Przedstawiony przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi

prawomocnym wyroku sądu pierwszej instancji, w sytuacji kiedy Naczelny Sąd
Administracyjny rozpatrywał skargę kasacyjną od wyroku oceniającego legalność
ponownie wydanej w sprawie decyzji.
Należy podkreślić, że zmiana ta zagwarantuje stronom pewność, że ocena
prawa wynikająca z prawomocnego wyroku nie będzie wzruszona w kolejnych
orzeczeniach sądowych.

Uzasadnienie zmian do art. 154

W związku z kompleksowym uregulowanie w art. 149 P.p.s.a. sprawy sposobu
załatwienia skargi na bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania przez
organy w sprawach określonych w art. 3 § 2 pkt 1-4a P.p.s.a., wykreślono w art. 154
wyrazy „oraz w razie bezczynności organu lub przewlekłego prowadzenia
postępowania po wyroku uchylającym lub stwierdzającym nieważność aktu lub
czynności”, ograniczając zastosowanie tego artykułu jedynie do przypadku
niewykonania wyroku uwzględniającego skargę na bezczynność lub przewlekłe
prowadzenie postępowania. Obecnie dopuszczalna jest skarga do sądu
administracyjnego na bezczynność organu, gdy sąd administracyjny uchylił
przykładowo decyzję organu drugiej instancji, a organ ten nie załatwił sprawy
pomimo upływu ustawowego terminu zarówno z jednego, jak i z drugiego środka
Rozwiązanie takie w praktyce budziło wiele wątpliwości.
Dodatkowym wzmocnienie ochrony interesów skarżącego jest umożliwienie
sądowi przyznania mu od organu sumy pieniężnej w wysokości od 1.000 złotych do
10.000 złotych. Wprowadzając możliwość przyznania sumy pieniężnej wzorowano
się na rozwiązaniu przyjętym w ustawie z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na
naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym
prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez
nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843, z późn. zm.).

Uzasadnienie zmian do art. 155

W obecnie obowiązującym stanie prawnym brak jest instrumentu
dyscyplinowania organów ignorujących wystąpienia sygnalizacyjne. Proponowany §
3 daje sądowi możliwość wymierzenia grzywny w związku z nierozpatrzeniem
wystąpienia i niepoinformowaniem o zajętym stanowisku. Grzywna byłaby
wymierzana na zasadach określonych w art. 154 § 6 P.p.s.a.

22

Uzasadnienie zmian do art. 157
Obecna regulacja nie określa skutków uchybienia terminu co do zgłoszenia
wniosku o uzupełnienie wyroku. W związku z tym należy ten przepis uzupełnić. Na
gruncie postępowania cywilnego SN w postanowieniu z dnia 28 listopada 1989 r.,
sygn. akt I CZ 270/89 (Lex nr 8999) wyraził pogląd, że wniosek o uzupełnienie
wyroku, złożony przez stronę po upływie terminu przewidzianego w art. 351 § 1
K.p.c., podlega odrzuceniu.


Postępowanie kasacyjne i zażaleniowe

Jednym z celów nowelizacji, jak już podniesiono w części wstępnej uzasadnienia,
jest usprawnienie postępowania kasacyjnego. Zaproponowane zmiany zmierzają do
nadania postępowaniu kasacyjnemu właściwej rangi i stworzenia warunków do
sprawnego funkcjonowania kontroli instancyjnej. Należy podkreślić, że projektowane
rozwiązania mają na celu upodobnienie tego postępowania do unormowań
przyjętych w innych systemach europejskich.
Usprawnieniu postępowania kasacyjnego ma służyć wprowadzenie mechanizmu
autokontrolnego przed sądem pierwszej instancji, który uznając skargę za
oczywiście uzasadnioną będzie mógł sam orzec w sprawie, bez konieczności
angażowania Naczelnego Sądu Administracyjnego.


Ponadto zakłada się poszerzenie sytuacji, w których skargi kasacyjne będą
rozpatrywane na posiedzeniu niejawnym, co usprawni i przyśpieszy proces ich
załatwienia. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom społecznym proponuje się
również aby zasadą postępowania kasacyjnego stało się orzekanie reformatoryjne
przez Naczelny Sąd Administracyjny, co wyeliminuje istniejącą obecnie w zbyt
szerokim zakresie zasadę kasacyjnego orzekania i przekazywania sprawy sądowi
pierwszej instancji do ponownego rozpatrzenia.




23
Uzasadnienie zmian do art. 173
Zmiana w art. 173 P.p.s.a. polega na wyłączeniu z postępowania kasacyjnego
spraw dotyczących kwestionowania postanowień o odrzuceniu skargi w
przypadkach, gdy:
- skarga została wniesiona po upływie terminu do jej wniesienia (art. 58 § 1 pkt 2
P.p.s.a.);
- nie uzupełniono w wyznaczonym terminie braków formalnych skargi (art. 58 § 1
pkt 3 P.p.s.a.);
- sprawa objęta skargą pomiędzy tymi samymi stronami jest w toku lub została
już prawomocnie osądzona (art. 58 § 1 pkt 4 P.p.s.a.);
- skarga pomimo wezwania nie została prawidłowo opłacona (art. 220 § 3
P.p.s.a.).

Postanowienia wydawane w takich sytuacjach, mimo że kończą
postępowanie, mają charakter ściśle procesowy, a w praktyce zasadzają się na
stosunkowo łatwo identyfikowalnych okolicznościach faktycznych i prawnych. Stąd
ich zaskarżanie za pomocą wysoce sformalizowanej skargi kasacyjnej nie jest
celowe. Z podobną sytuacją mamy do czynienia w odniesieniu do postanowień o
umorzeniu postępowania, wydawanych w oparciu o przesłanki ujęte w art. 161 § 1
P.p.s.a. Uzasadnione jest zatem zaskarżanie takich postanowień w trybie
zażaleniowym. Skutkuje to wprowadzeniem odpowiednich zmian do art. 194 § 1
P.p.s.a. (nowe pkt 1a i 1b).

Uzasadnienie zmian do art. 175

Dodanie § 4 i § 5 w art. 175 P.p.s.a. generalnie wzorowane jest na art. 871 K.p.c. i
ma na celu spowodowanie większej profesjonalizacji postępowania przed Naczelnym
Sądem Administracyjnym. Istota tej zmiany polega na wprowadzeniu tzw. przymusu
adwokacko - radcowskiego przy podejmowaniu wszelkich czynności w toku całego
postępowania kasacyjnego. W związku z obowiązującym modelem tego
postępowania, w zakresie wnoszenia skargi kasacyjnej za pośrednictwem
wojewódzkiego sądu administracyjnego, stanowiska stron powinny być
przedstawiane przez osoby legitymujące się uprawnieniami dającymi rękojmię ich
prezentowania na odpowiednim poziomie merytorycznym. Mając na uwadze, że
wymogi te spełniają także inne podmioty zawodowo lub naukowo zajmujące się
prawem (np. sędziowie, profesorowie nauk prawnych), należało równolegle

24
wprowadzić właściwe dla nich odstępstwa. Jednocześnie w sprawie uzyskania tzw.
prawa ubogich w związku z postępowaniem kasacyjnym zasadne było pozostawienie
możliwości działania bezpośrednio samych stron, zwłaszcza, że elementem tego
prawa może być ustanowienie profesjonalnego pełnomocnika.

Uzasadnienie zmian do art. 176
Nowe brzmienie art. 176 P.p.s.a. jest zasadniczo oparte na rozwiązaniu
przyjętym w art. 3984 K.p.c. W § 2 wyszczególniono elementy skargi kasacyjnej,
których pominięcie stanowi usuwalny brak formalny. Z uwagi na rozszerzenie
możliwości rozpoznawania skarg kasacyjnych na posiedzeniach niejawnych (vide
zmiana w art. 182 § 2) wymóg, aby już na etapie wnoszenia takiej skargi strona
określała, czy zrzeka się prawa do rozprawy, powinien w istotny sposób przyspieszyć
rozpatrywanie skarg kasacyjnych.

Uzasadnienie zmian do art. 177
Dotychczasowa praktyka orzecznicza wskazuje, że przyznanie pełnomocnika
z urzędu w związku z zamiarem wniesienia skargi kasacyjnej częstokroć wiąże się z
koniecznością rozpatrywania wniosków o przywrócenie terminu do jej wniesienia,
które co do zasady są uwzględniane. U podstaw takiej praktyki przyjmuje się bowiem
założenie, że strona, wykazująca się dbałością o własne interesy procesowe przez
złożenie wniosku o przyznanie prawa pomocy w związku z planowanym złożeniem
środka zaskarżenia przed upływem terminu do jego wniesienia, nie powinna ponosić
negatywnych konsekwencji związanych z obiektywnym czynnikiem, jakim jest upływ
czasu do momentu ustanowienia jej profesjonalnego pełnomocnika.
Wprowadzenie § 3 w art. 177 P.p.s.a. powoduje, że w przypadku złożenia -
przed upływem „zwykłego” terminu przewidzianego dla strony do wniesienia skargi
kasacyjnej - skutecznego wniosku o ustanowienie pełnomocnika, następuje
przesunięcie daty rozpoczęcia biegu takiego terminu. Zgodnie z projektowaną
zmianą termin ten zacznie biec z upływem siedmiu dni liczonych od daty doręczenia
postanowienia o przyznaniu prawa pomocy organowi właściwego samorządu
zawodowego, który wyznacza stronie konkretnego pełnomocnika.
Należy zakładać, że proponowane rozwiązanie wyeliminuje konieczność
wydawania istotnej części postanowień dotyczących przywrócenia terminu do
wniesienia skargi kasacyjnej. Dzięki niemu strony powinny skorzystać na

25
zwiększonej szybkości postępowania międzyinstancyjnego. W tym zakresie
przyczyni się to również do lepszego wykorzystania potencjału orzeczniczego.

Uzasadnienie zmian do art. 178a
Nowoprojektowany przepis art. 178a P.p.s.a. ma na celu wydatne
usprawnienie postępowania w przypadku, gdy nastąpi cofnięcie skargi kasacyjnej na
etapie pozostawania jeszcze sprawy w wojewódzkim sądzie administracyjnym.
Przyznanie w takiej sytuacji kompetencji do umorzenia postępowania kasacyjnego
sądowi pierwszej instancji wyeliminuje konieczność przekazywania akt sprawy
Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu i oczekiwania na ich zwrot po formalnym
rozstrzygnięciu tego Sądu, co dotychczas było niezbędne do zakończenia sprawy.
Ponadto, wtórnie spowoduje odciążenie Naczelnego Sądu Administracyjnego od
wydawania tego rodzaju postanowień. Biorąc przy tym pod uwagę, że postanowienia
wydawane przez wojewódzkie sądy administracyjne będą pochodną działania
samych stron (cofnięcia skargi kasacyjnej), przewidziana jednocześnie ich
zaskarżalność w drodze zażalenia nie powinna wygenerować dodatkowych spraw w
sądzie drugiej instancji.

Uzasadnienie zmian do art. 179
Proponowany § 2 w art. 179 P.p.s.a. umożliwia wojewódzkiemu sądowi
administracyjnemu dokonanie samokontroli zaskarżonego wyroku lub postanowienia,
od którego przysługuje skarga kasacyjna. Aktualnie uprawnienia samokontrolne sądu
pierwszej instancji przewiduje art. 195 § 2 P.p.s.a., jednakże wiążą się one z
wniesieniem środka zaskarżenia w postaci zażalenia. Dzięki proponowanemu
rozwiązaniu sądy te uzyskają uprawnienie do uwzględniania także skarg
kasacyjnych, a w konsekwencji do ponownego rozpoznania i rozstrzygania spraw.
Uchylenie zaskarżonego wyroku lub postanowienia, od którego przysługuje
skarga kasacyjna i ponowne rozpoznanie sprawy będzie mogło mieć miejsce
wówczas, gdy wojewódzki sąd administracyjny uzna, że podstawy skargi kasacyjnej
są oczywiście usprawiedliwione lub w razie stwierdzenia przez ten sąd przesłanki
nieważności postępowania.
Podstawy skargi kasacyjnej są oczywiście usprawiedliwione w szczególności,
jeżeli sąd „od razu”, „na pierwszy rzut oka” ocenia jako uzasadnione zarzuty i
żądania zawarte w skardze kasacyjnej. Proponowana regulacja, wprowadzająca

26