Przedstawiony przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi

wyjątek od zasady dewolutywności skargi kasacyjnej, podyktowana jest względami
ekonomiki postępowania. W przypadkach nią objętych nastąpi znaczne
przyspieszenie czasu rozpoznawania skarg kasacyjnych i to bez potrzeby
angażowania Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Orzeczenie wydane w następstwie rozpoznania sprawy w ramach
samokontroli podlegać będzie zaskarżeniu na zasadach ogólnych, co oznacza, że
przysługiwać od niego będzie skarga kasacyjna, wnoszona i rozpoznawana na
zasadach określonych w art. 173 - 192 P.p.s.a., z wyłączeniem ponownego
zastosowania art. 179 § 2 P.p.s.a.

Uzasadnienie zmian do art. 181
Zmiana w art. 181 P.p.s.a. polegająca na dodaniu § 2 ma charakter
doprecyzowujący. Kwestia sposobu rozstrzygania w przypadku złożenia skargi
kasacyjnej od postanowienia w praktyce orzeczniczej budziła uzasadnione
wątpliwości, czego wyrazem jest uchwała składu siedmiu sędziów NSA z dnia 29
października 2007 r., sygn. akt II FPS 1/07.

Uzasadnienie zmian do art. 182
Zmiana w art. 182 § 2 P.p.s.a. ma na celu poszerzenie zakresu
rozpoznawania skarg kasacyjnych od wyroków na posiedzeniu niejawnym i to bez
względu na charakter podstaw kasacyjnych, a więc także przy naruszeniu prawa
materialnego. Taki sposób orzekania nie pozostanie przy tym w dyspozycji
Naczelnego Sądu Administracyjnego, lecz będzie zależał wyłącznie od woli stron, a
mianowicie o ile tylko strona wnosząca skargę kasacyjną zrzeknie się w niej
rozprawy (oświadczenie w tym przedmiocie albo wniosek przeciwny stanowić ma
wymóg formalny takiej skargi - art. 176 § 2 P.p.s.a.), a pozostałe strony nie będą
temu oponować. W sprawach takich Naczelny Sąd Administracyjny, pomimo
posiedzenia niejawnego, będzie orzekał w składzie trzech sędziów. Kwalifikowany
skład Sądu służyć ma zapewnieniu dokonania kontroli wyroku przy zachowaniu
analogicznych standardów, jak przy rozpoznawaniu skarg kasacyjnych od wyroków w
pozostałych przypadkach objętych ustawą (art. 181 P.p.s.a.).




27
Uzasadnienie zmian do art. 188
Zmiana brzmienia art. 188 P.p.s.a. zdecydowanie rozszerza możliwości
reformatoryjnego orzekania przez Naczelny Sąd Administracyjny, a więc orzekania
bezpośrednio także co do samej skargi wniesionej do wojewódzkiego sądu
administracyjnego. Obecna regulacja, jak wskazuje praktyka, jest w tym zakresie
zbyt wąska, gdyż uzależnia rozpoznanie takiej skargi przez sąd kasacyjny od braku
naruszenia przepisów postępowania o potencjalnie istotnym wpływie na wynik
sprawy. W związku z tym proponuje się, aby jedyną przesłanką dopuszczalności
wydania orzeczenia reformatoryjnego było dostateczne wyjaśnienie istoty sprawy.
Takie podejście zmierza zatem do wprowadzenia jako zasady reformatoryjnego
orzekania w postępowaniu kasacyjnym. Oczekuje się, że także usprawni ono i
przyspieszy postępowanie sądowoadministracyjne.

Uzasadnienie zmian do art. 193

Uzupełnienie brzmienia art. 193 P.p.s.a. o zdanie drugie modyfikuje sposób
uzasadnienia wyroku oddalającego skargę kasacyjną od wyroku sądu pierwszej
instancji. W takim przypadku Naczelny Sąd Administracyjny będzie miał możliwość
ograniczenia wymogów, jakie musi spełniać uzasadnienie w stosunku do wzorca
przewidzianego w art. 141 § 4 P.p.s.a.. Uzyska bowiem fakultatywne uprawnienie do
przedstawienia, zależnie od własnej oceny, wyłącznie motywów zawężonych do
aspektów prawnych świadczących o braku usprawiedliwionych podstaw skargi
kasacyjnej albo o zgodnym z prawem wyrokowaniu przez wojewódzki sąd
administracyjny mimo nieprawidłowego uzasadnienia. Stan faktyczny odnoszony do
przytoczonych przepisów prawa oraz wyjaśnianej podstawy prawnej będzie tym,
który został przedstawiony i przyjęty w zaskarżonym wyroku sądu pierwszej instancji.

Uzasadnienie zmian do art. 194
Dodanie w art. 194 w § 1 pkt 1a i 1b jest konsekwencją zmian
zaproponowanych w obrębie art. 173 § 1 P.p.s.a. polegających na wyłączeniu
możliwości zaskarżenia skargą kasacyjną postanowień o odrzuceniu skargi w
przypadkach, o których mowa w art. 58 § 1 pkt 2 - 4 i art. 220 § 3 P.p.s.a. oraz
postanowień o umorzeniu postępowania w ramach art. 161 § 1 P.p.s.a..

28
W zamian proponuje się, aby środkiem zaskarżenia inicjującym kontrolę
instancyjną w tej kategori spraw było zażalenie, które odpowiada procesowemu
charakterowi wyżej wymienionych rozstrzygnięć.
Uchylenie pkt 3 w art. 194 § 1 P.p.s.a. ma związek ze zmianą dokonaną w art.
131 P.p.s.a. (dodanie drugiego zdania). Przewidziano w nim bezpośrednio
zaskarżalność w drodze zażalenia postanowienia zawieszającego postępowanie i
postanowienia odmawiającego podjęcia zawieszonego postępowania.
Wprowadzenie zaś pkt 5a jest konsekwencją zmiany w art. 157 P.p.s.a., która
przewiduje wydanie postanowienia o odrzuceniu wniosku o uzupełnienie wyroku w
przypadku nieterminowego jego złożenia. Uznano, że tego rodzaju postanowienie o
charakterze formalnym powinno być zaskarżalne, podobnie jak postanowienie
merytoryczne negatywnie załatwiające taki wniosek.
Zmiana § 4 w art. 194 P.p.s.a. ma na celu wprowadzenie do postępowania
zażaleniowego w przedmiocie odrzucenia skargi kasacyjnej analogicznie do
rozwiązań, jakie przyjęto w nowych przepisach § 4 i § 5 w art. 175 P.p.s.a. dla
postępowania kasacyjnego oraz czynności procesowych związanych z tym
postępowaniem podejmowanych przed wojewódzkim sądem administracyjnym.

Uzasadnienie zmian do art. 195
Dodanie § 3 w art. 195 P.p.s.a. ma na celu uzupełnienie luki, jaką jest brak
regulacji prawnej dotyczącej sytuacji, gdy postępowanie zażaleniowe stanie się
bezprzedmiotowe jeszcze przed wojewódzkim sądem administracyjnym (np. strona
złoży zażalenie na postanowienie w przedmiocie wniosku o wstrzymanie wykonania
zaskarżonego aktu, a następnie zostanie wydany wyrok uwzględniający skargę). W
takim przypadku sąd ten będzie umarzał to postępowanie, bez konieczności
przekazywania zażalenia do Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Uzasadnienie zmian do art. 197
Zmiana brzmienia § 2 w art. 197 P.p.s.a. ma charakter porządkowy. W istocie
bowiem oddaje treść uchwały Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 15
września 2010r., sygn. akt I GPS 1/10, w brzmieniu: „W razie uchylenia przez
Naczelny Sąd Administracyjny zaskarżonego zażaleniem postanowienia
wojewódzkiego sądu administracyjnego lub zarządzenia przewodniczącego i

29
przekazania sprawy do ponownego rozpoznania nie ma zastosowania art. 185 § 2
P.p.s.a. w związku z art. 197 § 2 i art. 198 P.p.s.a.”.


Referendarze sądowi


Intencją proponowanych zmian jest przekazanie referendarzom sądowym
wojewódzkich sądów administracyjnych niektórych zadań niesądowych – a zatem
niebędących wymierzaniem sprawiedliwości sensu stricte – stanowiących jedynie
konieczny element rozstrzygnięcia sprawy i dotychczas powierzonych przez
ustawodawcę przewodniczącym wydziałów orzeczniczych. W przypadku natomiast
spraw z zakresu prawa pomocy jako zasadę przyjęto właściwość orzekania przez
referendarzy sądowych.

Obecnie w myśl regulacji P.p.s.a. czynności referendarzy sądowych
ograniczają się jedynie do prowadzenia postępowań mediacyjnych (art. 116 § 1
P.p.s.a.) i o przyznanie prawa pomocy (art. 258 P.p.s.a.). Zwiększenie uprawnień i
kompetencji referendarzy sądowych w proponowanym zakresie stanowiłoby krok ku
zbliżeniu ich obowiązków z obowiązkami referendarzy sądowych w sądach
powszechnych. Proponuje się podobne rozwiązania, jakie zostały przyjęte w
Kodeksie postępowania cywilnego.

Proponuje się przypisanie referendarzom sądowym następujących kompetencji:
- wnioskowanie o ustanowienie kuratora na wniosek strony przeciwnej;
- wydawanie zarządzeń o pozostawieniu pisma bez rozpoznania w sytuacji
nieuzupełnienia braków formalnych;
- wnioskowanie o ustanowienie kuratora dla osoby nieobecnej;
- wnioskowanie do sądu o ustanowienie kuratora spadku;
- wydawanie postanowień o stwierdzeniu prawomocności;
- wydawanie postanowień o umorzeniu postępowania w sprawie przyznania prawa
pomocy;
- wzywanie do uiszczenia opłaty kancelaryjnej;
- .wydawanie zarządzeń o zwrocie akt administracyjnych organowi.


30

Proponowane rozszerzenie uprawnień przyznanych referendarzom sądowym
przyczyni się do przeciwdziałania nadmiernemu obciążeniu sędziów. W ten sposób
projektowana regulacja stanowi wykonanie zalecenia nr R (86)12 Komitetu Rady
Ministrów Rady Europy dla państw członkowskich z dnia 12 września 1986 r.
dotyczącego środków zapobiegania nadmiernemu obciążeniu sądów i jego
zmniejszenia. Wskazano w nim, że jednym ze sposobów realizacji celów określonych
w ww. zaleceniu jest stopniowe zmniejszanie obciążenia sędziów zadaniami
pozaorzeczniczymi (pkt II zalecenia). Dodatkowo postuluje się rozpatrywanie
niektórych spraw (o mniejszym znaczeniu lub w określonej dziedzinie) osobom
(organom) innym niż sądy (pkt III zalecenia). Wprowadzane zmiany w pełni realizują
ten cel. Dodatkowe kompetencje przyznane referendarzom sądowym na mocy
projektu nie wykraczają poza ramy określone w powyższym dokumencie Rady
Europy. Co więcej są zbieżne z przykładami zadań pozaorzeczniczych wymienionymi
w załączniku do tego zalecenia.

Ponadto należy podkreślić, że organizacja sądownictwa administracyjnego, w
tym określenie zakresu uprawnień referendarzy sądowych, nie podlega harmonizacji
na szczeblu prawodawstwa Uni Europejskiej. Państwa Członkowskie posiadają w
tym zakresie prawo do samodzielnego kształtowania tych zagadnień, w związku z
przysługującą im autonomią proceduralną.

Wprowadzane zmiany nie są sprzeczne z postanowieniami Europejskiej
Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Przyznane na
mocy nowelizacji uprawnienia nie są czynnościami będącymi „sprawowaniem
wymiaru sprawiedliwości” w rozumieniu Konwencji. Tym samym nie budzą one
wątpliwości co do ograniczenia prawa do sądu, chronionego na podstawie art. 6
Konwencji.

Uzasadnienie zmian do art. 167a
W celu lepszego wykorzystania kwalifikacji referendarzy sądowych wzorem
sądownictwa powszechnego przyznano im dalsze kompetencje obejmujące sprawy
niezwiązane z wymierzeniem sprawiedliwości, inne niż sprawy z zakresu prawa
pomocy. Dlatego zachodzi konieczność uchylenia art. 258 § 3 P.p.s.a. i
wprowadzenie regulacji mającej zastosowanie ogólne, a nie tylko do prawa pomocy.
W związku z tym wprowadzono możliwość zaskarżania orzeczeń referendarza

31