Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw

również niepublicznych przedszkoli oraz niepublicznych innych form wychowania
przedszkolnego, które w myśl ustawy z dnia 13 czerwca 2013 r. o zmianie ustawy
o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 827) prowadzą
rekrutację w oparciu o zasadę powszechnej dostępności i w związku z tym otrzymują
dotację z budżetu gminy na każdego ucznia odpowiednio w wysokości równej
wydatkom bieżącym przewidzianym na jednego ucznia w przedszkolach
publicznych prowadzonych przez gminę lub w wysokości 50% wydatków bieżących
przewidzianych na jednego ucznia w przedszkolach publicznych prowadzonych
przez tę gminę.
Projektowane przepisy nie będą miały zastosowania do rekrutacji do pozostałych
niepublicznych przedszkoli, niepublicznych
innych form wychowania
przedszkolnego oraz niepublicznych szkół i placówek.
Opisanych zasad nie stosuje się do kierowania do:
− młodzieżowych ośrodków wychowawczych, do których przyjmowanie odbywa się
w oparciu o przepisy ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu
w sprawach nieletnich (Dz. U. z 2010 r. Nr 33, poz. 178, z późn. zm.);
− prowadzonych przez Ministra Sprawiedliwości publicznych szkół i placówek
w zakładach poprawczych, schroniskach dla nieletnich oraz publicznych szkół
i placówek przy zakładach karnych i aresztach śledczych, do których
przyjmowanie regulują przepisy ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich,
ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 90,
poz. 557, z późn. zm.) oraz przepisy wykonawcze do tych ustaw;
− szkół prowadzonych przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych,
o których mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 29 ustawy, do których
przyjmowanie regulują przepisy wydane na podstawie art. 112 ust. 4 pkt 1
ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (Dz. U. z 2009 r.
Nr 12, poz. 68, z późn. zm.);
− szkół zorganizowanych w podmiotach leczniczych oraz jednostkach pomocy
społecznej, o których mowa w art. 71c ust. 1 ustawy;
− szkół zorganizowanych w placówkach opiekuńczo-wychowawczych.
Ponadto projektowanych przepisów nie stosuje się do kierowania dzieci i młodzieży
posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego do młodzieżowych
ośrodków socjoterapii, specjalnych ośrodków szkolno-wychowawczych, specjalnych
5
ośrodków wychowawczych, ośrodków umożliwiających dzieciom i młodzieży
upośledzonych umysłowo w stopniu głębokim, a także dzieciom i młodzieży
z upośledzeniem umysłowym z niepełnosprawnościami sprzężonymi realizację
obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego, obowiązku szkolnego
i obowiązku nauki oraz do przedszkoli i szkół specjalnych, a także oddziałów
specjalnych zorganizowanych w przedszkolach i szkołach ogólnodostępnych. Nie
stosuje się ich również do przedszkoli i szkół integracyjnych, a także oddziałów
integracyjnych zorganizowanych w przedszkolach i szkołach ogólnodostępnych
w odniesieniu do kierowania dzieci i młodzieży posiadających orzeczenie
o potrzebie kształcenia specjalnego z uwagi na niepełnosprawność.
1.1. Kryteria rekrutacji
Podstawowym rozwiązaniem, które zaproponowano w projekcie jest określenie
szczegółowo na poziomie ustawy grup kryteriów, które powinny być brane pod
uwagę przy przyjmowaniu uczniów do publicznych przedszkoli, publicznych
innych form wychowania przedszkolnego oraz publicznych szkół i placówek –
w różnym zakresie i różnej kolejności w zależności od typu i rodzaju jednostki
systemu oświaty, do której przeprowadzana jest rekrutacja.
W dotychczasowych rozwiązaniach ustawa nie wskazywała żadnych
kryteriów, które powinny być brane pod uwagę przy przyjmowaniu uczniów
do przedszkoli, innych form wychowania przedszkolnego, szkół i placówek.
Częściowo kryteria te zostały określone w rozporządzeniu w sprawie
warunków i trybu przyjmowania uczniów do szkół publicznych oraz
przechodzenia z jednych typów szkół do innych. Rozporządzenie wymienia
w szczególności takie kryteria jak:
− samotne wychowywanie dziecka przez rodzica, niepełnosprawność rodzica
jego całkowitą niezdolność do pracy, bądź niezdolność do samodzielnej
egzystencji, a także umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej –
w przypadku przedszkoli, kryteria te są stosowane odpowiednio do
przyjmowania dzieci do innych form wychowania przedszkolnego,
− stan zdrowia – w przypadku szkół sportowych i mistrzostwa sportowego
oraz szkół ponadgimnazjalnych, w szczególności prowadzących
kształcenie zawodowe,
6
− wiedza, umiejętności i zdolności kandydata oceniane na podstawie
sprawdzianu uzdolnień kierunkowych (szkoły i oddziały dwujęzyczne),
prób sprawności fizycznej (szkoły i oddziały sportowe oraz szkoły
mistrzostwa sportowego), wyników uzyskanych na świadectwie
ukończenia szkoły na poprzednim etapie kształcenia, wyników uzyskanych
na egzaminie przeprowadzanym w ostatnim roku nauki w gimnazjum oraz
z uwzględnieniem szczególnych osiągnięć wymienionych na świadectwie.
Wymienione w rozporządzeniu kryteria mogły być uzupełniane przez regulacje
zawarte w statutach przedszkoli, szkół i placówek.
Takie rozwiązania zostały ocenione przez Trybunał Konstytucyjny, jako
niewystarczające, ponieważ materia ta wymaga regulacji ustawowej, gdyż
kryteria naboru do przedszkoli i szkół (a zwłaszcza preferencje dla niektórych
grup kandydatów, które stanowią wyjątki od zasad ogólnych) powodują
ograniczenie korzystania z konstytucyjnego prawa do edukacji przez osoby
nieuprzywilejowane (art. 70 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP).
Ponieważ stawiany zarzut dotyczył przede wszystkim ograniczenia prawa do
powszechnego dostępu do nauki w aktach niższego rzędu niż ustawa,
a w znacznej mierze zaś w wewnętrznych regulacjach przedszkoli, innych form
wychowania przedszkolnego, szkół i placówek, w niniejszym projekcie ustawy
określone zostały trzy grupy kryteriów, którymi należy się kierować w procesie
rekrutacji.
Pierwsza z nich uwzględnia zakres potrzeb – wskazanych w Konstytucji RP –
wynikających z umowy społecznej, zgodnie z którą, niektóre osoby z przyczyn
losowych mające trudniejszą sytuację, w szczególności rodzinną lub zdrowotną
uzyskują od państwa szczególną pomoc. Zgodnie z art. 69 Konstytucji RP,
władze publiczne udzielają osobom niepełnosprawnym pomocy
w zabezpieczaniu egzystencji, przysposobieniu do pracy oraz komunikacji
społecznej. Ponadto rodziny wielodzietne i niepełne, mają prawo do
szczególnej pomocy ze strony władz publicznych (art. 71 ust. 1 Konstytucji
RP). Kształtując katalog powyższych kryteriów uwzględniono również
przepisy umów międzynarodowych, w szczególności Konwencji z dnia
13 grudnia 2006 r. o prawach osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2012 r.
poz. 1169). Kryteria, uwzględniające zakres potrzeb osób z przyczyn losowych
7
mających trudniejszą sytuację, w szczególności rodzinną lub zdrowotną,
zostały odmiennie sformułowane w zależności od tego, czy dotyczą dzieci
i młodzieży, czy dorosłych. Mając na uwadze powyższe, w procesie rekrutacji
– na różnym etapie tego procesu w zależności od typu i rodzaju jednostki
systemu oświaty – w przypadku dzieci i młodzieży będą brane pod uwagę
(propozycja brzmienia art. 7b ust. 1b; art. 20c ust. 2; art. 20f ust. 4; art. 20g ust.
2 pkt 1; art. 20h ust. 3 i 7; art. 20i ust 3; art. 20j ust. 3; art. 20k ust. 2 pkt 1;
art. 20n ust. 5 pkt 1, art. 20o ust. 3; art. 20p ust. 1 pkt 1; art. 20r ust. 2 pkt 1 –
art. 1 pkt 12 projektu ustawy):
− wielodzietność rodziny kandydata;
− niepełnosprawność kandydata;
− niepełnosprawność jednego z rodziców kandydata;
− niepełnosprawność obojga rodziców kandydata;
− niepełnosprawność rodzeństwa kandydata;
− samotne wychowywanie kandydata przez rodzica;
− objęcie kandydata pieczą zastępczą.
W odniesieniu do osób pełnoletnich ubiegających się o przyjęcie do szkoły lub
placówki kryteria powyższe zostały ukształtowane następująco (propozycja
brzmienia art. 20g ust. 2 pkt 2; art. 20k ust. 2 pkt 2; art. 20n ust. 5 pkt 2,
art. 20p ust. 1 pkt 2; art. 20q ust. 1; art. 20r ust. 2 pkt 2 – art. 1 pkt 12 projektu
ustawy):
− wielodzietność rodziny kandydata;
− niepełnosprawność kandydata;
− niepełnosprawność dziecka kandydata;
− niepełnosprawność innej osoby bliskiej, nad którą kandydat sprawuje
opiekę;
− samotne wychowywanie dziecka przez kandydata.
W projekcie przyjęto, że wszystkie kryteria z tej grupy mają jednakową
wartość i nie mogą być dowolnie wybierane przez organy prowadzące
publiczne przedszkola, inne formy wychowania przedszkolnego, szkoły
i placówki przeprowadzające rekrutację. Tym samym ustawa nie pozostawia
organom prowadzącym, ani radom przedszkoli, szkół lub placówek (lub radom
pedagogicznym) możliwości dowolnego ograniczania praw kandydatów do
8
publicznych przedszkoli, publicznych innych form wychowania
przedszkolnego oraz publicznych szkół i placówek w opracowywanych przez
nie statutach. Tylko ustawa reguluje tę sferę rekrutacji.
Należy zauważyć, że w projekcie określa się, że rodziną wielodzietną jest
rodzina wychowująca troje i więcej dzieci, zaś osoba samotnie wychowująca
dziecko to panna, kawaler, wdowa, wdowiec, osoba pozostająca w separacji
orzeczonej prawomocnym wyrokiem sądu, osoba rozwiedziona, chyba że
wychowuje wspólnie co najmniej jedno dziecko z jego rodzicem.
Druga grupa kryteriów, to kryteria określane przez organy prowadzące, które
powinny zapewniać jak najpełniejszą realizację potrzeb dziecka i jego rodziny
oraz lokalnych potrzeb społecznych. W przypadku kryteriów określanych na
potrzeby rekrutacji do przedszkoli i innych form wychowania przedszkolnego
organy prowadzące powinny również uwzględnić potrzeby rodzin, w których
rodzice albo rodzic samotnie wychowujący kandydata muszą pogodzić
obowiązki zawodowe z obowiązkami rodzinnymi oraz będą mogły uwzględnić
kryterium dochodu na osobę w rodzinie kandydata w wysokości określonej
przez ten organ, sposób wyliczania dochodu określa ustawa. Kryterium
dochodu na osobę w rodzinie kandydata w wysokości określonej przez organ
prowadzący organ ten będzie mógł określić również na potrzeby rekrutacji do
szkół podstawowych i gimnazjów z wyznaczonym obwodem kandydatów
zamieszkałym poza obwodem szkoły oraz szkół podstawowych i gimnazjów,
którym nie wyznaczono obwodu, rekrutacji do placówek oświatowo-
-wychowawczych oraz burs. Określając kryteria z tej grupy organy prowadzące
powinny uwzględniać zakres społecznych potrzeb rodziny, których
zaspokojenie sprzyja jej wychowawczej i opiekuńczej roli przez zapewnienie
możliwości korzystania z publicznego przedszkola, publicznej innej formy
wychowania przedszkolnego, publicznej szkoły lub placówki m.in. dogodne ze
względu na realizację różnorodnych funkcji życiowych przez poszczególnych
członków rodziny. Przy określaniu kryteriów z tej grupy organy prowadzące
winny kierować się przepisem art. 71 ust. 1 Konstytucji RP, w którym państwo
zobowiązało się do uwzględniania dobra rodziny w swojej polityce społecznej
i gospodarczej. Ponadto orany prowadzące powinny uwzględniać przesłanki,
które w znaczący sposób ułatwiają funkcjonowanie rodziny, w szczególności
9