Rządowy projekt ustawy o cudzoziemcach

trzecich przebywających legalnie w państwie członkowskim (Dz. Urz. UE L 343
z 23.12.2011, str. 1). Termin transpozycji przepisów dyrektywy upływa w dniu
25 grudnia 2013 r.
Projektowana ustawa ma również na celu dostosowanie prawa polskiego do szeregu
rozporządzeń unijnych. Dotyczy to:
1) rozporządzenia Rady (WE) nr 539/2001 z dnia 15 marca 2001 r. wymieniającego
kraje trzecie, których obywatele muszą posiadać wizy podczas przekraczania granic
zewnętrznych oraz te, których obywatele są zwolnieni z tego wymogu (OJ L 81
z 21.03.2001, str. 1–7, z późn. zm.);
2) rozporządzenia Rady (WE) nr 1030/2002 z dnia 13 czerwca 2002 r. ustanawiającego
jednolity wzór dokumentów pobytowych dla obywateli państw trzecich (Dz. Urz. UE
L 157 z 15.06.2002 r., str. 1–7 z późn. zm.);
3) rozporządzenia (WE) nr 562/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca
2006 r. ustanawiającego wspólny kodeks zasad regulujących przepływ osób przez
granice (kodeks graniczny Schengen) (Dz. Urz. UE L 105 z 13.04.2006,
z późn. zm.);
4) rozporządzenia (WE) nr 1931/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia
20 grudnia 2006 r. ustanawiającego przepisy dotyczące małego ruchu granicznego na
zewnętrznych granicach lądowych państw członkowskich i zmieniającego
postanowienia Konwencji z Schengen (Dz. Urz. UE L 29 z 03.02.2007, str. 3,
z poźn. zm.);
5) rozporządzenia (WE) nr 862/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lipca
2007 r. w sprawie statystyk Wspólnoty z zakresu migracji i ochrony
międzynarodowej oraz uchylającego rozporządzenie Rady (EWG) nr 311/76
w sprawie zestawienia statystyk dotyczących pracowników cudzoziemców (Dz. Urz.
UE L 199 z 31.07.2007, str. 23–29);
6) rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 767/2008 z dnia 9 lipca
2008 r. w sprawie Wizowego Systemu Informacyjnego (VIS) oraz wymiany danych
pomiędzy państwami członkowskimi na temat wiz krótkoterminowych (Dz. Urz. UE
L 218 z 13.08.2008, str. 60, z późn. zm.);
7) rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 810/2009 z dnia 13 lipca
2009 r. ustanawiającego Wspólnotowy Kodeks Wizowy (kodeks wizowy) (Dz. Urz.
UE L 243 z 15.09.2009, str. 1–58 z późn. zm.).
5

Należy również podkreślić, że proponowane w projekcie ustawy o cudzoziemcach
rozwiązania prawne i instytucjonalne są zgodne z rekomendacjami określonymi
w dokumencie „Polityka migracyjna Polski”, który został przyjęty przez Radę
Ministrów w dniu 31 lipca 2012 r.
Jak już wspomniano na wstępie, w projektowanej ustawie przyjęto zupełnie nową
systematykę ustawy o cudzoziemcach, która ma sprawić, że przepisy ustawy będą
bardziej przejrzyste i proste do stosowania. Projektodawca przyjął, że ustawa będzie
dzieliła się na działy i rozdziały.
Dział pierwszy stanowi o kwestiach ogólnych uregulowanych w ustawie
o cudzoziemcach i zawiera m.in. słownik podstawowych pojęć używanych w ustawie.
Wprowadzona została definicja szkolenia zawodowego, które to pojęcie nie było
dotychczas zdefiniowane w ustawie o cudzoziemcach. Uregulowano również kwestie
pisemnego pouczania przez organy administracji publicznej w języku zrozumiałym dla
cudzoziemca o zasadach i trybie postępowania oraz o przysługujących mu prawach
i ciążących na nim obowiązkach. Proponowany obowiązek będzie nałożony na organy
prowadzące postępowania administracyjne zarówno dotyczące legalizacji pobytu, jak
również zobowiązywania cudzoziemców do powrotu.
W dziale pierwszym wprowadzono również specjalne rozwiązania uwzględniające
specyfikę postępowań prowadzonych przed konsulem, przewidujące, iż wniosek
o wydanie wizy przez konsula oraz dokumenty sporządzone w języku obcym służące za
dowód w postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy składa się przed konsulem
w języku wskazanym przez niego.
Projektowane rozwiązania prawne określają również zakres wywiadu środowiskowego.
Dotychczasowe przepisy prawa przewidywały, iż powyższa kwestia była uregulowana
w akcie wykonawczym.
Określono również zakres danych i informacji dotyczących cudzoziemców
przetwarzanych w rejestrach i ewidencji prowadzonych na podstawie projektowanych
przepisów ustawy.
Dział drugi, dotyczący Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców, reguluje kwestie
zakresu właściwości tego centralnego organu administracji rządowej. Ponadto określone
są w nim zadania, jakie organ ten wykonuje, a także sposób organizowania naboru na
stanowisko Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców i stanowisko zastępcy Szefa Urzędu
do Spraw Cudzoziemców. Potrzeba dodania nowego zadania Szefowi Urzędu do Spraw
6

Cudzoziemców wynika z konieczności pełnej transpozycji do krajowego porządku
prawnego przepisów dyrektywy Rady 2009/50/WE z dnia 25 maja 2009 r. w sprawie
warunków wjazdu i pobytu obywateli państw trzecich w celu podjęcia pracy
w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji. Artykuł 22 ust. 1 cytowanej
dyrektywy nakłada na państwo członkowskie obowiązek wyznaczenia punktów
kontaktowych odpowiedzialnych za odbiór i przekazywanie informacji, o których
mowa w art. 16, art. 18 i art. 20 dyrektywy Rady 2009/50/WE. Ponadto w stosunku do
obowiązującego stanu prawnego proponowane zmiany dotyczą przede wszystkim
kwestii delegatur oraz nadawania statutu Urzędowi do Spraw Cudzoziemców. Zgodnie
z projektem nie będzie możliwości tworzenia delegatur Urzędu do Spraw
Cudzoziemców. W odniesieniu do kwestii statutu wyjaśnienia wymaga, że wprowadza
się zmianę, zgodnie z którą statut będzie nadawany przez ministra właściwego do spraw
wewnętrznych. W dotychczasowym stanie prawnym statut Urzędowi nadawał Prezes
Rady Ministrów. Wprowadzone rozwiązanie jest wyjątkiem od zasady przyjętej
w ustawie z dnia 8 sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów (Dz. U. z 2012 r. poz. 392), ale
jest wyjątkiem dopuszczalnym zgodnie z art. 35 ust. 2 ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 r.
o Radzie Ministrów. Zaproponowana zmiana jest związana z nadzorem sprawowanym
przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych w stosunku do urzędu centralnego,
jakim jest Urząd do Spraw Cudzoziemców. Podobne rozwiązania funkcjonują już
w prawie polskim.
Szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców będzie także pełnił funkcję krajowego punktu
kontaktowego przewidzianego w dyrektywie 2011/51/UE zmieniającej dyrektywę Rady
2003/109/WE w celu rozszerzenia jej zakresu na osoby objęte ochroną
międzynarodową. Nowym rozwiązaniem w stosunku do obecnie obowiązujących
przepisów jest wprowadzenie możliwości pełnienia w Urzędzie do Spraw
Cudzoziemców obowiązków przez funkcjonariuszy i żołnierzy Służby Wywiadu
Wojskowego – na podstawie art. 50 ust. 2 ustawy z dnia 9 czerwca 2006 r. o Służbie
Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służbie Wywiadu Wojskowego (Dz. U. Nr 104,
poz. 709, z późn. zm.) oraz art. 15 ust. 2 ustawy z dnia 9 czerwca 2006 r. o służbie
funkcjonariuszy Służby Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służby Wywiadu
Wojskowego (Dz. U. Nr 104, poz. 710, z późn. zm.).
W dziale trzecim, regulującym kwestie przekraczania granicy, w rozdziale pierwszym –
część ogólna wprowadzono zmiany w stosunku do obowiązującego stanu prawnego
7

w zakresie przekraczania granicy. W odniesieniu do członków załóg cywilnych statków
morskich, m.in. zniesiono obowiązek posiadania przepustek marynarskich przez
członków załóg cywilnych statków morskich, jako że zgodnie z normą 3.45 Konwencji
Międzynarodowej Organizacji Morskiej o ułatwieniu międzynarodowego obrotu
morskiego, sporządzonej w Londynie dnia 9 kwietnia 1965 r. (Dz. U. z 1969 r. Nr 30,
poz. 236, z późn. zm.), od członków załogi nie będzie wymagane posiadanie wizy
w celu zejścia na ląd. Jednocześnie norma 3.47 Konwencji IMO FAL przewiduje, że
członkowie załogi nie muszą posiadać specjalnego dokumentu, takiego jak przepustka,
aby mieć prawo zejścia na ląd. Jedynym zastrzeżeniem, które Rzeczpospolita Polska
wniosła do ww. Konwencji, jest zastrzeżenie dotyczące normy 2.1 oraz 3.10.2 (patrz:
oświadczenie rządowe z dnia 2 października 1969 r. Dz. U. Nr 30, poz. 237). Zgodnie
z powyższym w przypadkach określonych w normie 3.10.2 załącznika do Konwencji
uznawanie przez polskie władze publiczne ważnego marynarskiego dokumentu
tożsamości zamiast paszportu wymaga uzyskania zezwolenia (wizy) władzy publicznej.
Konwencja IMO FAL weszła w życie w stosunku do RP z dniem 23 września 1969 r.,
a Rzeczpospolita Polska po tym terminie nie wnosiła już żadnych zastrzeżeń do
zapisów norm i rekomendacji. Ponadto obecną normę 3.47 wprowadzono (jako normę
3.19.3) do IMO FAL w roku 1977, a Rzeczpospolita Polska nie wniosła do niej żadnych
zastrzeżeń (oświadczenie rządowe z dnia 18 stycznia 2005 r. w sprawie mocy
obowiązującej Poprawek do załącznika do Konwencji o ułatwieniu międzynarodowego
obrotu morskiego – Dz. U. Nr 118, poz. 989). Poprawki te weszły w życie w stosunku
do Rzeczypospolitej Polskiej dnia 31 lipca 1978 r. W ustawie o cudzoziemcach
proponuje się jednak utrzymać obowiązek poddawania się przez marynarzy kontroli
granicznej przy schodzeniu na ląd.
Ponadto projekt przewiduje nowe uregulowania dotyczące wjazdu na terytorium Polski
osób, które chcą w Polsce podjąć pracę. Cudzoziemiec wjeżdżający na terytorium
naszego kraju na podstawie wizy w celu wykonywania pracy, który nie podlega jeszcze
obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu, będzie obowiązany posiadać i okazać
podróżne ubezpieczenie medyczne ważne jedynie na okres do uzyskania
ww. ubezpieczenia zdrowotnego.
Projektowane przepisy umożliwiają cudzoziemcom podróżowanie w ramach małego
ruchu granicznego na zasadach określonych w rozporządzeniu (WE) nr 1931/2006
Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. ustanawiającym przepisy
8

dotyczące małego ruchu granicznego na zewnętrznych granicach lądowych państw
członkowskich i zmieniającym postanowienia Konwencji z Schengen (Dz. Urz. UE L
405 z 30.02.2006, str. 3). Przepisy rozporządzenia przewidują zwolnienie z obowiązku
posiadania wizy przy przekraczaniu granic zewnętrznych państw członkowskich
cudzoziemcom zamieszkującym w strefie przygranicznej państw sąsiadujących,
posiadającym zezwolenie na przekraczanie granicy w ramach małego ruchu
granicznego, przekraczającym granicę w celu pobytu w strefie przygranicznej państwa
obszaru Schengen. Powyższe uregulowania pozostają w większości bez zmian
w stosunku do obowiązujących przepisów.
Zmianą w stosunku do obecnie obowiązujących uregulowań dotyczących małego ruchu
granicznego jest natomiast wprowadzenie katalogu podstaw wydawania decyzji
o odmowie wjazdu na terytorium Polski w przypadku, gdy cudzoziemiec przekracza
granicę w ramach małego ruchu granicznego. Obecnie obowiązujące przepisy dotyczące
małego ruchu granicznego nie przewidują takiej regulacji, przy jednoczesnym braku
możliwości zastosowania ogólnych przesłanek odmowy wjazdu, co rodziło szereg
problemów praktycznych i uniemożliwiało wydanie decyzji o odmowie wjazdu
cudzoziemcowi, który przekraczał granicę w ramach małego ruchu granicznego.
Ponadto projekt ustawy przewiduje, iż od decyzji o odmowie lub cofnięciu
cudzoziemcowi zezwolenia na przekraczanie granicy w ramach małego ruchu
granicznego będzie przysługiwał wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy przez ten
organ. Wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy przez konsula cudzoziemiec będzie
mógł złożyć w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji o odmowie lub cofnięciu
zezwolenia na przekraczanie granicy w ramach małego ruchu granicznego.
Ponadto w omawianym
rozdziale wprowadzono regulacje uwzględniające
postanowienia rozporządzenia Rady (WE) nr 1030/2002 z dnia 13 czerwca 2002 r.
ustanawiającego jednolity wzór dokumentów pobytowych dla obywateli państw
trzecich (Dz. Urz. UE L 157 z 15.06.2002, str. 1–7), wprowadzające obowiązek
zamieszczania danych biometrycznych cudzoziemca w zezwoleniach na przekraczanie
granicy w ramach małego ruchu granicznego. Projektowane przepisy prawne będą
również przewidywały, iż w zezwoleniu na przekraczanie granicy w ramach małego
ruchu granicznego można będzie zawrzeć informacje dotyczące miejsca i okoliczności,
w jakich zewnętrzna granica może być przekroczona.
9