Rządowy projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z określeniem zasad wypłaty emerytur ze środków zgromadzonych w otwartych funduszach emerytalnych

Analogiczna zasada będzie obowiązywać w przypadku osób, którym w dniu wejścia
projektowanej regulacji będzie brakować mniej niż 10 lat do obowiązującego wieku
emerytalnego (art. 14 projektu). Każdego miesiąca umorzeniu będzie podlegać liczba
jednostek, odpowiadająca ilorazowi liczby jednostek rozrachunkowych zgromadzonych na
rachunku członka OFE i wyrażonej w miesiącach różnicy pomiędzy wiekiem emerytalnym
danej osoby a jej wiekiem w dniu dokonywania umorzenia. Wartość umorzonych jednostek
rozrachunkowych ewidencjonowana będzie na subkoncie prowadzonym przez ZUS (nowe
brzmienie art. 40a ustawy o sus).
Środki zgromadzone na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym osób, które
w dniu wejścia w życie ustawy pobierały lub były uprawnione do okresowej emerytury
kapitałowej zostaną jednorazowo przekazane na subkonto danej osoby w Zakładzie
Ubezpieczeń Społecznych i do ukończenia wieku emerytalnego, określonego w ustawie
o emeryturach kapitałowych, będą waloryzowane zgodnie z obecnie obowiązującymi
zasadami (art. 17 projektu).
Przepisy przejściowe szczegółowo regulują zasady i terminy przekazywania środków
z OFE na subkonto osób, które są w wieku niższym o 10 lat lub mniej niż o 10 lat od wieku
emerytalnego, obowiazującego dla danych ubezpieczonych. Zgodnie z projektowaną
regulacją ZUS w dniu 31 października 2014 r. poinformuje OFE o obowiązku przekazania
środków zgromadzonych na rachunku członka OFE w przypadku osób, które osiągnęły wiek
niższy niż o 10 lat lub mniej od wieku emerytalnego, obowiązującego dla danych
ubezpieczonych. Natomiast do dnia 12 listopada 2014 r. OFE jest zobowiązane do
przekazania do ZUS środków, pochodzących z umorzenia tych jednostek rozrachunkowych
z tytułu suwaka bezpieczeństwa (art. 15 projektu). Kwestie przekazywania środków
zgromadzonych w OFE w przypadku złożenia wniosku o emeryturę, okresową emeryturę
kapitałową lub emeryturę częściową regulują przepisy art. 16 projektu.
Otwarty fundusz emerytalny będzie przesyłać każdemu członkowi funduszu
informację o rozpoczęciu przekazywania środków zgromadzonych na jego rachunku,
w związku z ukończeniem przez niego wieku niższego o 10 lat od wieku emerytalnego oraz
o sposobie przekazywania i wartości umorzonych jednostek w ramach transz przekazywanych
środków z rachunku OFE na subkonto w ZUS (nowe brzmienie art. 191 ustawy o oiffe).
Środki przeniesione na subkonto będą podlegały obecnym zasadom waloryzacji
wskaźnikiem równym średniorocznej dynamice wartości produktu krajowego brutto za
19

ostatnich pięć lat. Kapitał zewidencjonowany na subkoncie podlegał będzie dziedziczeniu
i podziałowi w przypadku ustania małżeńskiej wspólności majątkowej.
Podwyższenie wieku emerytalnego2) spowodowało zmiany w zakresie uprawnień do
okresowych emerytur kapitałowych, przysługujących ubezpieczonym, wyłącznie kobietom,
urodzonym po 1948 r., członkom otwartych funduszy emerytalnych, na podstawie art. 24
ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych (Dz. U. Nr 228, poz. 1507,
z późn. zm.). Zgodnie z obowiązującym brzmieniem art. 7 ust. 3 ustawy o emeryturach
kapitałowych dożywotnia emerytura kapitałowa miała przysługiwać członkowi otwartego
funduszu emerytalnego, po ukończeniu 67. roku życia, z tym, że w latach 2014–2020 będzie
to wiek niższy, wynikający ze stopniowego podwyższania wieku emerytalnego dla kobiet
i mężczyzn, zgodnie z ustawą z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw.
W ustawie o emeryturach kapitałowych zostaną uchylone przepisy dotyczące
dożywotniej emerytury kapitałowej (art. 9 projektu). Jest to konsekwencją proponowanych
regulacji dotyczących systematycznego przekazywania środków zgromadzonych na rachunku
w otwartym funduszu emerytalnym na subkonto ubezpieczonego w ZUS, sposobu obliczenia
emerytury na podstawie środków zewidencjonowanych na koncie i subkoncie
ubezpieczonego w ZUS, zasilonego środkami z OFE oraz wypłaty obliczonej w ten sposób
emerytury przez ZUS. Obecne regulacje dotyczące okresowych emerytur kapitałowych
pozostaną bez zmian, zarówno w zakresie nabywania prawa, sposobu obliczania, jak i ich
wypłaty. Okresowa emerytura kapitałowa wypłacana będzie do osiągnięcia wieku
określonego w ustawie o emeryturach kapitałowych i przez okres jej pobierania obowiązywać
będą obecne zasady w zakresie dziedziczenia, w przypadku śmierci oraz podziału środków
w przypadku ustania wspólności majątkowej pomiędzy współmałżonkami. Po osiągnięciu
tego wieku emerytura obliczana będzie ponownie (dodany art. 26c ustawy o emeryturach
i rentach z FUS). Przepisy przejściowe regulują sytuację kobiet, które w dniu wejścia
w życie ustawy miały ustaloną okresową emeryturę kapitałową (art. 19, 20 i 22 projektu).
Okresowe emerytury kapitałowe mają charakter wygasający, ponieważ w przyszłości
nastąpi zrównanie wieku emerytalnego dla obu płci do poziomu 67 lat.

2) Ustawa z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 637) przewiduje stopniowe podwyższanie i zrównanie
wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn do 67 lat. Od 2013 r. wiek emerytalny, wynoszący 60 lat w przypadku
kobiet i 65 lat w przypadku mężczyzn, będzie stopniowo podwyższany i zrównany.
20

Środki zewidencjonowane na subkoncie ubezpieczonego w ZUS, powiększone
o środki przeniesione z rachunku w otwartym funduszu emerytalnym w okresie pierwszych
36 miesięcy wypłaty emerytury, licząc od miesiąca, w którym po raz pierwszy wypłacono
emeryturę z FUS do miesiąca, w którym nastąpiła śmierć emeryta, będą podlegać
uregulowanym dotychczas w ustawie z dnia 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych
zasadom dziedziczenia. Wypłata gwarantowana, tj. wypłata jednorazowego świadczenia
pieniężnego, jest ustalana jako różnica pomiędzy powyżej wymienioną kwotą a iloczynem
pełnych miesięcy w tym okresie oraz trzydziestej siódmej części powyższej kwoty (dodany
art. 25b ustawy o emeryturach i rentach z FUS). W związku z powyższym emeryt będzie
mógł wskazać osoby uposażone, na rzecz których ma nastąpić po jego śmierci wypłata
gwarantowana. Na koncie ubezpieczonego zewidencjonowane będą informacje o osobach
wskazanych przez członka otwartego funduszu emerytalnego i stosunkach majątkowych
(nowe brzmienie art. 40 ustawy o sus), przekazane przez otwarty fundusz emerytalny, po
zakończeniu przekazywania środków z OFE na subkonto (dodany art. 111c ustawy o oiffe)
oraz o osobach uposażonych przez emeryta.
W związku z powyższym zmianie ulegną obecnie obowiązujące unormowania
w zakresie ustalania podstawy wymiaru rent rodzinnych. Kwotę świadczenia, które
przysługiwałoby zmarłemu, tak jak obecnie stanowić będzie kwota emerytury lub renty
z tytułu niezdolności do pracy. Z tym, że podstawa obliczenia emerytury, która
przysługiwałaby
zmarłemu
zostanie
pomniejszona
o
część
kwoty
środków
zewidencjonowanych na subkoncie, wypłaconych w ramach podziału środków w razie
rozwodu, unieważnienia małżeństwa albo w przypadku śmierci. Natomiast podstawę
obliczenia renty rodzinnej w przypadku śmierci osoby uprawnionej do emerytury częściowej
stanowić będzie kwota emerytury w pełnej wysokości (nowe brzmienie art. 73 ustawy
o emeryturach i rentach z FUS).

2) Wysokości składki do OFE
Wysokość składek odprowadzanych do otwartych funduszy emerytalnych została
określona w art. 22 ustawy o sus. Zgodnie z ww. regulacją wysokość odprowadzanej składki
do wybranego przez ubezpieczonego otwartego funduszu emerytalnego wynosić będzie
2,92% podstawy wymiaru składki, przy 4,38% podstawy wymiaru składki ewidencjonowanej
na subkoncie prowadzonym przez ZUS. W przypadku zaś nieodprowadzania składki do OFE
– 7,3% podstawy wymiaru składki będzie ewidencjonowana na subkoncie.
21

Konsekwencją powyższej propozycji jest uchylenie przepisów art. 21 i 22 w ustawie
z dnia 25 marca 2011 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z funkcjonowaniem systemu
ubezpieczeń społecznych (art. 11 projektu). Utrzymanie systematycznie rosnącej zgodnie
z przepisami ustawy z dnia 25 marca 2011 r. składki do OFE (z poziomu 2,3% w 2011 r.
i 2012 r., 2,8% w 2013 r., 3,1% w 2014 r., 3,3% w 2015 r. i 2016 r. do 3,5% w 2017 r.) jest
niemożliwe ze względu na rosnącą wysokość koniecznej do sfinansowania ubytku składki
z FUS z tego tytułu refundacji z budżetu państwa.
Zaproponowana wysokość odprowadzanej składki do OFE na poziomie 2,92%
odpowiada 40% limitowi inwestycji otwartych funduszy emerytalnych w akcje przy
pierwotnej wysokości składki przekazywanej do otwartych funduszy emerytalnych.
Jednocześnie obniżenie poziomu składki przekazywanej do otwartych funduszy emerytalnych
umożliwia takie zmiany w sposobie funkcjonowania funduszy, aby ich członkowie odnosili
korzyści, jakie w długim okresie mogą generować rynki akcji i równocześnie byli dodatkowo
(po uwzględnieniu przenoszenia uprawnień emerytalnych ubezpieczonych z OFE do ZUS,
czyli systematycznego przenoszenia środków z OFE na subkonto w ZUS) zabezpieczeni
przed ryzykiem istotnej utraty wartości kapitału emerytalnego w okresie bezpośrednio
poprzedzającym osiągnięcie przez nich wieku emerytalnego.

3) Obniżenie opłat w OFE
Pomimo powodującego znaczny spadek kosztów zakazu akwizycji żadne
z funkcjonujących na polskim rynku powszechnych towarzystw emerytalnych nie podjęło
decyzji o obniżeniu wysokości pobieranych opłat. Jedenaście z trzynastu obecnie
funkcjonujących na rynku OFE pobiera obecnie opłatę w wysokości 3,5% przekazywanej
składki, a więc na maksymalnym dopuszczalnym poziomie. Na tej podstawie można
wnioskować, że towarzystwa emerytalne nie konkurują ze sobą cenami oferowanej przez
siebie usługi. Obecnie wysoka rentowność PTE i obniżone koszty działalności towarzystw
stwarzają wciąż duże pole do dalszych obniżek opłat. Stąd też proponuje się obniżenie
maksymalnej opłaty od składki o połowę do poziomu 1,75% (nowe brzmienie art. 134
ustawy o oiffe). Proponuje się również analogiczne obniżenie opłat pobieranych przez ZUS
od przekazywanych do OFE składek do poziomu 0,4% (nowe brzmienie art. 76 ustawy
o sus). Proponuje się również umożliwienie otwartym funduszom emerytalnym
zróżnicowanie opłaty od składki w zależności od stażu członkowskiego (nowe brzmienie
art. 135 ustawy o oiffe). OFE będą mogły pobierać opłatę od składki w niższej wysokości
22

w stosunku do członków posiadających dłuższy staż członkowski, określony w statucie
funduszu.

4) Dobrowolność członkostwa w OFE
Na koniec 2012 r. do otwartych funduszy emerytalnych należało 15,9 mln członków,
w tym 7,6 mln kobiet i 8,3 mln mężczyzn. Subkonta posiadało natomiast 12,66 mln osób,
w tym 6,11 mln kobiet i 6,55 mln mężczyzn, którym otworzono rachunki w OFE, co oznacza,
że liczba członków OFE, na których rachunki nie jest przekazywana nowa składka przekracza
3,3 mln (20% ogółu).
W ostatnich latach do podpisania umowy z OFE zobligowanych było od 500 do
600 tys. osób rocznie. W przypadku osób, które nie podpisały umowy z OFE w ustawowym
terminie,
uzyskanie
członkostwa
w
funduszu
następuje
w
drodze
losowania
przeprowadzanego przez ZUS. Członek funduszu może również w dowolnym terminie
dokonać zmiany wybranego (czy też wylosowanego) funduszu, którego jest członkiem
i przenieść wszystkie środki do innego funduszu w ramach tzw. wypłaty transferowej. Ustawą
z dnia 25 marca 2011 r. z początkiem 2012 r. wprowadzono zakaz prowadzenia działalności
akwizycyjnej OFE. W związku z powyższym losowanie stało się najpopularniejszym
sposobem uzyskiwania członkostwa w OFE dla osób wchodzących na rynek pracy
i rozpoczynających aktywność zawodową podlegającą ubezpieczeniu emerytalnemu
w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych. W pierwszym roku
obowiązywania przepisów zakazujących prowadzenia działalności akwizycyjnej niewiele
ponad 20% ubezpieczonych skorzystało z możliwości samodzielnego podjęcia decyzji
o przystąpieniu do OFE.
Konsekwencją wprowadzonego zakazu czynnej akwizycji jest zdecydowane
zmniejszenie liczby osób, które podejmują decyzję o zmianie funduszu emerytalnego
i związany z tym spadek liczby osób zmieniających fundusz emerytalny. Przepisy przewidują,
że w ciągu roku mają miejsce cztery sesje transferowe, podczas których dokonywane są
zmiany funduszu. Przed wejściem w życie omawianych zmian ustawowych, liczba transferów
wyraźnie przekraczała 100 tys. osób w każdej sesji, osiągając nawet poziom ponad 160 tys.
osób w 2010 r. i 2011 r. Po wprowadzeniu zakazu akwizycji obserwowany jest drastyczny
spadek liczby transferów do poziomu 1869, 1993 i 1675 osób w trakcie trzech sesji
23