Rządowy projekt ustawy o cudzoziemcach

W projekcie przewiduje się, że cudzoziemiec ubiegający się o wydanie wizy oraz
cudzoziemiec wjeżdżający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej będzie mógł
przedstawić zaproszenie, jako dokument potwierdzający, że podmiot zapraszający
cudzoziemca pokryje koszty związane z jego planowanym pobytem na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej, w tym koszty zakwaterowania i wyżywienia oraz pokryje
koszty podróży powrotnej do państwa pochodzenia lub zamieszkania, albo koszty
tranzytu do państwa trzeciego, które udzieli pozwolenia na wjazd.
Rozwiązanie to jest zgodne z przepisami rozporządzenia (WE) nr 562/2006 Parlamentu
Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 r. ustanawiającego wspólny kodeks zasad
regulujących przepływ osób przez granice (kodeks graniczny Schengen) (Dz. Urz. UE L
105 z 13.04.2006). Art. 5 ust. 3 cytowanego wyżej rozporządzenia stanowi, że podstawą
do oceny, czy cudzoziemiec posiada środki wystarczające na wjazd na terytorium
państwa członkowskiego Unii Europejskiej może być list gwarancyjny od osób
przyjmujących określony w prawie krajowym. Proponowane regulacje prawne w tym
zakresie pozostają bez zmian w stosunku do obecnie obowiązujących regulacji
prawnych, przy czym novum stanowi przewidziana w projekcie możliwość
ustanowienia pełnomocnika do odbioru zaproszenia, a także potwierdzanie podpisem
zapraszającego zobowiązania się do pokrycia kosztów związanych z pobytem
cudzoziemca, kosztów podróży powrotnej do państwa pochodzenia lub zamieszkania
albo kosztów tranzytu do państwa trzeciego, które udzieli pozwolenia na wjazd, oraz
kosztów wydania i wykonania decyzji w sprawie zobowiązania cudzoziemca do
powrotu – nie jak dotychczas na dokumencie zaproszenia, ale na formularzu wniosku
o wpisanie zaproszenia do ewidencji. Opisane wyżej zobowiązanie zapraszającego
będzie dotyczyć nie tylko pokrycia kosztów związanych z pobytem cudzoziemca,
w tym kosztów zakwaterowania, wyżywienia oraz pokrycia kosztów podróży powrotnej
do państwa pochodzenia lub zamieszkania albo kosztów tranzytu do państwa trzeciego,
które udzieli pozwolenia na wjazd, ale również pokrycia kosztów ewentualnego
leczenia cudzoziemca oraz kosztów wydania i wykonania decyzji o zobowiązaniu
cudzoziemca do powrotu. Koszty takie mogą bowiem powstać w związku
z pozostaniem cudzoziemca na terytorium Polski po upływie terminu ważności wizy,
uzyskanej przez cudzoziemca, któremu wystawiono zaproszenie, a tym samym po
upływie ważności posiadanego przez tego cudzoziemca podróżnego ubezpieczenia
medycznego, wymaganego przy ubieganiu się o wizę. W związku z pozostaniem
10

cudzoziemca na terytorium Polski po upływie terminu ważności wizy mogą również
powstać koszty wydania i wykonania decyzji o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu.
Możliwość powstania takich kosztów zapraszający powinien wziąć pod uwagę przy
wystawianiu zaproszenia. Rozwiązanie to jest stosowane od wielu lat na gruncie
obowiązujących przepisów i ma na celu minimalizację nadużyć przy wystawianiu
zaproszeń dla cudzoziemców.
Ponadto projektowane przepisy przewidują nową podstawę do odmowy wpisania
zaproszenia do ewidencji zaproszeń. Organ administracji publicznej będzie miał
możliwość odmówić wpisania zaproszenia do ewidencji zaproszeń, jeżeli okoliczności
sprawy wskazują, że cel wjazdu i pobytu zapraszanego cudzoziemca na terytorium
Polski będzie inny niż deklarowany przez zapraszającego. Nowym rozwiązaniem jest
również wprowadzenie delegacji do wydania przez ministra właściwego do spraw
wewnętrznych rozporządzenia, które będzie określać wysokość środków finansowych,
które powinien posiadać zapraszający, aby zapewnić pokrycie niezbędnych kosztów
związanych z pobytem cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w tym
kosztów zakwaterowania, wyżywienia, kosztów podróży powrotnej do państwa
pochodzenia lub zamieszkania albo kosztów tranzytu do państwa trzeciego, które
udzieli pozwolenia na wjazd. Przy określaniu powyższych kosztów będzie brana pod
uwagę możliwość zróżnicowania tej wysokości w zależności od miejsca
zakwaterowania cudzoziemca, długości jego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej, więzi rodzinnych łączących zapraszającego z zapraszającym oraz możliwości
majątkowych zapraszającego. Proponowane rozwiązanie ma na celu usprawnienie
prowadzenia postępowań w sprawie wpisania zaproszenia do ewidencji zaproszeń
i ujednolicenie praktyki orzekania w tych sprawach w całej Polsce. Do tej pory brak
było tego typu rozwiązań w obowiązujących przepisach prawa. Zmianie uległ również
sposób określenia ważności zaproszenia. Wpisane do ewidencji zaproszeń zaproszenie
będzie ważne we wskazanym w nim okresie, na jaki zapraszający zaprosił cudzoziemca,
nie dłuższym niż 1 rok. Dotychczas zaproszenie uzyskiwało ważność z chwilą wpisania
go, na wniosek zapraszającego, do ewidencji zaproszeń i było ważne zawsze przez
okres roku, niezależnie od tego na jaki okres zapraszający zaprosił cudzoziemca. Takie
rozwiązanie wprowadzało w błąd co do możliwości wykorzystania zaproszenia po
upływie okresu, na który zapraszający zaprosił cudzoziemca. Zgodnie z projektem na
zaproszeniu będzie się umieszczać nie tylko okres, na jaki zapraszający zaprosił
11

cudzoziemca, ale i okres ważności zaproszenia, a ponadto informację, czy zapraszający
zapewnia cudzoziemcowi zakwaterowanie w swoim lokalu mieszkalnym. Konieczność
zamieszczenia tej ostatniej informacji wynika z art. 14 ust. 4 rozporządzenia Parlamentu
Europejskiego i Rady (WE) nr 810/2009 z dnia 13 lipca 2009 r. ustanawiającego
Wspólnotowy Kodeks Wizowy (kodeks wizowy) (Dz. Urz. UE L 243 z 15.09.2008,
str. 1). Przewidziano również osobny dział dotyczący wiz. Dział ten został podzielony
na trzy rozdziały regulujące kwestię wydawania wiz, ich przedłużania oraz cofania lub
unieważniania. Projekt ustawy w pełni uwzględnia regulacje zawarte w rozporządzeniu
Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 810/2009 z dnia 13 lipca 2009 r.
ustanawiającym Wspólnotowy Kodeks Wizowy (kodeks wizowy) (Dz. Urz. UE L 243
z 15.09.2008, str. 1), które stanowi kodyfikację obowiązującego prawodawstwa
unijnego w dziedzinie wspólnej polityki wizowej. Uregulowania wynikające ze
Wspólnotowego Kodeksu Wizowego zostały wprowadzone do porządku prawnego
aktem prawnym o randze rozporządzenia, do którego stosowania nie jest konieczna
implementacja jego przepisów do krajowego porządku prawnego. Niemniej jednak
projektowane przepisy regulują kwestie dotyczące wiz krajowych, a także zagadnienia,
które zgodnie z przepisami rozporządzenia powinny zostać określone w prawie
krajowym państw członkowskich Unii Europejskiej. Projekt, w zakresie dotyczącym
wiz, uwzględnia również przepisy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady
z dnia 25 marca 2010 r. zmieniającego konwencję wykonawczą do układu z Schengen
i rozporządzenia (WE) nr 562/2006 w zakresie dotyczącym przepływu osób
posiadających wizy długoterminowe (Dz. Urz. L 85 z 31.03.2010, str. 1). Powyższe
rozporządzenie
wprowadza
uregulowania
umożliwiające
cudzoziemcom
przemieszczanie się po terytorium strefy Schengen na podstawie wizy krajowej, zawiera
wymóg dokonania sprawdzenia w Systemie Informacyjnym Schengen przy
rozpatrywaniu wniosków o wydanie wizy krajowej oraz wymóg przeprowadzenia
konsultacji z art. 25 Konwencji Wykonawczej Schengen w przypadku wiz krajowych.
Projektowane przepisy przewidują wreszcie uregulowania umożliwiające stosowanie
rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 767/2008 z dnia 9 lipca
2008 r. w sprawie Wizowego Systemu Informacyjnego (VIS) oraz wymiany danych
pomiędzy państwami członkowskimi ma temat wiz krótkoterminowych (rozporządzenie
w sprawie VIS) (Dz. Urz. UE L 218 z 13.08.2008, str. 60). Konieczność zapewnienia
zgodności projektowanych przepisów z regulacjami prawa unijnego spowodowała, że
12

większość przepisów dotyczących wiz nie uległo zmianie w stosunku do obecnie
obowiązujących rozwiązań prawnych w tym zakresie.
W projekcie zdecydowano się na wprowadzenie szczególnych uregulowań dotyczących
ubezpieczenia zdrowotnego w przypadku cudzoziemców ubiegających się o wydanie
wizy w celu wykonywania w Polsce pracy. Cudzoziemiec ubiegający się o wydanie
wizy w celu wykonywania pracy, który nie podlega jeszcze obowiązkowemu
ubezpieczeniu zdrowotnemu, będzie obowiązany złożyć dokument potwierdzający
posiadanie podróżnego ubezpieczenia medycznego tylko na okres do czasu uzyskania
obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego.
Projektowane przepisy dostosowują polski porządek prawny w zakresie wydawania wiz
do wyroku Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich (wielka izba) z dnia
11 grudnia 2007 r. (wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony
przez Raad van State – Niderlandy) – Minister voor Vreemdelingenzaken en Integratie
przeciwko R.N.G. Eind (Sprawa C-291/05) (Dz. Urz. UE C 51 z 23.02.2008, str. 8). Do
wydawania wiz dla członka rodziny obywatela polskiego, który powraca na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej po okresie zamieszkiwania w innym państwie członkowskim
Unii Europejskiej, państwie członkowskim Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego
Handlu (EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub
Konfederacji Szwajcarskiej, gdzie był pracownikiem lub pracował na własny rachunek,
będą stosowane przepisy art. 10 i 11a ustawy z dnia 14 lipca 2006 r. o wjeździe na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium
obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin (Dz. U.
Nr 144, poz. 1043, z późn. zm.). Definicja członka rodziny określona w art. 2 pkt 4
wskazanej ustawy będzie stosowana do członka rodziny powracającego obywatela
polskiego. Dotychczasowe regulacje prawne nie zawierały rozwiązań regulujących te
kwestie. Ograniczona została także liczba celów wydania wizy z 27 do 25, w celu
zapewnienia większej przejrzystości przepisów. Projektowane przepisy przedłużają
termin na złożenie przez cudzoziemca wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy przez
konsula w przypadku odmowy wydania wizy, cofnięcia lub unieważnienia wizy z 7 dni
do 14 dni. Projektowane przepisy wprowadzają także siedmiodniowy termin, w którym
konsul jest obowiązany rozpatrzeć wyżej wymieniony wniosek. Na organ, który
unieważnił lub cofnął wizę krajową w celu wykonywania pracy, nałożono obowiązek
informowania o tym starosty właściwego ze względu na miejsce pobytu cudzoziemca.
13

Powyższe uregulowanie jest związane z umożliwieniem cudzoziemcom, którzy
wykonywali w Polsce pracę, dostępu do świadczeń dla bezrobotnych, co wynika
z konieczności wdrożenia do polskiego porządku prawnego uregulowań dyrektywy
2011/98/UE.
Projekt ustawy wprowadza obowiązek osobistego składania wniosku o wydanie wizy
krajowej, tak jak ma to miejsce w przypadku zezwoleń pobytowych. W szczególnych
wypadkach uzasadnionych osobistą sytuacją cudzoziemca konsul będzie miał jednak
możliwość odstąpić od wymogu osobistego złożenia wniosku.
W projekcie ustawy proponuje się rezygnację z instytucji pozostawiania wniosku bez
rozpoznania, która przewidziana była w procedurze przedłużenia wiz. Zmiana ma na
celu wprowadzenie większych gwarancji proceduralnych dla cudzoziemców
ubiegających się o legalizację pobytu w Polsce. Przyjęte dotychczas w ustawie
o cudzoziemcach rozwiązanie przewidywało pozostawienie wniosku cudzoziemca bez
rozpoznania. Następowało ono jedynie w formie pisemnej i nie przysługiwał od niego
środek odwoławczy. Zaproponowane rozwiązanie będzie natomiast pozwalało
cudzoziemcom na złożenie zażalenia na postanowienie o odmowie wszczęcia
postępowania, a w dalszej kolejności także skargi do sądu administracyjnego. Stanowi
to dostosowanie przepisów projektowanej ustawy do znowelizowanych przepisów
Kodeksu postępowania administracyjnego. Zgodnie z treścią art. 61a Kodeksu
postępowania administracyjnego gdy żądanie, o którym mowa w tym przepisie, zostało
wniesione przez osobę niebędącą stroną lub z innych uzasadnionych przyczyn
postępowanie nie może być wszczęte, organ administracji publicznej wydaje
postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania. Na to postanowienie służy
zażalenie.
Wprowadzono nowe regulacje prawne dotyczące dokumentów wydawanych członkom
misji dyplomatycznych i urzędów konsularnych państw obcych oraz innym osobom
zrównanym z nimi na podstawie ustaw, umów lub powszechnie ustalonych zwyczajów
międzynarodowych. Minister Spraw Zagranicznych będzie wydawał tym osobom
dokumenty potwierdzające pełnienie funkcji, a członkom ich rodzin pozostającym
z nimi we wspólnocie domowej – określające ich status. Opisane wyżej dokumenty
będą uprawniały do wjazdu i pobytu na terytorium naszego kraju.
Wprowadzono osobny dział regulujący kwestię wydawania zezwoleń na pobyt
czasowy. Zmieniono tym samym nazwę zezwolenia pobytowego z zezwolenia na
14