządzanie 
prawami własności przemysłowej w zakresie komercjalizacji bezpośredniej. Przepisy te 
będą  bardziej  przejrzyste,  przez  co  przyczynią  się  do  usprawnienia  procesu 
komercjalizacji. 
Wprowadzone zostaną rozwiązania przewidujące gwarantowanie pracownikowi uczelni 
publicznej,  praw  własności  intelektualnej  do  wyników  badań  naukowych  lub  prac 
rozwojowych powstałych w ramach wykonywania obowiązków ze stosunku pracy w tej 
uczelni.  Podobne  rozwiązania  będą  dotyczyły  pracowników  instytutów  naukowych 
PAN.  Studentowi oraz doktorantowi studiów doktoranckich  prowadzonych w uczelni 
publicznej albo w instytucie naukowym  PAN  również  będą  przysługiwać  prawa 
własności  intelektualnej  do  wyników  badań  naukowych  lub  prac  rozwojowych 
uzyskanych przez nich w czasie trwania studiów w tej uczelni albo instytucie. Kierując 
się  zasadą  równości  podmiotów wobec prawa,  objęto  ww.  przepisami  pracowników 
i doktorantów  studiów  doktoranckich prowadzonych przez instytuty naukowe PAN, 
pomimo iż Założenia do ustawy nie przewidywały takiego rozwiązania.  
Instytut naukowy PAN, a w przypadku uczelni publicznej centrum transferu technologii 
(jeżeli  zostało  utworzone)  lub  spółka  celowa,  będą  obowiązane  do udzielania 
pracownikowi, doktorantowi lub studentowi  uczelni, na jego wniosek, wsparcia 
w zakresie  komercjalizacji  przez  tych  twórców  wyników  badań  naukowych  lub  prac 
rozwojowych przez nich stworzonych. 
W  projekcie  ustawy  proponuje  się,  aby  w  przypadku  komercjalizacji  wyników  badań 
naukowych lub prac rozwojowych przez pracownika, doktoranta lub studenta uczelni 
publicznej  przysługiwało  uczelni  prawo  do  dochodów z tej komercjalizacji, 
w wysokości  25%.  W  przypadku  udzielenia  pracownikowi,  doktorantowi  lub 
studentowi uczelni publicznej wsparcia w zakresie komercjalizacji, uczelni 
przysługiwałoby prawo do dochodów w wysokości 30% dochodów uzyskanych przez 
pracownika,  doktoranta  lub  studenta.  Podobne  rozwiązania  dotyczyłyby  instytutów 
naukowych PAN. 
25 
 
Proponowany 30-procentowy  udział  uczelni  publicznej w dochodach naukowca 
z komercjalizacji powinien  godzić  interesy  uczelni  związane  z  wynagrodzeniem  za 
korzystanie  z  jej  zasobów  i  potencjału  naukowego  podczas  realizacji  projektu 
badawczego  oraz  być  jeszcze  zachętą  dla  naukowca  do  komercyjnego  wykorzystania 
wyników  badań.  Zaproponowane  rozwiązanie zapewnia godziwe wynagrodzenie dla 
uczelni publicznej oraz stanowi istotną motywację dla pracowników do komercjalizacji 
wyników badań. Podwyższenie 30-procentowego udziału spowodowałoby wypaczenie 
idei nowelizacji, czyli zmniejszenie liczby komercjalizowanych  wyników  badań. 
Doprowadziłoby  to  do  spadku  motywacji  naukowców  w  mocniejsze  zaangażowanie 
(np.  wejście  w  spółkę)  w  proces  wprowadzania  ich  własności  intelektualnej  do 
gospodarki,  a  w  skrajnym  przypadku  do  szukania  sposobu  na  optymalizację 
kształtowania tych dochodów. Idąc za przykładem największych brytyjskich uczelni to 
np. w King's College w Londynie naukowiec otrzymuje 90% lub 70% z dochodów 
z komercjalizacji  dla  małych  i  średnich  komercjalizacji.  Jedynie  w  przypadku  dużych 
ten udział spada do 50%, ale obecnie prowadzone są prace nad zmianą tego systemu. 
Tak wysoki dochód dla naukowca w już rozwiniętym środowisku komercjalizacyjnym 
występuje pomimo tego, że uczelnia jest właścicielem wyników badań oraz zapewnia 
pełne  wsparcie  w  komercjalizacji.  Należy  wskazać,  że  w  przypadku  kilku  polskich 
uczelni publicznych regulaminy zarządzania własnością intelektualną przyznają udział 
naukowców w zyskach z komercjalizacji na poziomie 60–70% osiągniętych dochodów 
z  komercjalizacji,  stąd  nowelizacja  powinna  opierać  się  na  upowszechnieniu 
ww. pozytywnych wzorców, a nie promować rozwiązania mniej korzystne dla twórców 
– naukowców. 
W przypadku komercjalizacji polegającej na sprzedaży praw własności intelektualnej, 
uczelni publicznej albo instytutowi naukowemu PAN będzie  przysługiwać  prawo 
pierwokupu,  zaś  w  przypadku  innej  komercjalizacji  oraz  w  przypadku  nieodpłatnego 
udostępnienia  praw  własności  intelektualnej,  uczelni  publicznej  albo  instytutowi 
naukowemu  będzie  przysługiwać  prawo  pierwszeństwa  (prawo  pierwszeństwa nie 
przysługuje  w  przypadku  komercjalizacji  polegającej  na  udzieleniu  licencji 
niewyłącznej). 
Pracownik, doktorant lub student będzie  zobowiązany  do  niezwłocznego 
zawiadomienia  uczelni publicznej  albo instytutu  naukowego  o  dokonaniu  czynności 
26 
 
prawnej, obejmującej  komercjalizację  nie  później  niż  w  ciągu  miesiąca  od  dnia 
dokonania czynności prawnej.  
Prawo  pierwokupu  lub  pierwszeństwa  będzie  można  wykonać  w  czasie  trwania 
stosunku pracy pracownika, w ramach którego powstały prawa własności intelektualnej 
lub  w  ciągu  2  lat  od  jego  ustania.  W  przypadku  studentów  i  doktorantów  prawo 
pierwokupu  lub  pierwszeństwa  będzie  można  wykonać  w  czasie  trwania  studiów, 
podczas  których  powstały  prawa  własności  intelektualnej  lub  w  ciągu  2  lat  od  ich 
zakończenia. 
Uczelnia  będzie  mogła,  niezależnie  od  innych  uprawnień  wynikających  z  przepisów 
prawa bez odrębnego wynagrodzenia, korzystać z wyników badań naukowych lub prac 
rozwojowych w celach dydaktycznych lub prowadzenia badań naukowych. 
Senat, a w przypadku uczelni niepublicznej organ  wskazany  w  statucie,  zaś 
w przypadku instytutu naukowego PAN rada naukowa, uchwalą regulamin zarządzania 
prawami autorskimi i prawami pokrewnymi oraz prawami własności przemysłowej oraz 
zasad  komercjalizacji  wyników  badań  naukowych  i  prac  rozwojowych. Senat, 
a w przypadku uczelni niepublicznej organ wskazany w statucie, uchwali  regulamin 
korzystania z infrastruktury badawczej uczelni. Regulaminy będą uchwalane w terminie 
3 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy. 
Uczelnia, w celu komercjalizacji pośredniej  będzie  mogła  utworzyć  wyłącznie 
jednoosobową spółkę kapitałową, zwaną dalej „spółką celową”. Na pokrycie kapitału 
zakładowego  spółki  celowej,  uczelnia  będzie  mogła  wnieść  w  całości  albo  w  części 
wkład  niepieniężny  (aport)  w  postaci  praw  własności  intelektualnej.  Spółkę  celową 
będzie  tworzyć  rektor  za  zgodą  senatu  uczelni,  a  w  przypadku  uczelni  niepublicznej 
organ wskazany w statucie.  
Spółka  celowa  będzie  mogła  zostać  utworzona przez kilka uczelni publicznych albo 
kilka uczelni niepublicznych. Uczelnia publiczna będzie  mogła  przystąpić  do  spółki 
celowej utworzonej przez inną uczelnię publiczną, uczelnia niepubliczna będzie mogła 
przystąpić do spółki celowej utworzonej przez inną uczelnię niepubliczną. Wspólnikami 
lub  akcjonariuszami  spółki  celowej  mogą  być  wyłącznie  uczelnie.  W  ww.  przypadku 
każda z uczelni będzie mogła powierzyć spółce celowej zarządzanie prawami własności 
intelektualnej w zakresie komercjalizacji bezpośredniej. 
Powyższe  rozwiązania  mają  zastosowanie  do  praw  własności  do  wyników  badań 
naukowych  lub  prac  rozwojowych  będących  wynalazkiem,  wzorem  użytkowym, 
27 
 
wzorem  przemysłowym  lub  topografią  układu  scalonego,  wyhodowaną  albo  odkrytą 
i wyprowadzoną  odmianą  rośliny  oraz  utworem  lub  informacją  związaną  z  tymi 
wynikami, w szczególności know-how (prawa własności intelektualnej) powstałych po 
wejściu w życie niniejszej ustawy. 
Proponowane rozwiązanie ma na celu usprawnienie transferu technologii z uczelni do 
praktyki  gospodarczej,  zwłaszcza  poprzez  zmotywowanie  naukowców  do  aktywnego 
działania  na  rzecz  komercjalizacji.  Nowe  regulacje  powinny  wpłynąć  na  zwiększenie 
innowacyjności polskich przedsiębiorstw.  
Jednym  z  głównych  problemów  sygnalizowanych  przez  środowiska naukowe 
i przedsiębiorców  jest  to,  że  jedynie  niewielka  część  uzyskanych  patentów  jest 
komercyjnie wykorzystywana (wskazuje się, że część zgłoszeń dokonywana jest w celu 
uzyskania punktów w ramach oceny parametrycznej, zaś same zgłoszenia w niewielkim 
zakresie  mogą  być  wykorzystywane  komercyjnie).  Proponowane  zmiany  w zakresie 
uwłaszczenia naukowców mają na celu przezwyciężenie tych problemów, gdyż kładą 
nacisk przede wszystkim na wdrożenie wyników badań naukowych. 
Pozostawienie  majątkowych  praw  własności intelektualnej pracownikom uczelni jako 
twórcom praw własności intelektualnej obowiązuje w kilku państwach. 
Za  uwłaszczeniem  naukowców  uczelni  publicznych  w  Polsce  (podobnie  jak  we 
Włoszech)  przemawia  m.in.  fakt,  iż  będzie  to  stanowić  istotny  impuls  finansowy dla 
naukowców  i  motywację  do  aktywnych  działań  w  zakresie  komercjalizacji  wyników 
prowadzonych  przez  nich  badań,  zwłaszcza  jeśli  komercjalizacją  tą  nie  są 
zainteresowane  uczelnie.  Należy  założyć,  że  możliwe  kwoty  dochodów  z  tytułu 
komercjalizacji wynalazków (wyników B+R) będą  stanowić  znaczący  udział 
w dochodach  naukowców  ogółem,  lub  będą  odpowiadać  wielokrotności  rocznych 
dochodów naukowców – osób fizycznych. W przypadku uczelni/instytutów naukowych 
PAN  możliwy  dochód  z  komercjalizacji  konkretnego  wynalazku  może  stanowić 
zazwyczaj  znikomy  udział  w  rocznym  budżecie  uczelni/instytutu.  Powoduje  to,  że 
naukowcy  –  wynalazcy  powinni  posiadać  zdecydowanie  wyższą  motywację  do 
komercjalizowania własnych wynalazków, jeśli będą właścicielami praw majątkowych. 
Prowadzić  to  będzie  do  „uwolnienia”  przedsiębiorczości  akademickiej  krajowych 
uczelni.  Zmiany  umożliwią  także  podniesienie  efektywności  usług  związanych  ze 
wsparciem  procesu  komercjalizacji,  gdyż  twórcy  będą  zainteresowani  współpracą 
z tymi podmiotami (np. centra  transferu  technologii,  brokerzy  innowacji),  które  będą 
28 
 
udzielały  skutecznego  wsparcia  (dysponowanie  przez  naukowców  –  wynalazców 
prawami  majątkowymi  da  im  swobodę  w  wyborze  podmiotu,  z  którego  usług 
doradczych  i  coachingowych  będą  korzystać;  aktualnie  –  gdy  prawa  te  należą  do 
uczelni/instytutów,  centra  transferu  technologii  mają  zagwarantowany  monopol  na 
obsługę  procesów  komercjalizacji  wynalazków  z  macierzystej  uczelni,  co  w  małym 
stopniu sprzyja efektywności). 
Niebagatelnym  argumentem  za  tym  rozwiązaniem  jest  też  zwiększenie  efektywności 
wykorzystania  środków  publicznych  przeznaczanych  na  B+R  –  większa  motywacja 
naukowców  komercjalizujących  wyniki  własnych  prac  B+R  powinna  spowodować 
komercjalizowanie  tych  wyników  na  zdecydowanie  większą  niż  dzisiaj  skalę,  a  to 
powinno  zwiększyć  dochody  uczelni/instytutów  naukowych PAN  z  tego  tytułu 
(w związku  z  udziałem  uczelni/instytutów  w  zyskach  twórców  z  komercjalizacji 
wyników B+R) oraz dochody budżetu państwa z podatków dochodowych i podatku od 
towarów i usług. 
4.9.  Zmiana  nazwy  uczelni  publicznych  będzie  dokonywana  wyłącznie  w  drodze 
rozporządzenia ministra, z pominięciem drogi ustawowej, co znacznie skróci procedurę. 
4.10.  Konferencji  Rektorów  Akademickich  Szkół  Polskich  i  Konferencji  Rektorów 
Zawodowych  Szkół  Polskich  zostanie  nadana  osobowość  prawna.  Jest  to  realizacja 
postulatu  środowiska  akademickiego,  poszerzająca  zakres  uprawnień  KRASP 
i KRZaSP. Rozwiązanie to usprawni funkcjonowanie tych konferencji. 
4.11.  Rada  Główna  Nauki  i  Szkolnictwa  Wyższego  nie  będzie  zobligowana  do 
wyrażania  opinii  w  sprawie  wniosków  o  dofinansowanie  inwestycji  w  zakresie  dużej 
infrastruktury badawczej oraz sprawozdania z jego wykonania. Wprowadzone 
rozwiązanie  powinno  wpłynąć  na  znaczne  skrócenie procedur.  W wyniku uwag 
zgłoszonych  w  trakcie  konsultacji  społecznych  odstąpiono  od  przewidzianej 
Założeniami  propozycji  wprowadzenia  zasady  rotacyjnego  przewodniczenia  pracom 
Rady  Głównej  Nauki  i  Szkolnictwa  Wyższego.  Natomiast,  na  wniosek  Rady 
wprowadzono  zasadę,  zgodnie  z  którą  Rada  na  posiedzeniu  plenarnym  podejmuje 
uchwałę w sprawie udzielenia absolutorium przewodniczącemu Rady po każdym roku 
jego  działalności.  Zasady  udzielania  absolutorium  określa  statut  Rady.  W  przypadku 
nieudzielenia absolutorium  przewodniczącemu  Rada  dokonuje  wyboru  nowego 
przewodniczącego. 
29