Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych

6. Od chwili zgonu aż do pochowania zwłoki powinny być przechowywane w taki
sposób, aby nie mogły powodować szkodliwego wpływu na otoczenie.
7. Minister właściwy do spraw zdrowia określi, w drodze rozporządzenia, sposób
przechowywania zwłok i szczątków, uwzględniając:
1) wymagania sanitarne, jakim powinna odpowiadać powierzchnia grzebalna
cmentarza,
2) wymagania sanitarne, jakim powinny odpowiadać dom przedpogrzebowy lub
kostnica na terenie cmentarza,
3) warunki i sposób przechowywania zwłok i szczątków,
4) warunki sanitarne przeprowadzania ekshumacji
- mając na uwadze zapewnienie poszanowania zwłok i szczątków oraz bezpieczeństwo
sanitarne.

7) po art. 9 dodaje się art. 9a-9b w brzmieniu:

Art. 9a
1. Spopielenie zwłok lub szczątków może odbywać się wyłącznie w krematorium.
2. Spopielenie zwłok lub szczątków odbywa się w trumnie.
3. Spopielone prochy umieszcza się wraz z identyfikatorem w urnie.

Art. 9b
1. Balsamacja może odbywać się jedynie w domu pogrzebowym lub prosektorium.
2. Minister właściwy do spraw zdrowia określi, w drodze rozporządzenia warunki
i sposób przeprowadzania balsamacji.



8) w art. 11 ust. 1 otrzymuje brzmienie:
„Zgon i jego przyczyny powinny być ustalone przez lekarza stwierdzającego zgon.”

9) art. 12 otrzymuje brzmienie:
1. Zwłoki mogą być pochowane przez złożenie w grobach ziemnych, w grobach
murowanych lub niszy w katakumbach i zatopienie w morzu. Szczątki
pochodzące ze spopielenia zwłok mogą być pochowane poprzez złożenie w

8
grobie urnowym lub w niszy w kolumbarium.
2. Przenoszenie lub przewożenie zwłok w otwartych trumnach jest wzbronione.
3. Groby ziemne, groby murowane, groby urnowe, katakumby i kolumbaria
przeznaczone na składanie zwłok i szczątków ludzkich mogą znajdować się tylko
na cmentarzach.
4. W przypadkach określonych odrębnymi przepisami dopuszcza się możliwość
pochowania zwłok, szczątków lub prochów na terenie kościoła lub świątyni.
5. Minister właściwy do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i
mieszkaniowej w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw zdrowia może
w drodze rozporządzenia określić wyjątki od zasad ustalonych w niniejszym
artykule oraz ustalić szczegółowy sposób stosowania przepisów niniejszej ustawy
do tych wyjątków.

10) po art. 16 dodaje się art. 16a w brzmieniu:
1. Zakład pogrzebowy może prowadzić jedynie przedsiębiorca, w rozumieniu odrębnych
przepisów.
2. Zakład pogrzebowy powinien posiadać dom pogrzebowy oraz co najmniej dwa
karawany, w celu zapewnienia świadczenia usług pogrzebowych z poszanowaniem
zwłok i szczątków oraz bezpieczeństwa sanitarnego.


Art. 2
Ustawa wchodzi w życie po upływie trzech miesięcy od dnia ogłoszenia.












9



UZASADNIENIE

Ustawa o cmentarzach i chowaniu zmarłych pochodzi z roku 1959 i od czasu swego
uchwalenia podlegała tylko niewielkim zmianom. De facto ustawa z 1959 r. stanowi w dużym
stopniu powtórzenie zapisów ustawy z dnia 17 marca 1932 o chowaniu zmarłych i
stwierdzaniu przyczyn zgonu(Dz. U. 1932, Nr 35, poz. 359 z późn. zm.). W aktualnym
brzmieniu ustawa nie odpowiada zmianom, które dokonały się w zakresie sposobów
postępowania ze zwłokami ludzkimi oraz w rozwoju techniki pogrzebowej. Tym samym
zawiera ona szereg luk prawnych. Konsekwencją tego są rozbieżności interpretacyjne
pomiędzy urzędami w sprawach o analogicznym stanie faktycznym i prawnym, co powoduje
wysoki stopień uznaniowości decyzji.
Proponowana zmiana ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych ma na celu
dostosowanie jej zapisów do zmian, które nastąpiły w zakresie postępowania ze zwłokami
ludzkimi [m. in. rozpowszechnienie spopielania (kremacji) zwłok, wprowadzenie
balsamacji,]; ujednolicenia rozumienia zawartych w ustawie pojęć poprzez wprowadzenie
słowniczka; ujednolicenie prawa do grobu, bez względu na jego rodzaj; uwzględnienie
wprowadzenia do polskiego systemu prawnego instytucji separacji małżonków;
wprowadzenia obserwacji zwłok; uregulowania pochówku w niszach; uregulowanie
dopuszczalności pochówku zwłok, szczątków lub prochów na terenie kościołów lub świątyń;
określenie minimalnych wymogów dla zakładów pogrzebowych.
Zgodnie z zasadami techniki prawodawczej art. 1 ustawy o cmentarzach i chowaniu
zmarłych powinien określać przedmiot ustawy. Obecnie brak w ustawie określenia jej
przedmiotu, dlatego też proponuje się zmianę brzmienia art. 1 i określenie w nim przedmiotu
ustawy. Treść aktualnego art. 1 ustawy bez zmiany zostanie zawarta w art. 1b.
Proponuje się wprowadzenie do ustawy art. 1a zawierającego definicje pojęć
(terminów) występujących w ustawie oraz aktach wykonawczych wydanych na podstawie
delegacji w niej zawartych. Przesłanką przyświecającą propozycji jest ujednolicenie
rozumienia przedmiotowych pojęć, co w konsekwencji zapobiegnie rozbieżności w ich
interpretacji oraz ograniczy uznaniowość w zakresie wydawania decyzji na podstawie ustawy
oraz aktów wykonawczych do niej.

10
Proponuje się zmianę brzmienia art. 7. Za szczególnie ważne należy uznać zrównanie
praw i obowiązków właściciel praw do grobów ziemnych oraz grobów murowanych
przeznaczonych do pomieszczenia zwłok więcej niż jednej osoby, a także nisz w
kolumbariach i katakumbach. W obecnym stanie prawnym wybór rodzaju grobu ma istotne
znaczenie dla późniejszego uprawnienia do grobu. W przypadku grobu ziemnego aktualny
ust. 2 art. 7 ustawy gwarantuje, że grób ten nie zostanie użyty do ponownego pochowania
przed upływem 20 lat. Okres ten można przedłużyć poprzez złożenie tzw. zastrzeżenia tj.
dokonania stosownej opłaty na rzecz cmentarza. Jeśli zastrzeżenie nie zostało wniesione
zarząd cmentarza ma prawo rozporządzać grobem i dokonać jego ponownego użycia
(pochowania w nim innej osoby). W przypadku grobów murowanych przeznaczonych do
pomieszczenia więcej niż jednej osoby dysponenci grobu nie potrzebują składać zastrzeżenia i
wnosić opłat celem przedłużenia prawa (ust. 3 art. 7). Tym samym zarząd cmentarza nie jest
uprawniony do dysponowania grobem na zasadach analogicznych do grobu ziemnego.
Powoduje to nierówność dysponentów grobów wobec prawa. Dodatkowo w przypadku braku
dalszych osób uprawnionych do grobu (np. braku posiadania dzieci i innych krewnych przez
ostatniego dysponenta grobu) zarządca cmentarza nie jest uprawniony do jakichkolwiek
czynności wobec grobu. Groby takie podlegają więc degradacji. Analogicznie jest w
przypadku pochowania urn. Aktualny art. 7 nie reguluje kwestii opłat za prawo do grobu w
przypadku nisz w katakumbach i kolumbariach. Kwestia ta ma również bezpośredni wpływ
na wykonywanie zadań własnych przez gminy. Art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o
samorządzie gminnym (Dz. U. 2001, Nr 142 poz. 1591 z późn. zm.) stanowi, że
„Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W
szczególności zadania własne obejmują sprawy: 13) cmentarzy gminnych.”. Gminy borykają
się z tą problematyką, co znajduje swoje odzwierciedlenie w uchwalanych regulaminach
cmentarzy oraz cennikach opłat cmentarnych. Porównując akty prawa miejscowego w tym
zakresie zauważa się brak spójności w zakresie postępowania z grobami murowanymi oraz
niszami. Ustawodawca pierwotnie nie zwrócił uwagi na ten fakt. Było to wynikiem ówczesnej
struktury cmentarzy, na których przeważały groby ziemne. Groby murowane, katakumby i
kolumbaria były ewenementem. Aktualnie groby ziemne stanowią na nich mniejszość. Nadal
następuje również ich marginalizacja. Niezbędne jest więc zastosowanie w stosunku do
grobów murowanych oraz nisz rozwiązań prawnych analogicznych do grobów ziemnych.
Proponuje się zmianę ust. 4 w art. 8 poprzez wyłączenie prawa do pochowania zwłok
małżonka pozostającego w separacji. Aktualnie prawo do pochowania zmarłego służy w
pierwszej kolejności małżonkowi, w tym separowanemu. Ustawa o cmentarzach i chowaniu

11
zmarłych nie zna pojęcia separacji. Art. 614. § 1. ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks
rodzinny
i opiekuńczy (Dz. U. 2012 poz. 778 z późn. zm.) stanowi, że „Orzeczenie separacji ma skutki
takie jak rozwiązanie małżeństwa przez rozwód, chyba że ustawa stanowi inaczej.”. Zasadne
zatem wydaje się z katalogu osób uprawnionych do pochowania zmarłego usunięcie
małżonka separowanego.
Proponuje się zmianę art. 9 poprzez wprowadzenie „obserwacji zwłok” oraz skrócenie
długości przechowywania zwłok w mieszkaniu. „Obserwacja zwłok” polegająca na zakazie
ich pochowania, poddania autopsji, balsamacji, spopielenia oraz umieszczenia w chłodni
przed upływem 24 godzin od chwili zgonu jest rozwiązaniem znanym prawodawstwu innych
krajów Unii Europejskiej. Celem takiego rozwiązania jest zapobieżenie ewentualnemu
doprowadzeniu do śmierci osoby, która postaje w tzw. stanie śmierci klinicznej.
Zaproponowany zapis rozwiązania został zaczerpnięty wprost z prawa włoskiego.
Proponuje się dodanie art. 9a i 9b. Celem wprowadzenia do ustawy art. 9a i 9b jest
uregulowanie kwestii spopielania zwłok (kremacji) oraz balsamacji. Aktualnie zapisy ustawy
regulują jedynie kwestię postępowania z prochami powstałymi w wyniku spopielenia. Brak
jest jakiejkolwiek regulacji dotyczącej samego procesu spopielenia tj. miejsca, sposobu oraz
zasad identyfikacji prochów. Niezbędne jest zatem wprowadzenie do ustawy zapisów
regulujących te kwestie. Analogiczna sytuacja występuje w przypadku balsamacji zwłok
(tanatopraksji). Balsamacji zwłok jest w Polsce stosowana coraz częściej. Dzieje się to na
wzór krajów Europy Zachodniej i USA. Nie istnieją jednak przepisy regulujące tą kwestię tj.
zasady postępowania, miejsce jej przeprowadzenia, dopuszczalne preparaty itp. Zasadne
zatem wydaje się wprowadzenie do ustawy artykułu regulującego tą kwestię. Ze względu na
istotę zagadnienia należy wprowadzić do ustawy delegację dla Ministra właściwego do spraw
zdrowia, który w drodze rozporządzenia określi warunki i sposób jej przeprowadzenia.
Proponuje się zmianę brzmienia ust. 1 w art. 11 poprzez zmianę lekarza, który
powinien być zobowiązany do ustalenia zgonu i jego przyczyn. Aktualnie lekarzem tym jest
lekarz leczący chorego w ostatniej chorobie. Taki zapis może być zasadny jedynie w
przypadku zgonu w szpitalu. Poza szpitalem lekarzem przybywający na miejsce zgonu,
najczęściej lekarz pogotowia ratunkowego. Powoduje to trudności w uzyskaniu przez bliskich
zmarłego karty zgonu, która będzie uprawniać ich do zgłoszenia zgonu w Urzędzie Stanu
Cywilnego,
a w dalszej konsekwencji umożliwi pochowanie. Rodziny osób zmarłych nie znają często
lekarzy leczących zmarłego w ostatniej chorobie, często też lekarz taki po prostu nie istnieje.

12