Rządowy projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z określeniem zasad wypłaty emerytur ze środków zgromadzonych w otwartych funduszach emerytalnych

transferowych w 2013 r. Obecna skala transferów wskazuje na niewielkie zainteresowanie
członków OFE zmianą funduszu.
W związku z tym, że ponad 70% wszystkich członków OFE nie miało możliwości
podjęcia decyzji o swoim uczestnictwie w kapitałowej części systemu emerytalnego,
proponuje się wprowadzić mechanizm dobrowolności w zakresie przekazywania nowych
składek do otwartych funduszy emerytalnych.
Ubezpieczony będący członkiem OFE otrzyma możliwość wyboru, czy chce dalej
przekazywać swoją składkę do OFE, czy też ma być ona kierowana wyłącznie na subkonto
w ZUS. W okresie od dnia 1 kwietnia 2014 r. do dnia 31 lipca 2014 r. każdy członek OFE
będzie mógł złożyć w ZUS pisemnie lub poprzez zaufany profil platformy usług
elektronicznych, oświadczenie o przekazywaniu składki do OFE. Składka przekazywana
będzie wówczas do OFE począwszy od składki opłaconej za lipiec 2014 r. (art. 12 ust. 2
projektu). Składka będzie kierowana do OFE i na subkonto do 30 czerwca 2014 r. (art. 12
ust. 1 projektu). Począwszy od 1 lipca 2014 r. składka będzie ewidencjonowana wyłącznie
na subkoncie w ZUS, chyba że ubezpieczony podejmie decyzję o przekazywaniu części
składki do OFE. Wzór oświadczenia o przekazywaniu składki, w tym oświadczenie
o zapoznaniu się danej osoby z informacjami dotyczącymi systemu emerytalnego oraz
informacjami o dotychczasowej działalności OFE, wg stanu na dzień 31 grudnia 2013 r.,
a przede wszystkim z deklaracją zasad polityki inwestycyjnej i celem inwestycyjnym
funduszu oraz wskaźnikami, do których będą porównywane osiągane przez fundusz stopy
zwrotu, udostępniony zostanie na stronach internetowych Ministerstwa Pracy i Polityki
Społecznej, Ministerstwa Finansów i Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego oraz w ZUS
i jego terenowych jednostkach organizacyjnych. Rozszerzony zostanie więc zakres
informacji, opracowywanej przez UKNF i udostępnianej obecnie członkom OFE, której
obowiązek wynika z obecnego brzmienia art. 82a i 85 ustawy o oiffe. Ubezpieczony będzie
mógł zmienić swoją decyzję i dokonywać ponownego wyboru, gdzie ma być kierowana nowa
składka, w okresie od 1 kwietnia do 31 lipca, co cztery lata, począwszy od 2016 r. (dodany
art. 39a ustawy o sus). Wzory oświadczeń o przekazywaniu składki do otwartego funduszu
emerytalnego lub zewidencjonowaniu składki wyłącznie na subkoncie w ZUS zostaną
określone przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego w rozporządzeniu
(dodany art. 39a ust. 2 ustawy o sus). Aby zapewnić rzetelną informację każdej osobie
podejmującej decyzję w zakresie przekazywania składek (do OFE lub na subkonto)
rozszerzone zostaną obowiązki informacyjne OFE. Prospekt informacyjny oprócz obecnych
24

informacji (statut OFE, informacje na temat wyników działalności inwestycyjnej oraz
zatwierdzone roczne sprawozdanie finansowe funduszu) zawierać będzie deklarację zasad
polityki inwestycyjnej i celu inwestycyjnego danego funduszu oraz wskaźniki, do których
porównywane będą osiągane przez fundusz stopy zwrotu (nowe brzmienie art. 189 ustawy
o oiffe). Należy podkreślić, że zgodnie z obowiązującym stanem prawnym (art. 13 ustawy
o oiffe) statut OFE zawiera szczegółowe informacje dotyczące funduszu, w tym nazwę
funduszu, firmę, siedzibę i adres towarzystwa, wysokość kapitału zakładowego towarzystwa,
skład akcjonariuszy i ilość posiadanych przez nich akcji, sposób reprezentacji funduszu przez
towarzystwo, firmę, siedzibę i adres depozytariusza, rodzaje, maksymalną wysokość, sposób
oraz tryb kalkulacji i pokrywania kosztów obciążających fundusz, wysokość opłaty od
składki, sposób informowania przez fundusz o zmianach statutu, dziennik o zasięgu
krajowym przeznaczony do ogłoszeń funduszu oraz inne dane przewidziane w przepisach
ustawowych. Zarówno statut, jak i każda zmiana statutu OFE wymaga zezwolenia organu
nadzoru (UKNF). Prospekty informacyjne oraz statuty OFE są dostępne na stronach
internetowych poszczególnych funduszy emerytalnych. W każdym czasie członek OFE
będzie miał więc dostęp i możliwość zapoznania się ze szczegółowymi danymi dotyczącymi
działalności OFE oraz z jego polityką inwestycyjną, w tym z deklaracją zasad polityki
inwestycyjnej i celem inwestycyjnym, co jest niezmiernie ważne po wprowadzeniu
projektowanych zmian w zakresie polityki inwestycyjnej OFE.
Dodatkowo, w informacji przesyłanej każdemu członkowi OFE, nie rzadziej niż co
12 miesięcy lub na każde żądanie członka OFE, o środkach znajdujących się na jego
rachunku, terminach dokonywanych w tym okresie wpłat składek i wypłat transferowych oraz
przeliczeniu ich na jednostki rozrachunkowe, obowiązkowo zamieszczane będą informacje
o zasadach i celu inwestycyjnym danego OFE wraz ze wskaźnikami, do których
porównywane będą osiągane przez fundusz stopy zwrotu (nowe brzmienie art. 191 ustawy
o oiffe). Informacja ta przekazywana będzie w trybie i formie uzgodnionej z członkiem
funduszu. Dobrowolność uczestnictwa w OFE dotyczyć będzie również osób
rozpoczynających aktywność zawodową (nowe brzmienie art. 39 ustawy o sus). W okresie
4 miesięcy od podjęcia aktywności zawodowej rodzącej obowiązek ubezpieczeń społecznych,
ubezpieczony będzie mógł przystąpić do OFE. Jeśli ubezpieczony wybierze OFE, to wówczas
składka w wysokości 2,92% należna za miesiąc, w którym ZUS otrzymał zawiadomienie
o zawarciu umowy, zostanie przekazana do OFE, a składka w wysokości 4,38% będzie
ewidencjonowana na subkoncie ubezpieczonego w ZUS. W przypadku braku wyboru OFE,
składka w wysokości 7,3% będzie ewidencjonowana na subkoncie ubezpieczonego w ZUS.
25

Ubezpieczony będzie mógł zmienić swoją decyzję, analogicznie jak wszyscy ubezpieczeni
w okresie od 1 kwietnia do 31 lipca, co cztery lata, począwszy od 2016 r. Zlikwidowany
zostanie mechanizm losowania (uchylenie art. 39 ust. 2–5 ustawy o sus).
Wszystkie informacje dla członków otwartego funduszu będą przedstawione w sposób
jasny, dokładny oraz umożliwiający zrozumienie ryzyka związanego z uczestnictwem
w OFE, a tym samym podjęcie świadomej decyzji dotyczącej podpisania umowy z otwartym
funduszem lub dotyczącej przekazywania składek do OFE lub na subkonto.
Dodatkowo propozycja nowego brzmienia art. 197 ustawy o oiffe ma na celu
wprowadzenie zakazu reklamy, dotyczącej OFE, która w sposób nierzetelny przedstawia
sytuację funduszu lub ryzyko związane z członkostwem w funduszu i może przez to wpłynąć
na podjęcie decyzji o zawarciu umowy o przystąpieniu do otwartego funduszu emerytalnego
lub sposobie przekazywania składki do OFE lub na subkonto. Jeżeli udostępniane lub
rozpowszechniane publicznie informacje o funduszu lub towarzystwie lub reklama naruszają
wymagania określone w art. 197 ust. 1 lub 2 ustawy o oiffe, organ nadzoru w drodze decyzji
administracyjnej, zakazuje towarzystwu lub podmiotowi działającemu na rzecz towarzystwa
lub funduszu ich udostępniania lub rozpowszechniania publicznego. Organ nadzoru
jednocześnie nakazuje ogłoszenie lub udostępnienie sprostowania o treści i formie wskazanej
przez organ nadzoru i we wskazanym przez organ nadzoru terminie w drodze decyzji
administracyjnej, posiadającej rygor natychmiastowej wykonalności. Jeżeli zakaz, nie
zostanie wykonany, organ nadzoru nakłada na towarzystwo lub podmiot działający na rzecz
towarzystwa lub funduszu karę pieniężną w wysokości do 3 mln zł oraz na koszt towarzystwa
udostępnia lub rozpowszechnia publicznie sprostowanie.
Ponadto, zgodnie z dodawanym art. 197a ustawy o oiffe, w latach, w których
ubezpieczeni będą mogli zmienić swoje decyzje i dokonać ponownego wyboru, gdzie ma być
kierowana nowa składka, w okresie od dnia 1 stycznia do dnia 31 lipca, zakazana będzie
reklama zawierająca informacje o OFE lub informacje sugerujące, że reklama odnosi się do
OFE.
Stworzenie takiej szczególnej regulacji w stosunku do obowiązującego przepisu art.
25 ust. 2 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz. U.
z 2003 r. Nr 153, poz. 1503, z póź. zm.) jest zasadne. Takie rozwiązanie oznaczałoby bowiem
istotne wzmocnienie ochrony interesów ubezpieczonego w sferze dokonywania możliwie
najlepszego wyboru co do przystępowania do określonego funduszu emerytalnego lub też
podjęcia decyzji o nieprzekazywaniu określonej części składek do OFE.
26

Należy bowiem pamiętać, że obecnie czyn zabroniony w postaci tzw. oszukańczej
reklamy jest kwalifikowany (na gruncie przepisu art. 25 ust. 2 w zw. z art. 16 ustawy
o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji) jedynie jako wykroczenie, zagrożone karą aresztu lub
grzywny (to rozwiązanie jest krytykowane w doktrynie z uwagi na wysoki stopień
szkodliwości takiego czynu – vide M. Błaszczyk, Nowe przepisy karne ustawy o zwalczaniu
nieuczciwej konkurencji, cz. 2 M. Praw. 2003, nr 24 s. 1131). W przypadku przyjęcia
proponowanej zmiany, reklama dotycząca otwartego funduszu emerytalnego, niespełniająca
określonych w proponowanych przepisach warunków, kwalifikowana byłaby już jako
przestępstwo (w postaci występku).
Należy domniemywać, iż zaniechanie wprowadzenia powyższych regulacji, mogłoby
skutkować wystąpieniem zjawiska masowej kampanii reklamowej (zwłaszcza w okresach od
1 stycznia do 31 lipca, przypadających na lata, w których ubezpieczeni będą dokonywać
wyboru), która ze względu na m.in. duży zasięg, skoncentrowanie w krótkim okresie,
wykorzystanie szerokiego wachlarzu form przekazu, w tym mediów elektronicznych, nie
pozwoliłaby na podjęcie przez ubezpieczonych decyzji w oparciu o wyłącznie obiektywne
i racjonalne przesłanki. Niemożna również wykluczyć, iż jednym z głównych celów takiej
kampanii byłoby przekonywanie odbiorców do dalszej aktywnej partycypacji w części
kapitałowej systemu emerytalnego nie poprzez rzetelną informację, ale przy wykorzystaniu
mechanizmu tzw. reklamy negatywnej, deprecjonującej rolę części repartycyjnej systemu
emerytalnego oraz podważającej zaufanie do ZUS.
Przyjęcie rozwiązania ochrony ubezpieczonego, zaproponowanego w art. 197 ustawy
o oiffe, mogłoby się okazać niewystarczające w sytuacji prowadzenia intensywnej i masowej
kampanii reklamowej w okresach od 1 stycznia do 31 lipca, przypadających w latach
w których ubezpieczeni będą dokonywać wyboru. Co prawda fakt wystąpienia nierzetelnej
reklamy, prowadzącej do dokonania wyboru przez część z ubezpieczonych, byłby
sankcjonowany, jednakże regulacja ta nie pozwoliłaby zapobiec powstaniu szkód trudnych
lub praktycznie niemożliwych do naprawienia. Z tego względu mechanizm ochrony
ubezpieczonego przewidziany w art. 197 musi być wzmocniony w tych okresach poprzez
wprowadzenie art. 197a ustawy o oiffe, wprowadzającego zakaz reklamy w okresie od
1 stycznia do 31 lipca.
Podkreślić również należy, że w tym kluczowym dla ubezpieczonych okresie, pomimo
zakazu reklamy, powszechne towarzystwa emerytalne nie będą pozbawione możliwości
komunikowania się ze swoimi obecnymi, jak i potencjalnymi członkami, a to za sprawą
27

obowiązku rzetelnego informowania, który w tym okresie wydaje się być najwłaściwszą
formą przekazu obiektywnej informacji.
W przypadku kontynuowania uczestnictwa w OFE przez ubezpieczonego, w wieku
10 lat niższym niż obowiązujący dla danego ubezpieczonego wieku emerytalnego, ZUS
zaprzestanie odprowadzania składek do OFE (nowe brzmienie art. 22 ustawy o sus).
Składka nie będzie również przekazywana do OFE za osoby uprawnione lub pobierające,
w dniu wejścia w życie ustawy, okresową emeryturę kapitałową.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie będzie przekazywać składek do OFE również za
osoby, którym ustalono prawo do emerytury lub emerytury częściowej, o której mowa
w art. 26b ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Składka nie
będzie również kierowana na subkonto (nowe brzmienie art. 22 ustawy o sus). W przypadku
wystąpienia osoby zainteresowanej z wnioskiem o emeryturę częściową środki zgromadzone
na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym zostaną przekazane na fundusz emerytalny
FUS. Kwota przekazanych środków zostanie zewidencjonowana na koncie ubezpieczonego
w ZUS w celu dokonania ustalenia wysokości emerytury częściowej. Podstawą obliczenia
emerytury częściowej będą środki zewidencjonowane na koncie ubezpieczonego w ZUS
zasilone środkami przeniesionymi z rachunku OFE oraz zewidencjonowanymi na subkoncie
ubezpieczonego (nowe brzmienie art. 22 ustawy o sus).

5) Przeniesienie wyrażonych obligacyjnymi zobowiązaniami Skarbu Państwa części
uprawnień emerytalnych ubezpieczonych z OFE do ZUS
Zgodnie z art. 25 projektowanej ustawy OFE w dniu 3 lutego 2014 r. będą
obowiązane do przekazania do ZUS 51,5% wartości umorzonych jednostek rozrachunkowych
zapisanych na rachunku każdego członka na dzień 31 stycznia 2014 r. Przekazaniu będą
podlegały określone w ustawie i w odpowiedniej kolejności kategorie aktywów tam
wskazanych. W pierwszej kolejności będą to obligacje i bony emitowane przez Skarb
Państwa oraz obligacje emitowane przez Bank Gospodarstwa Krajowego na zasadach
określonych w ustawie z dnia 27 października 1994 r. o autostradach płatnych oraz
o Krajowym Funduszu Drogowym, gwarantowane przez Skarb Państwa, inne papiery
wartościowe, opiewające na świadczenia pieniężne, gwarantowane lub poręczane przez Skarb
Państwa, a także środki pieniężne.
W ustawie dodatkowo zastrzeżono, że wartość środków zewidencjonowanych na
subkontach członków OFE, może być wyższa niż wartość umorzonych jednostek
28