Rządowy projekt ustawy o cudzoziemcach

przyjmowania obywateli państw trzecich w celu udziału w wymianie młodzieży
szkolnej, szkoleniu bez wynagrodzenia lub wolontariacie, na co pozwalają jej przepisy.
Zezwolenie na pobyt czasowy dla wspomnianej kategorii cudzoziemców będzie mogło
być udzielone – tak jak dotychczas – na ogólnych zasadach.
Projektowane rozwiązania określają, jakie warunki powinien spełniać cudzoziemiec,
aby uzyskać zezwolenie na pobyt czasowy w celu odbycia studiów, zgodnie z treścią
art. 6 oraz art. 7 dyrektywy Rady 2004/114/WE. Wymagania te pozostaną bez zmian
w stosunku do obecnie obowiązujących przepisów. Nadal cudzoziemiec zamierzający
podjąć w Polsce studia, aby uzyskać zezwolenie na pobyt czasowy, będzie zobowiązany
do przedstawienia ubezpieczenia zdrowotnego, wystarczających środków finansowych
na pokrycie kosztów utrzymania i powrotu oraz środków finansowych na pokrycie
kosztów studiów. Wprowadzono jednak szereg korzystniejszych z punktu widzenia
zainteresowanych rozwiązań, niż przewidziane w wyżej wymienionej dyrektywie, na co
pozwala jej art. 4 ust. 2. W projekcie przewidziano udzielanie zezwolenia na pobyt
czasowy w celu odbycia studiów na okres 1 roku oraz dodatkowych 3 miesięcy.
W sytuacji, gdy podstawa ubiegania się o tego rodzaju zezwolenie będzie uzasadniała
zamieszkiwanie cudzoziemca na terytorium Polski przez okres krótszy niż 1 rok,
wówczas zezwolenie na pobyt czasowy będzie udzielane na okres trwania roku
akademickiego lub studiów oraz dodatkowych 3 miesięcy. Ponadto wprowadzono
ułatwienia dla cudzoziemców kontynuujących w Polsce studia na kolejnym roku, gdyż
grupie tej kolejne zezwolenie na pobyt czasowy będzie mogło zostać udzielone na okres
2 lat. Proponowane rozwiązanie ma również na celu odciążenie organów administracji
publicznej, które będą miały możliwość w sytuacji, w której cudzoziemiec kontynuuje
studia, udzielać mu zezwolenia na dłuższy okres.
W projekcie zrezygnowano z obecnie obowiązujących rozwiązań, zgodnie z którymi
wojewoda jest zobowiązany odmówić cudzoziemcowi udzielenia kolejnego zezwolenia
pobytowego, w przypadku gdy ten nie zaliczył roku studiów i nie uzyskał warunkowego
wpisu na następny rok lub semestr studiów, na rzecz bardziej elastycznych rozwiązań.
Wojewoda będzie miał możliwość odmówić lub cofnąć kolejne zezwolenie na zasadzie
uznania administracyjnego, jeżeli cudzoziemiec nie zaliczył semestru lub roku studiów
w określonym terminie. Powyższa propozycja pozwoli na elastyczniejsze podejście do
pobytu studentów z państw trzecich w Polsce. Ponadto, w celu eliminacji nadużyć ze
strony cudzoziemców, nałożono na wojewodę obowiązek informowania rektora uczelni
25

lub kierownika innej jednostki prowadzącej studia o udzieleniu cudzoziemcowi
zezwolenia na pobyt czasowy oraz obowiązek niezwłocznego informowania wojewody
przez rektora uczelni lub kierownika innej jednostki prowadzącej studia o wykreśleniu
cudzoziemca z listy studentów, a także o niezaliczeniu semestru lub roku studiów
w określonym terminie.
Projektowane przepisy, podobnie jak obowiązujące regulacje ustawy o cudzoziemcach,
pozostają w zgodzie z uregulowaniami dyrektywy Rady 2005/71/WE z dnia
12 października 2005 r. w sprawie szczególnej procedury przyjmowania obywateli
państw trzecich w celu prowadzenia badań naukowych (Dz. Urz. UE L 289
z 03.11.2005, str. 15–22). Projektowane przepisy przewidują na zasadach
analogicznych w stosunku do obowiązujących przepisów ustawy o cudzoziemcach
udzielanie zezwolenia na pobyt czasowy w celu prowadzenia badań naukowych.
Doprecyzowano przy tym, że zezwolenie to będzie udzielane, gdy celem pobytu
cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest prowadzenie badań
naukowych lub prac rozwojowych. Zezwolenie takie udzielane będzie cudzoziemcowi
na okres 1 roku lub krótszy, w zależności od długości realizowanego projektu, zgodnie
z regulacjami zawartymi w art. 8 dyrektywy Rady 2005/71/WE. Zezwolenie takie
otrzyma także osoba posiadająca dokument pobytowy z adnotacją „naukowiec”,
wydany przez inne państwo członkowskie, jeśli przewidziana jest realizacja projektu
badawczego w Polsce. Powyższe rozwiązanie pozwala na realizację art. 13 dyrektywy,
regulującego mobilność między państwami członkowskimi. Analogicznie do
obowiązujących obecnie przepisów prawa projekty badawcze będą mogły być
realizowane jedynie przez jednostki naukowe zatwierdzone przez ministra właściwego
do spraw nauki. Bez zmian pozostanie procedura zatwierdzania przez ministra
właściwego do spraw nauki instytucji badawczej. Projektowane przepisy przewidują, że
placówka naukowa mająca siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej ma
możliwość zawarcia z naukowcem umowy o przyjęciu w celu realizacji projektu
badawczego tylko w przypadku zatwierdzenia jej w tym celu przez ministra właściwego
do spraw nauki. Decyzję w sprawie zatwierdzenia wydaje minister właściwy do spraw
nauki na wniosek placówki naukowej na okres 5 lat. W szczególnie uzasadnionych
przypadkach decyzja może być wydana na okres krótszy. Placówka naukowa jest
obowiązana złożyć szczegółowy wniosek o zatwierdzenie, do którego dołącza dowód
prowadzenia badań naukowych, którym może być w szczególności sprawozdanie
26

z działalności za poprzedni rok obrotowy, zawierające informacje o prowadzeniu badań
naukowych przez tę placówkę. Projektowane regulacje prawne przewidują również
procedurę przedłużania okresu zatwierdzenia placówki naukowej. Aktualna lista
zatwierdzonych jednostek naukowych ma być publikowana w dzienniku urzędowym
ministra właściwego do spraw nauki.
Przepisy rozdziału dotyczącego zezwolenia na pobyt czasowy dla członków rodzin
obywateli Rzeczypospolitej Polskiej oraz cudzoziemców regulują w kompleksowy
sposób kwestie legalizacji pobytu tych osób w Polsce. Projektowany rozdział ma na
celu między innymi wdrożenie do polskiego porządku prawnego dyrektywy Rady
2003/86/WE z dnia 22 września 2003 r. w sprawie prawa do łączenia rodzin (Dz. Urz.
UE L 251 z dnia 03.10.2003. str. 12–18). Przepisy dotyczące zezwolenia na pobyt
czasowy w celu połączenia z rodziną pozostają w niezmienionym kształcie w stosunku
do obecnie obowiązujących regulacji. Projekt przewiduje preferencyjne zasady łączenia
rodzin w stosunku do cudzoziemców będących członkami rodziny obywatela państwa
trzeciego, który przyjechał do Polski w celu realizacji projektu badawczego.
Projektowana regulacja dokonuje wdrożenia art. 9 dyrektywy Rady 2005/71/WE z dnia
12 października 2005 r. w sprawie szczególnej procedury przyjmowania obywateli
państw trzecich w celu prowadzenia badań naukowych (Dz. Urz. UE L 289
z 03.11.2005, str. 15–22). Uregulowania te pozostają także w niezmienionym kształcie
w stosunku do obecnie obowiązujących przepisów prawa.
Wprowadzono szczegółowe uregulowania dotyczące łączenia rodzin, przeznaczone dla
członków rodzin posiadaczy niebieskiej karty UE. Powyższa zmiana wynika
z konieczności transpozycji art. 15 oraz 19 dyrektywy Rady 2009/50/WE z dnia
25 maja 2009 r. w sprawie warunków wjazdu i pobytu obywateli państw trzecich w celu
podjęcia pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji (Dz. Urz. UE L 155
z 18.06.2009, str. 17). Członek rodziny posiadacza niebieskiej karty UE będzie miał
możliwość ubiegania się o zezwolenie na pobyt czasowy w celu połączenia z rodziną
przez wzgląd na cudzoziemca zamieszkującego na terytorium Polski na podstawie
zezwolenia na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym
wysokich kwalifikacji.
Ponadto projektowane przepisy przewidują, iż w postępowaniu w sprawie udzielenia
lub cofnięcia cudzoziemcowi zezwolenia na pobyt czasowy w celu połączenia z rodziną
będzie uwzględniany interes małoletniego dziecka, charakter i trwałość więzi
27

rodzinnych oraz okres pobytu cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
a także istnienie więzi rodzinnych, kulturowych i społecznych z państwem
pochodzenia.
Zmianie ulegną regulacje dotyczące udzielania zezwolenia na pobyt czasowy
małżonkowi obywatela polskiego. Na gruncie obowiązujących przepisów wojewoda lub
Szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców jest obowiązany badać, czy okoliczności sprawy
wskazują, że związek małżeński został zawarty w celu obejścia przepisów o udzielaniu
cudzoziemcom zezwolenia na pobyt, tylko jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że
mogło dojść do nadużycia prawa. Proponowane regulacje przewidują zaś, że
w postępowaniu o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy cudzoziemcowi będącemu
małżonkiem obywatela polskiego organ będzie zawsze obowiązany do ustalenia, czy
związek małżeński został zawarty bądź istnieje w celu obejścia przepisów ustawy
o cudzoziemcach. Ustalenia tego dokona samodzielnie lub przy pomocy działającej na
jego wniosek Straży Granicznej, która dokona czynności opisanych w art. 11
projektowanej ustawy. Powyższe rozwiązanie będzie miało również zastosowanie do
małżonka cudzoziemca ubiegającego się o zezwolenie na pobyt czasowy w celu
połączenia z rodziną, co zmierzać ma do wyeliminowania zdarzających się nadużyć
procedury legalizacji pobytu ze strony cudzoziemców.
Ponadto wprowadzono szczególne uregulowania dla cudzoziemców, którzy przebywali
na terytorium Polski na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego
w związku z pozostawaniem w związku małżeńskim z obywatelem polskim,
w przypadku owdowienia – niezależnie od występowania ważnego interesu
cudzoziemca w udzieleniu tego zezwolenia. Zezwolenie na pobyt czasowy dla
małżonka obywatela polskiego, który owdowiał lub rozwiódł się, albo gdy orzeczono
separację, będzie udzielane jednorazowo na okres do 3 lat. Przewidziano udzielanie
zezwolenia na pobyt czasowy małoletnim dzieciom cudzoziemca posiadającego wizę
krajową lub zezwolenie na pobyt czasowy urodzonym na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej lub za granicą w okresie ważności tej wizy lub zezwolenia. Udzielenia takiego
zezwolenia nie będzie można odmówić, jeżeli wyłączną przyczyną odmowy byłby
nielegalny pobyt dziecka w Rzeczypospolitej Polskiej.
Ponadto wprowadzono możliwość udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy
cudzoziemcowi, który przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wspólnie
z obywatelem polskim lub obywatelem innego państwa członkowskiego Unii
28

Europejskiej, państwa członkowskiego Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu
(EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji
Szwajcarskiej, zamieszkującym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, ze względu na
istniejące stałe więzi, zależność finansową lub bycie członkiem gospodarstwa
domowego tego obywatela w kraju, z którego przybył, lub gdy istnieją poważne
względy zdrowotne wymagające osobistej opieki tego obywatela. Proponowane
rozwiązanie ma na celu wdrożenie do polskiego porządku prawnego orzeczenia
Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej C-83/11 Rahman. Dotychczasowe
przepisy prawa przewidywały możliwość udzielania zezwolenia na zamieszkanie na
czas oznaczony cudzoziemcowi, który ze względu na więzi o charakterze rodzinnym
zamierza dołączyć do obywatela polskiego lub obywatela państwa członkowskiego Unii
Europejskiej, państwa członkowskiego Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu
(EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji
Szwajcarskiej, zamieszkującego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub z nim
przebywać.
Zmianie w stosunku do obecnie obowiązujących przepisów prawa ulega również
sposób badania kryterium dochodowego. Na gruncie obecnie obowiązujących
przepisów cudzoziemiec jest obowiązany wykazać, że posiada stabilne i regularne
źródło dochodu wystarczającego na pokrycie kosztów utrzymania siebie i członków
rodziny pozostających na jego utrzymaniu. Dochód cudzoziemca ustalany jest po
odliczeniu kosztów zamieszkania. Ponadto dotychczasowe przepisy stanowią, że koszty
te obejmują co najmniej wysokość stałych opłat związanych z eksploatacją
zajmowanego lokalu w rozliczeniu na liczbę osób zamieszkujących w tym lokalu,
a ponadto opłaty za dostawy do lokalu energii, gazu, wody oraz odbiór ścieków,
odpadów i nieczystości ciekłych. W celu uproszczenia procedury legalizacji pobytu
uznano, że cudzoziemiec nie będzie obowiązany dokumentować kosztów zamieszkania
w Polsce. Proponowane rozwiązania odchodzą także od konieczności przedkładania
przez wnioskodawcę tytułu prawnego do lokalu, w którym cudzoziemiec zamieszkuje.
Zainteresowany będzie zobowiązany jedynie wskazać, że ma w Polsce miejsce,
w którym może zamieszkać. Proponowane rozwiązanie ma na celu odciążenie organów
administracji publicznej oraz usprawnienie procedury legalizacji pobytu cudzoziemców
w Polsce.
29