Rządowy projekt ustawy o cudzoziemcach

zezwolenia na pobyt stały lub zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE lub
urodzonym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, małoletnim dzieciom obywateli
polskich oraz ofiarom handlu ludźmi, jak również cudzoziemcom przebywającym na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w związku z uzyskaniem statusu uchodźcy,
ochrony uzupełniającej lub zgody na pobyt ze względów humanitarnych, a także zgody
na pobyt tolerowany, którzy nie spełniają przesłanek udzielenia im zezwolenia na pobyt
rezydenta długoterminowego UE. Projektowane przepisy przewidują wprowadzenie
zmian w stosunku do obecnie obowiązujących regulacji prawnych. Podstawową zmianą
jest zmiana nazwy zezwolenia pobytowego z zezwolenia na osiedlenie się na
zezwolenie na pobyt stały. W projekcie – co do zasady – pozostano przy tym samym
katalogu przesłanek udzielania zezwolenia na pobyt stały, co w przypadku zezwolenia
na osiedlenie się. Wprowadzono jednakże zmodyfikowaną przesłankę udzielenia tego
zezwolenia małoletniemu dziecku cudzoziemca, któremu udzielono zezwolenia na
pobyt stały lub zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE, urodzonemu po
udzieleniu temu cudzoziemcowi zezwolenia na pobyt stały lub zezwolenia na pobyt
rezydenta długoterminowego UE lub urodzonemu na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej. Proponowana zmiana umożliwi przede wszystkim uzyskanie zezwolenia na
pobyt stały urodzonemu w Polsce małoletniemu dziecku cudzoziemca posiadającego
zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego UE, co ma doprowadzić do
zrównania sytuacji małoletnich dzieci cudzoziemców posiadających zezwolenie na
pobyt stały oraz zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego UE. Wprowadzono
też specjalną przesłankę udzielania zezwolenia na pobyt stały ofiarom handlu ludźmi.
Ponadto projektowane przepisy uwzględniają realizację art. 52 ust. 5 Konstytucji, który
określa obowiązek ustanowienia trybu stwierdzania pochodzenia polskiego i stanowi, że
osoba, której pochodzenie polskie zostało stwierdzone zgodnie z ustawą, może osiedlić
się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na stałe. Konieczność ustanowienia
regulacji prawnych w przedmiotowej kwestii została wyrażona przez Trybunał
Konstytucyjny w postanowieniu z dnia 27 maja 2003 r. (S 2/03, OTK-A 2003/5/46,
LEX nr 79786), w którym Trybunał zasygnalizował Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej
potrzebę podjęcia inicjatywy ustawodawczej w przedmiocie unormowania trybu
stwierdzania pochodzenia polskiego do celów wskazanych w art. 52 ust. 5 Konstytucji.
Projektowane przepisy regulują kwestię udzielania zezwolenia na pobyt stały
cudzoziemcom, którzy uzyskali azyl. Dotychczasowe uregulowania w tym zakresie
35

znajdują się w ustawie z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony
w Rzeczypospolitej Polskiej. Projektodawca zdecydował się na kompleksowe
uregulowanie tej kwestii w ustawie o cudzoziemcach zgodnie z założeniem, że ustawa
o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej ma
regulować tylko kwestie udzielania cudzoziemcom ochrony i nie zawierać innych
regulacji dotyczących legalizacji pobytu.
Wprowadzono zmiany zasad udzielania zezwolenia na pobyt stały małżonkom
obywateli polskich. Zezwolenie takie będzie udzielane, jeżeli cudzoziemiec pozostaje
w związku małżeńskim z obywatelem polskim od co najmniej 3 lat i od 3 lat przebywa
w Polsce na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy, udzielonego z uwagi na
pozostawanie w związku małżeńskim albo na podstawie statusu uchodźcy, ochrony
uzupełniającej lub zgody na pobyt ze względów humanitarnych. Powyższe rozwiązanie
ma na celu powiązanie okresu pozostawania przez cudzoziemca w związku małżeńskim
z obywatelem Polski oraz okresu jego pobytu w Polsce w związku z tym faktem.
Nałożono także na organy obowiązek ustalania, w postępowaniu w sprawie udzielenia
zezwolenia na pobyt stały cudzoziemcowi będącemu małżonkiem obywatela polskiego,
czy związek małżeński został zawarty lub istnieje w celu obejścia przepisów ustawy.
Ponadto jeżeli podstawą udzielenia cudzoziemcowi zezwolenia na pobyt stały będzie
fakt pozostawania w związku małżeńskim z obywatelem polskim, zezwolenie będzie
można cofnąć, jeżeli cudzoziemiec rozwiedzie się w ciągu 3 lat od dnia, w którym
udzielono mu zezwolenia na pobyt stały. Proponowane rozwiązania mają zapobiec
nadużywaniu przez cudzoziemców procedury legalizacji pobytu.

Ponadto projekt przewiduje, że cudzoziemiec ubiegający się o udzielenie zezwolenia na
pobyt stały będzie obowiązany wykazać znajomość języka polskiego, co ma przyczynić
się do jego lepszej integracji ze społeczeństwem polskim. Cudzoziemiec będzie
obowiązany udokumentować znajomość języka polskiego, potwierdzoną urzędowym
poświadczeniem, o którym mowa w art. 11a ustawy z dnia 7 października 1999 r.
o języku polskim, świadectwem ukończenia co najmniej szkoły podstawowej
w Rzeczypospolitej Polskiej z wykładowym językiem polskim lub świadectwem
ukończenia szkoły za granicą z wykładowym językiem polskim. Z obowiązku tego będą
zwolnione małoletnie dzieci urodzone na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
36

małoletnie dzieci poniżej 16. roku życia oraz cudzoziemcy będący ofiarami handlu
ludźmi lub którym udzielono azylu w Rzeczypospolitej Polskiej.
Wprowadzono również zmianę w przesłankach usprawiedliwiających przerwy
w pobycie uprawniającym do ubiegania się o zezwolenie na pobyt stały. Przesłankę
dopuszczającą wyjazd z Polski w celu leczenia zastąpiono przesłanką szczególnej
osobistej sytuacji cudzoziemca wymagającej jego obecności poza terytorium Polski,
przez okres nie dłuższy jednak niż 6 miesięcy. Proponowane rozwiązanie ma na celu
uelastycznienie procedury udzielania zezwolenia na pobyt stały oraz uwzględnienie
wszystkich szczególnych przypadków, kiedy cudzoziemiec może być nieobecny na
terytorium Polski.
Nowym rozwiązaniem jest wprowadzenie przepisu, zgodnie z którym zezwolenie na
pobyt stały wygasać będzie z mocy prawa z dniem uzyskania obywatelstwa polskiego.
Projektowane rozwiązanie ma na celu odciążenie organów administracji publicznej.
Z uwagi na konieczność pobrania danych biometrycznych od wnioskodawcy,
wprowadzono również obowiązek osobistego składania wniosków o udzielenie
zezwolenia na pobyt stały. Szczególne uregulowania będą dotyczyły małoletnich
cudzoziemców oraz osób ubezwłasnowolnionych. Obecnie obowiązująca ustawa
o cudzoziemcach nie przewiduje tego typu regulacji.
Odnośnie do kwestii procedury udzielania zezwolenia na pobyt stały nadmienić należy
dodatkowo, że skrócono z 30 dni do 21 dni termin udzielania przez komendanta
oddziału Straży Granicznej, komendanta wojewódzkiego Policji i Szefa Agencji
Bezpieczeństwa Wewnętrznego informacji o tym, czy wjazd i pobyt cudzoziemca może
stanowić zagrożenie obronności lub bezpieczeństwa państwa albo ochrony
bezpieczeństwa i porządku publicznego. Przyczyni się to do skrócenia terminów
prowadzenia postępowań administracyjnych oraz usprawni prowadzone postępowania
administracyjne. Zrezygnowano również z konieczności informowania Szefa Agencji
Bezpieczeństwa Wewnętrznego o sposobie załatwienia sprawy w przypadku złożenia
przez cudzoziemca wniosku o udzielenie mu zezwolenia na pobyt stały, co także ma na
celu usprawnienie procedury administracyjnej.
W rozdziale dotyczącym zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE
projektowane przepisy pozostają w większości bez zmian w stosunku do dotychczas
obowiązujących i są zgodne z dyrektywą Rady 2003/109/WE. Uwzględniają ponadto
przepisy dyrektywy 2011/51/UE zmieniającej dyrektywę Rady 2003/109/WE, w celu
37

rozszerzenia jej zakresu na osoby objęte ochroną międzynarodową. Zmiana ta ma na
celu umożliwienie cudzoziemcom objętym ochroną międzynarodową (status uchodźcy
lub
ochrona uzupełniająca) uzyskania zezwolenia na pobyt rezydenta
długoterminowego UE. W celu wdrożenia przepisów dyrektywy wprowadzono
specjalne uregulowania, które mają zapewnić ochronę cudzoziemców przed
wydaleniem. W kartach pobytu wydawanych cudzoziemcom objętym ochroną, którym
jednocześnie udzielono zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE,
zamieszczana będzie specjalna adnotacja, wskazująca na posiadanie przez cudzoziemca
ochrony międzynarodowej. Projektowane przepisy prawa wprowadzają również
specjalne mechanizmy przekazywania pomiędzy państwami członkowskimi informacji
o udzielonej cudzoziemcowi ochronie, aby umożliwić za każdym razem umieszczanie
adnotacji o posiadanej przez cudzoziemca ochronie.
Projektowane przepisy przewidują dodatkowo konieczność spełnienia przez
cudzoziemca ubiegającego się o to zezwolenie warunków integracji ze społeczeństwem
poprzez udokumentowanie znajomości języka polskiego, co uwzględnia przepis art. 5
ust. 2 ww. dyrektywy. Ponadto organ administracji publicznej, badając, czy
cudzoziemiec spełnia przesłankę posiadania stabilnego i regularnego dochodu, będzie
brał pod uwagę ostatnie 3 lata pobytu cudzoziemca na terytorium naszego kraju.
W przypadku cudzoziemca posiadającego zezwolenie na pobyt czasowy w celu
wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji
w Rzeczypospolitej Polskiej, który zamieszkiwał uprzednio na terytorium innych
państw UE na podstawie Niebieskiej Karty UE, będzie brało się pod uwagę ostatnie 2
lata jego pobytu na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej. Także i w tym przypadku
zmianie w stosunku do obecnie obowiązujących przepisów prawa uległ sposób badania
kryterium dochodowego. Cudzoziemiec nie będzie obowiązany dokumentować kosztów
zamieszkania na terytorium naszego kraju. Proponowane przepisy będą umożliwiały
również ubieganie się o zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego UE
cudzoziemcom przebywającym na terytorium Polski na podstawie zezwolenia na pobyt
czasowy w celu połączenia z rodziną, jak również udzielonego członkom rodziny
pracownika migrującego, o którym mowa w Europejskiej Karcie Społecznej. Obecnie
obowiązujące regulacje prawne nie stwarzają takiej możliwości wskazanej wyżej grupie
cudzoziemców.
38

Projekt przewiduje szczególne ułatwienia w uzyskaniu zezwolenia na pobyt rezydenta
długoterminowego UE dla posiadaczy niebieskiej karty UE. Regulacje te wynikają
z konieczności wdrożenia do polskiego porządku prawnego postanowień art. 16
dyrektywy Rady 2009/50/WE z dnia 25 maja 2009 r. w sprawie warunków wjazdu
i pobytu obywateli państw trzecich w celu podjęcia pracy w zawodzie wymagającym
wysokich kwalifikacji (Dz. Urz. UE L 155 z 18.06.2009, str. 17–29).
Podobnie jak w przypadku zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE,
wprowadzono również zmianę w przesłankach usprawiedliwiających przerwy
w pobycie uprawniającym do ubiegania się o zezwolenie na pobyt stały. Przesłankę
dopuszczającą wyjazd z Polski w celu leczenia zastąpiono przesłanką wyjątkowej
osobistej sytuacji cudzoziemca wymagającej jego obecności poza terytorium Polski
przez okres nie dłuższy jednak niż 6 miesięcy. Podobnie jak w przypadku procedury
udzielania zezwolenia na pobyt stały proponowane rozwiązanie ma uelastycznić
procedurę udzielania zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE.
Także w odniesieniu do procedury udzielania zezwolenia na pobyt rezydenta
długoterminowego UE skrócono z 30 dni do 21 dni termin udzielania przez komendanta
oddziału Straży Granicznej, komendanta wojewódzkiego Policji i Szefa ABW
informacji o tym, czy wjazd i pobyt cudzoziemca może stanowić zagrożenie obronności
lub bezpieczeństwa państwa albo ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego.
Proponowane rozwiązanie ma usprawnić procedurę prowadzenia postępowań
administracyjnych. Zrezygnowano również z konieczności informowania Szefa Agencji
Bezpieczeństwa Wewnętrznego o sposobie załatwienia sprawy w przypadku złożenia
przez cudzoziemca wniosku o udzielenie mu zezwolenia na pobyt rezydenta
długoterminowego UE. Nowym rozwiązaniem jest też wprowadzenie przepisu, zgodnie
z którym zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego UE będzie wygasać z mocy
prawa z dniem uzyskania obywatelstwa polskiego. Proponowane rozwiązanie ma
odciążyć organy administracji publicznej tak, aby wojewodowie nie musieli prowadzić
postępowań administracyjnych w celu wycofania z obrotu prawnego zezwoleń na pobyt
rezydenta długoterminowego UE w omawianej sytuacji.
Osobny dział projektowanej ustawy reguluje kwestie dokumentów wydawanych
cudzoziemcom. Przepisy te regulują zasady i tryb wydawania cudzoziemcom karty
pobytu, polskiego dokumentu podróży dla cudzoziemca, polskiego dokumentu
tożsamości cudzoziemca, tymczasowego polskiego dokumentu podróży dla
39