Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego

Zmiana w art. 1 pkt 2
1. W dodawanym art. 36a w ust. 1 zaproponowano rozwiązanie, które umożliwi
przeznaczenie środków dla jednostek samorządu terytorialnego, stosownie do
aktualnej sytuacji dochodowej, ich potrzeb wydatkowych oraz sytuacji finansowej.
Warto także zauważyć, że z wyroku Trybunału Konstytucyjnego nie wynika
konieczność uregulowania w ustawie szczegółowego sposobu podziału ww. rezerwy.
Trybunał, kwestionując art. 36 ust. 4 pkt 1, wskazał jedynie, że w ustawie nie
określono kryteriów, które powinien wziąć pod uwagę minister właściwy do spraw
finansów publicznych, dokonując podziału rezerwy subwencji. Projektując kryteria,
wzięto pod uwagę dotychczasowe doświadczenia w zakresie podziału rezerwy,
wypracowane w porozumieniu ze stroną samorządową Komisji Wspólnej Rządu
i Samorządu Terytorialnego. W ustawie powinny więc być zawarte warunki
rozdysponowania środków rezerwy subwencji, które będą uszczegóławiane w
uzgodnieniu z reprezentacją jednostek samorządu terytorialnego:
1)
w pkt 1 przewidziano możliwość wsparcia jednostek samorządu terytorialnego,
których dochody, po zastosowaniu mechanizmu wyrównawczego w postaci
części wyrównawczej i części równoważącej subwencji ogólnej, nadal
pozostają na niskim poziomie w odniesieniu do dochodów innych jednostek.
Dodatkowe środki z rezerwy subwencji ogólnej będą stanowiły wzmocnienie
systemu wyrównawczego, zwłaszcza w odniesieniu do jednostek o najniższych
dochodach nie tylko podatkowych, ale również powiększonych o poszczególne
części subwencji ogólnej;
2)
w pkt 2 przewidziano możliwość przeznaczenia środków rezerwy subwencji
dla tych jednostek, które wymagają wsparcia finansowego ze względu na
potrzeby wydatkowe związane z realizacją ważnego zadania własnego
z zakresu pomocy społecznej bądź wskutek wystąpienia zdarzeń losowych
niezależnych od jednostki, które spowodowały straty w infrastrukturze
komunalnej tej jednostki;
3)
w pkt 3 przewidziano możliwość zwrócenia gminom części wpłaconej kwoty,
ponieważ rezerwa subwencji ogólnej w znacznej kwocie pochodzi
z nierozdzielonych wpłat dokonywanych przez gminy do budżetu państwa.
Z możliwości otrzymania częściowego zwrotu dokonanych wpłat zostały
wyłączone gminy o najwyższych dochodach podatkowych, tj. takie, w których
3

dochody podatkowe przekraczają 20-krotność średnich dochodów
podatkowych wszystkich gmin. Dochody tych gmin, mimo nieotrzymania
częściowego zwrotu wpłat, będą znacznie przewyższały dochody pozostałych
gmin dokonujących wpłat do budżetu państwa.
Zaproponowane w dodawanym art. 36a kryteria podziału rezerwy z jednej strony
odwołują się do pewnych wskaźników charakteryzujących sytuację finansową
jednostek samorządu terytorialnego (np. dochody podatkowe, wysokość
otrzymywanej subwencji ogólnej), z drugiej strony umożliwiają podział środków
rezerwy uwzględniający aktualne potrzeby wydatkowe jednostek (np. usuwanie
skutków zdarzeń losowych).
2. W ust. 2 dodawanego art. 36a przewiduje się rozwiązanie, zgodnie z którym
podziału rezerwy subwencji ogólnej dokonuje minister właściwy do spraw finansów
publicznych. Jednakże przed dokonaniem podziału minister właściwy do spraw
finansów publicznych będzie uzgadniał z reprezentacją jednostek samorządu
terytorialnego szczegółowe kwestie tego podziału, w tym wybór kryteriów, według
których rozdzielana będzie rezerwa, oraz wielkość środków rozdzielanych na
podstawie poszczególnych kryteriów.
W sytuacjach wymagających przeznaczenia wszystkich środków bądź ich znacznej
części dla pewnej grupy jednostek samorządu terytorialnego rezerwa może być
rozdzielana na podstawie dwóch bądź nawet jednego kryterium. Przyjęcie takiego
rozwiązania wymaga uzgodnienia ministra właściwego do spraw finansów
publicznych z reprezentacją jednostek samorządu terytorialnego. Zaproponowane
przeznaczenie rezerwy umożliwi reagowanie na aktualne potrzeby jednostek
samorządu terytorialnego pojawiające się w poszczególnych latach.
3. Przepisy proponowane w art. 36a ust. 3 będą miały zastosowanie w przypadku
nieuzgodnienia podziału rezerwy subwencji ogólnej z reprezentacją jednostek
samorządu terytorialnego. Podziału dokona wówczas minister właściwy do spraw
finansów publicznych, uwzględniając przeznaczenie rezerwy określone w tym
przepisie. Przewiduje się, iż w takiej sytuacji środki rezerwy subwencji ogólnej
zostaną przeznaczone:
– dla gmin dokonujących wpłat do budżetu państwa – w części pochodzącej
z nierozdzielonych wpłat z przeznaczeniem na część równoważącą subwencji
ogólnej dla gmin; wybór tego kryterium wynika z faktu, iż rezerwa subwencji
4

ogólnej w znacznej kwocie pochodzi z nierozdzielonych wpłat dokonywanych
przez gminy (w warunkach 2012 r. 94,6% rezerwy pochodziło z niepodzielonej
kwoty wpłat); podział będzie dokonywany proporcjonalnie do udziału kwoty
wpłaty wniesionej przez gminę w łącznej kwocie wpłat uiszczonych przez
wszystkie gminy spełniające warunki,
–
dla powiatów – w części pochodzącej z nienależnych kwot subwencji ogólnej,
o których mowa w art. 36 ust. 1 pkt 1 – uzyskujących w roku bazowym dotację
z budżetu państwa na prowadzenie domów pomocy społecznej; wybór tego
kryterium jest związany ze sposobem finansowania zadań powiatów z zakresu
prowadzenia i finansowania domów pomocy społecznej. Od 2004 r. powiaty
uzyskały dodatkowe dochody własne na realizację tego zadania, natomiast
w przypadku pensjonariuszy przyjętych do domów pomocy społecznej przed
1 stycznia 2004 r. powiaty otrzymują dotacje celowe z budżetu państwa.
Przyjęcie tego kryterium pozwoli na zwiększenie środków powiatów
niezbędnych do sfinansowania tego zadania, co przyczyni się do poprawy
funkcjonowania domów pomocy społecznej.
4. Proponowany w art. 36a ust. 4 termin ostatecznego podziału środków rezerwy
subwencji ogólnej, ustalony na dzień 16 grudnia roku budżetowego, skorelowany
jest z terminem przekazania ostatniej raty części wyrównawczej subwencji ogólnej,
z której możliwe jest potrącenie nienależnej kwoty i przekazanie jej na rezerwę
subwencji ogólnej. Wyznaczenie takiego terminu podziału środków rezerwy
subwencji ogólnej związane jest z faktem, że rezerwa ta, w części pochodzącej ze
zwrotów nienależnych kwot subwencji ogólnej, pochodzi przede wszystkim
z nienależnych kwot części wyrównawczej subwencji ogólnej (w warunkach 2012 r.
99,8% tej części rezerwy stanowiła nienależna kwota części wyrównawczej
subwencji ogólnej, a jedynie 0,2% – nienależna kwota części równoważącej
subwencji ogólnej). Ponadto zwrot części równoważącej i regionalnej subwencji
ogólnej zdarza się wyjątkowo rzadko i decyzje w tych sprawach są wydawane przed
przekazaniem ostatniej raty tych części subwencji. Wprowadzenie granicznego
terminu podziału rezerwy usprawni proces jej podziału i jednocześnie sprawi, że
jednostki samorządu terytorialnego otrzymujące środki z omawianej rezerwy będą
mogły wykorzystać je na realizację swoich zadań w roku budżetowym.
W przeciwnym razie środki z rezerwy mogłyby być przekazane nawet ostatniego
5

dnia roku budżetowego, co uniemożliwiłoby ich wykorzystanie w danym roku.
5. W ust. 5 i 6 dodawanego art. 36a określono, iż podstawę do wyliczenia dochodów
jednostek samorządu terytorialnego przyjmowanych do podziału rezerwy subwencji
ogólnej stanowić będą dochody podatkowe za rok bazowy, powiększone o część
wyrównawczą i część równoważącą/regionalną subwencji ogólnej, ustalone na rok
budżetowy i pomniejszone o wpłaty, ustalone na rok budżetowy. W przypadku gmin
dochody podatkowe za rok bazowy ustalane będą z uwzględnieniem przepisów
art. 32 ust. 3. Proponowane rozwiązanie ma na celu uwzględnienie przy podziale
rezerwy subwencji ogólnej szerszej grupy dochodów, tzn. nie tylko dochodów
podatkowych, ale również części wyrównawczej, równoważącej i regionalnej
subwencji ogólnej. Podstawę do wyliczenia rezerwy będą stanowiły dane
o wielkości subwencji ustalonej na rok budżetowy. Pozwoli to na wykorzystanie
najbardziej aktualnych danych o planowanych transferach środków z budżetu
państwa do budżetów jednostek samorządu terytorialnego.
Do podziału rezerwy subwencji ogólnej przyjmowane będą dochody i wydatki
wykazane za rok bazowy w sprawozdaniach jednostek samorządu terytorialnego,
których obowiązek sporządzenia wynika z przepisów o finansach publicznych w
zakresie sprawozdawczości budżetowej, z uwzględnieniem korekt złożonych do
właściwych regionalnych izb obrachunkowych, w terminie do dnia 30 czerwca roku
budżetowego. Korekty te są następnie przekazywane do Ministerstwa Finansów.
Jeżeli np. w związku z wystąpieniem zdarzeń losowych podział rezerwy subwencji
ogólnej będzie miał nastąpić przed dniem 1 sierpnia roku budżetowego, wówczas
przyjmowane będą dochody i wydatki wykazane w sprawozdaniach jednostek
samorządu terytorialnego, z uwzględnieniem korekt, które wpłynęły do Ministerstwa
Finansów do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym dokonywany jest
podział. Wyznaczenie takiego terminu jest podyktowane tym, że przed dniem
1 sierpnia danego roku mogą nie wpłynąć do Ministerstwa Finansów wszystkie
korekty sprawozdań sporządzone przez jednostki samorządu terytorialnego i złożone
do regionalnych izb obrachunkowych do 30 czerwca roku budżetowego.
Art. 2
Proponowane przepisy są przepisami o charakterze przejściowym i mają na celu
umożliwienie dokonania podziału rezerwy subwencji ogólnej do końca roku
budżetowego 2013 bez stosowania ograniczeń czasowych wynikających
6

z projektowanej ustawy oraz prawidłowe jej ustalenie i uruchomienie w tym roku.
Konieczność wprowadzenia tych rozwiązań jest wynikiem proponowanych zmian
do ustawy dotyczących już roku 2013. Nie jest natomiast znana dokładna data
wejścia w życie tych przepisów.
Art. 3
Przedmiotowa ustawa ma na celu umożliwienie podziału środków rezerwy
w 2013 r., w związku z tym powinna wejść w życie z dniem następującym po dniu
ogłoszenia. Zaproponowane w projekcie rozwiązania stanowić będą podstawę do
przekazania jednostkom samorządu terytorialnego dodatkowych środków z budżetu
państwa. Ważny interes jednostek samorządu terytorialnego przemawia więc za
wejściem w życie wskazanych przepisów w terminie krótszym niż czternaście dni
i nie stoją temu na przeszkodzie zasady demokratycznego państwa prawnego.

III. Stosownie do § 11a uchwały nr 49 Rady Ministrów z dnia 19 marca 2002 r. – Regulamin
pracy Rady Ministrów (M.P. Nr 13, poz. 221, z późn. zm.) projekt ustawy został
udostępniony w Biuletynie Informacji Publicznej Rządowego Centrum Legislacji.
Zakres spraw regulowanych projektem ustawy nie jest objęty zakresem prawa Unii
Europejskiej.
Projekt ustawy nie zawiera przepisów technicznych i w związku z tym nie podlega
procedurze notyfikacji aktów prawnych, określonej w rozporządzeniu Rady Ministrów
z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie sposobu funkcjonowania krajowego systemu
notyfikacji norm i aktów prawnych (Dz. U. Nr 239, poz. 2039, z późn. zm.).


7