Rządowy projekt ustawy o zasadach prowadzenia zbiórek publicznych

wszystkich. W ten sposób nowa regulacja stawia obywatela/darczyńcę w centrum
rozwiązania.
Odmienność projektowanych rozwiązań od obecnie obowiązujących jest na tyle
znacząca, że konieczne jest uchylenie obecnie obowiązującej ustawy i wydanie
nowej. Obowiązująca ustawa nakłada bowiemŚ
1) na podmioty pragnące prowadzić zbiórkę publiczną obowiązek uzyskania
pozwolenia organu władzyś
2) na organizatora zbiórki obowiązek rozliczenia przed władzą, która wydała
pozwolenie na przeprowadzenie zbiórki, a nie przed obywatelem/darczyńcą.
Nowa regulacja rozstrzyga również pojawiające się niejasności prawne odnośnie do
możliwości i potrzeby regulowania innych niż tradycyjne formy zbierania ofiar (np.
zbiórki przez przelewy na konto, gdzie przepływy środków są ewidencjonowane
i przejrzyste)1). Projektowana ustawa o zasadach prowadzenia zbiórek publicznych
dotyczy gotówki i darów, których pochodzenie i przeznaczenie nie mogłyby być
inaczej kontrolowane. W przypadku takich zbiórek obowiązkowe będzie ich
zgłaszanie i składanie sprawozdań, które będą publikowane na portalu zbiórek
publicznych.
II. Cel projektowanej regulacji
Celem ustawy o zasadach prowadzenia zbiórek publicznych jest ułatwienie
obywatelom ofiarności przez zmianę roli państwa w tym obszarze, tak aby tworzyło
ono ramy organizacyjne do przejrzystego przeprowadzania zbiórek publicznych
w przestrzeni publicznej.
Informacja na temat przyszłych i bieżących zbiórek będzie prezentowana w sposób
przejrzysty, czytelny i dostępny dla wszystkich na ogólnopolskim portalu
internetowym, co ułatwi obywatelską kontrolę zbiórek. Każdy będzie mógł sam
dowiedzieć się, jaki podmiot i na jaki cel prowadził lub prowadzi zbiórkę publiczną.
Równie łatwo będzie mógł sprawdzić, czy sprawozdanie z przeprowadzonej zbiórki

1) Wątpliwości pojawiły się wobec przepisów rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych
i Administracji z dnia 6 listopada 2003 r. w sprawie sposobów przeprowadzania zbiórek publicznych
oraz zakresu kontroli nad tymi zbiórkami, które rozszerzyło zakres pojęcia zbiórki publicznej – zbiórką
publiczną, zgodnie z tym rozporządzeniem, oprócz przewidzianych w ustawie ofiar w gotówce, są także
np. wpłaty na konto czy usługi (SMS-y). Odnośnie do tego przepisu rozporządzenia Sąd Rejonowy
w Krakowie w wyroku z lutego 2012 r. uznał, że przepisy rozporządzenia do ustawy o zbiórkach
publicznych, które poszerzają zakres sposobu przeprowadzania zbiórki na formy nieprzewidziane
w ustawie, nie są wiążące, a to jeszcze bardziej doprowadziło do stanu niepewności co do regulacji
zbiórek publicznych.
2



jest dla niego wiarygodne na tyle, aby w przyszłości wesprzeć działalność danego
podmiotu.
Oprócz zbierania ofiar w sposób określony w projektowanej ustawie, czyli zbierania
ofiar w gotówce lub w naturze w miejscu publicznym, obywatele będą mogli zbierać
środki na cele publiczne też na inne sposoby, np. prosząc o wpłaty na konto na dany
cel. Ten sposób prowadzenia zbiórek pozostaje jednak poza zakresem regulacji
projektowanej ustawy. Różni się on od zbiórek z puszką na ulicy w ten sposób, że
mamy tu ślady przepływu środków, więc w razie problemów obywatel może
dochodzić swoich praw. Dlatego, tak jak w innych krajach europejskich (np. Wielka
Brytania, Holandia), ustawa o zasadach prowadzenia zbiórek publicznych będzie
dotyczyć tylko tego rodzaju zbiórek, gdzie nie ma śladów przepływu środków.
Jednak każdy, kto zbiera środki na cele publiczne, ma moralny obowiązek, aby
sprawozdać się przed darczyńcami z tego, ile środków zebrał i jak je spożytkował.
Oprócz tego należy wskazać, że dla organizacji zaangażowanych w zbieranie
środków, jak organizacje pożytku publicznego czy fundacje, istnieją kompleksowe
obowiązki sprawozdawcze z prowadzonej działalności i mechanizmy nadzoru,
których konkretny kształt uzależniony jest od formy organizacyjnej.
III. Opis projektowanej regulacji
Definicja zbiórki publicznej
Projektowana ustawa, stosownie do jej art. 1, będzie miała zastosowanie wyłącznie
do ofiar w gotówce lub w naturze zbieranych w miejscach publicznych (do puszek,
skarbon stacjonarnych i koszy, na ulicy, w parku, na cmentarzu, ale także za zgodą
właściciela/posiadacza/kierownika urzędu w restauracjach, zakładach pracy oraz
chodzenia od domu do domu itp.) na cel pozostający w sferze pożytku publicznego
oraz na cele religijne. Projekt ustawy posługuje się terminem „miejsca publicznego”
zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 9 listopada 1971 r. (V KRN 219/71),
w którym „miejscem publicznym” określa się każde miejsce dostępne dla
nieokreślonej liczby osób. Zatem z definicji „miejsca publicznego” wyłączone są
takie obiekty jak szkoły i inne placówki oświatowe. Dookreślenia „miejsca
publicznego” dokonano w ust. 2 art. 1, wskazując, że są to w szczególności ulice,
place, parki i cmentarze oraz inne miejsca ogólnodostępne dla nieokreślonej liczby
osób. Projektowana regulacja nie wyłącza stosowania innych przepisów
określających zasady wstępu do budynków i lokali użyteczności publicznej, w tym
3



zwłaszcza przepisów innych ustaw, np. art. 56 ust. 2 ustawy z dnia 7 września
1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z pó n. zm.), oraz
regulacji wewnętrznych poszczególnych zakładów pracy.
Cel zbiórki określono przez odniesienie do katalogu zadań publicznych z art. 4 ust. 1
ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego
i o wolontariacie (Dz. U. z 2010 r. Nr 234, poz. 1536, z pó n. zm.) z uzupełnieniem
o cele religijne.
Dodatkową regulację ofiar zbieranych w gotówce lub w naturze w miejscach
publicznych uzasadnia fakt, że gotówka lub dary zbierane w wyżej opisany sposób
nie są ewidencjonowane i nie pozostaje ślad przepływu tych ofiar, więc informacje
o przekazanej gotówce i darach, a także o darczyńcy, są niedostępne dla organów
kontroli skarbowej. Z perspektywy obywatela oznacza to też, że w razie pojawienia
się problemów ciężko jest o dowód przekazania darowizny. W art. 1 określa się, że
obowiązkiem zgłoszenia zbiórki i zamieszczenia sprawozdania z jej
przeprowadzenia nie będą objęte formy zbierania ofiar, w których pozostawiony jest
ślad przepływu środków pieniężnych i darów, gdzie ma miejsce ich
ewidencjonowanie (przelewy na konta bankowe, wpłaty na konto online,
przekazywanie darów za pomocą wirtualnych platform handlowych, wpłaty za
pomocą SMS-ów, deklaracje wpłat na wszystkich formularzach związanych
z systemem bankowym). Pozyskane w ten sposób środki są ewidencjonowane
i dostępne
dla organów kontroli, natomiast w interesie organizacji
przeprowadzających zbiórki leży udostępnianie informacji odnośnie do sposobu
spożytkowania zebranych środków.
Zbiórką publiczną nie będzie też publikowanie w mediach, internecie, wysyłanie za
pomocą środków komunikacji elektronicznej (mailing, SMS-y) z wykorzystaniem
bazy danych (w tym również zakupionej bazy danych) apeli o przekazywanie wpłat
na konto, o złożenie zleceń stałych, przelewów na konto bankowe lub o przesłanie
SMS-ów na określony numer.
Wyłączenie spod regulacji obowiązujących dla zbiórek publicznych
Zakres przedmiotowy projektowanej ustawy dopełnia art. 2. Analogicznie do obecnie
obowiązujących przepisów projektowana ustawa nie będzie miała zastosowania do
zbiórekŚ
4



1) na cele religijne, na kościelną działalność charytatywno-opiekuńczą, naukową,
oświatową i wychowawczą oraz na utrzymanie duchownych i członków zakonów,
jeżeli odbywają się w obrębie terenów kościelnych, kaplic oraz w miejscach
i okolicznościach zwyczajowo przyjętych w danej okolicy i w sposób tradycyjnie
ustalony;
2) prowadzonych w drodze loterii pieniężnych i fantowychś
3) wśród grona osób znajomych osobiście przeprowadzającym zbiórkęś
4) wśród młodzieży szkolnej na terenach szkolnych, odbywających się na podstawie
pozwolenia władz szkolnychś
5) w lokalach urzędów publicznych odbywających się na podstawie pozwolenia
kierownika urzędu oraz innych zakładach pracy w ramach zbiórek koleżeńskich.
Krąg uprawnionych do prowadzenia zbiórek publicznych
Uprawnionymi do prowadzenia zbiórek publicznych będąŚ
1) organizacje pozarządowe w rozumieniu art. 3 ust. 2 ustawy o działalności
pożytku publicznego i o wolontariacie;
2) podmioty, o których mowa w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku
publicznego i o wolontariacie;
3) komitety społeczne powołane w celu przeprowadzenia zbiórki publicznej.
Krąg podmiotów uprawnionych do prowadzenia zbiórek publicznych jest
zdefiniowany szeroko i stanowi rozszerzenie względem obecnie obowiązującej
ustawy. Niemniej jednak nawet tak szeroko zdefiniowany krąg uprawnionych
podmiotów nie obejmuje wszystkich form organizacyjnych. Projekt ustawy nie
obejmuje np. stowarzyszeń zwykłych, które z mocy ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r.
o stowarzyszeniach (Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 855, z pó n. zm.) są pozbawione
możliwości przyjmowania darowizn. Dla takich podmiotów możliwość
przeprowadzenia zbiórki daje powołanie komitetu społecznego.
Zbiórka publiczna nie będzie mogła być prowadzona przez osobę fizyczną.
Natomiast co najmniej trzy osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności
prawnych będą mogły założyć komitet społeczny (projektowany art. 4 ust. 1). Akt
założycielski komitetu będzie prostym do sporządzenia dokumentem obejmującym,
zgodnie z art. 4 ust. 2:
1) dane osobowe osób zawiązujących komitet społeczny – imię, nazwisko, numer
PESEL, a w przypadku gdy dana osoba nie posiada numeru PźSźL, serię
5



i nr dowodu potwierdzającego tożsamość tej osoby, adres zamieszkania
członków komitetu społecznegoś
2) adres do korespondencji;
3) dane osoby upoważnionej do reprezentowania komitetu społecznego w zakresie
określonym w pkt 1;
4) określenie celu, w jakim komitet społeczny został zawiązany.
Wzór aktu założycielskiego określi, w drodze rozporządzenia, minister właściwy do
spraw administracji publicznej, kierując się przy tym potrzebą zidentyfikowania osób
powołujących komitet społeczny (art. 22 pkt 1).
Dodatkowo zgodnie z art. 12 ust. 1 pkt 2 projektowanej ustawy wszyscy członkowie
komitetu społecznego są zobowiązani do złożenia oświadczeń o niekaralności pod
rygorem odpowiedzialności karnej za popełnienie przestępstwa przeciwko
wiarygodności dokumentów, mieniu, obrotowi gospodarczemu, obrotowi pieniędzmi
i papierami wartościowymi, przestępstwo skarbowe. Członkowie komitetu
społecznego ponoszą odpowiedzialność osobistą z tytułu działań komitetu. Dlatego
też każda zmiana składu osobowego takiego komitetu musi zostać zgłoszona
ministrowi właściwemu do spraw administracji publicznej (projektowany art. 14).
Ponieważ oświadczenie dotyczy wyłącznie członków komitetu społecznego, będzie
ono zintegrowane z aktem założycielskim, a jego treść określona we wzorze (art. 22
pkt 1).
Projekt ustawy nakłada na organizatora zbiórki obowiązek zapewnienia
identyfikatorów osobom przeprowadzającym zbiórkę (art. 8). Identyfikator powinien
zawierać imię i nazwisko osoby zbierającej oraz informacje dotyczące zbiórki
publicznej, w tym w szczególności jej nazwę, cel oraz nazwę organizatora.
Cel zbiórki publicznej
Przepis art. 1 określa cel zbiórki. Musi być on zgodny z prawem i pozostający
w sferze zadań publicznych, o których mowa w art. 4 ust. 1 ustawy z dnia
24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, lub być
celem religijnym. Oznacza to, że podmiot organizujący zbiórkę publiczną nie może
organizować zbiórki na cel niezgodny z prawem, cel prywatny lub leżący poza sferą
zadań publicznych i niebędący celem religijnym.
Projekt ustawy dopuszcza możliwość zmiany celu zbiórki, ale ogranicza możliwość
tej zmiany do sytuacji, gdy podany w zgłoszeniu cel został osiągnięty lub ze
6