Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o prokuraturze, ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz ustawy o Sądzie Najwyższym

a) przypada w okresie ciąży,
b) powstała wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym
dla kandydatów na dawców komórek tkanek i narządów lub poddania się
zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów,
c) powstała wskutek wypadku w drodze do pracy lub z pracy.
W przypadku sędziów/prokuratorów proponuje się, aby w przypadku ich nieobecności
w pracy z powodu choroby otrzymywali 80% wynagrodzenia, nie dłużej jednak niż
przez okres roku. To rozwiązanie jest podyktowane względami systemowymi,
tj. koniecznością zapewnienia powiązania z instytucją „przejścia sędziego/prokuratora
w stan spoczynku”. Zgodnie bowiem z art. 70 i art. 71 usp sędziego przenosi się w stan
spoczynku na jego wniosek albo na wniosek właściwego kolegium sądu, jeżeli
z powodu choroby lub utraty sił został uznany przez lekarza orzecznika Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych za trwale niezdolnego do pełnienia obowiązków sędziego.
W myśl art. 71 § 1 usp sędzia może być przeniesiony w stan spoczynku na wniosek
kolegium właściwego sądu, jeżeli z powodu choroby lub płatnego urlopu dla
poratowania zdrowia nie pełnił służby przez okres roku. Decyzję o przeniesieniu
sędziego w stan spoczynku z tego powodu wydaje Krajowa Rada Sądownictwa na
wniosek kolegium właściwego sądu. Jednakże przeniesienie takie nie jest obligatoryjne:
nie dojdzie do niego w razie braku stosownego wniosku ze strony kolegium sądu bądź
negatywnej decyzji Krajowej Rady Sądownictwa w tym przedmiocie. W świetle
analizowanych regulacji hipotetycznie jest możliwa więc sytuacja, gdy
sędzia/prokurator po upływie roku nie będzie otrzymywał wynagrodzenia,
a jednocześnie nie zostanie przeniesiony w stan spoczynku, z czym wiązałoby się
uprawnienie do stosownego uposażenia. Wymaga w tym miejscu podkreślenia, że Sąd
Najwyższy w wyroku z dnia 24 stycznia 2012 r., sygn. akt III PO 6/11, stwierdził, że
„uchwała o przeniesieniu w stan spoczynku określa dzień tego przeniesienia. Mając na
względzie ochronę interesów majątkowych prokuratora należy przyjąć, że z reguły
powinno to nastąpić bezpośrednio po upływie roku niepełnienia służby z powodu
choroby, gdyż po tym okresie prokurator już nie nabywa prawa do wynagrodzenia.”.
Natomiast przeniesienie w stan spoczynku, na podstawie art. 70 § 1 usp, jest
obligatoryjne w razie zaistnienia przesłanki określonej w tym przepisie, a wniosek może
zgłosić także sędzia, którego przeniesienie dotyczy. Decyzję o przeniesieniu sędziego
4

w stan spoczynku podejmuje Krajowa Rada Sądownictwa. Należy zauważyć, iż
przeniesienie sędziego w stan spoczynku, również z przyczyn zdrowotnych, nie jest
nieodwracalne. Zgodnie z art. 74 § 1a usp sędzia przeniesiony w stan spoczynku
z przyczyn, o których mowa w art. 70 § 1 i art. 71 § 1 usp, ma prawo powrotu na
stanowisko zajmowane poprzednio albo stanowisko równorzędne poprzednio
zajmowanemu, jeżeli przedstawi zaświadczenie stwierdzające, że jest zdolny ze
względu na stan zdrowia do pełnienia obowiązków sędziego, wydane przez lekarza
orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Wymaga przy tym podkreślenia, że jakkolwiek sędzia nie pełni służby z powodu
choroby, to jest chroniony przez pewne gwarancje konstytucyjne stawiające go
w pozycji uprzywilejowanej zarówno w stosunku do pracowników, jak i służb
mundurowych. Kwestia ta była przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego w sprawie
o sygn. III KRS 7/06. W wyroku wydanym w tej sprawie w dniu 14 lutego 2007 r. Sąd
Najwyższy stwierdził, iż konstytucyjne zagwarantowanie prawa sędziego do
wynagrodzenia albo uposażenia w stanie spoczynku decyduje o wskazaniu w uchwale
Krajowej Rady Sądownictwa podjętej na podstawie art. 70 § 1 w związku z art. 73 § 1
usp takiej daty przeniesienia sędziego w stan spoczynku, aby sędzia nie był w żadnym
okresie pozbawiony wynagrodzenia lub uposażenia (OSN 2008/5-6/86). Taki kierunek
orzecznictwa Sądu Najwyższego w powiązaniu z gwarancjami systemowymi
przewidzianymi w razie niemożliwości pełnienia przez sędziego służby z przyczyn
zdrowotnych powodują, iż nie wydaje się, aby było zasadne dokonywanie zmiany treści
art. 94 § 1 usp w sposób, który powodowałby zniesienie rocznego ograniczenia
pobierania wynagrodzenia z powodu nieobecności w pracy. Należy przy tym
podkreślić, że ww. ustalenia Rady Ministrów o przygotowaniu w stosunku do
sędziów/prokuratorów rozwiązań analogicznych jak te przyjęte w projekcie dotyczącym
tzw. służb mundurowych, nie mogą prowadzić do wniosku, że projekty muszą być
w każdym przypadku jednakowe. Należy bowiem uwzględnić fakt, iż rozwiązania
zawarte w poszczególnych projektach nie mogą pozostawać w oderwaniu od innych
przepisów w zmienianych ustawach. Z uwagi na przepisy ustawy – Prawo o ustroju
sądów powszechnych dotyczące instytucji przejścia w stan spoczynku (art. 71 § 1 usp)
oraz ograniczenia w zakresie uzyskiwania dodatkowych źródeł dochodów (art. 86 usp),
przyjęcie rozwiązania analogicznego jak to zawarte w projekcie MSW oznaczałoby
pozbawienie sędziego przez okres 6 miesięcy źródeł utrzymania, bowiem sędzia
5

mógłby jedynie przez 182 dni pobierać wynagrodzenie, a następnie przez okres 183 dni
nie otrzymywałby wynagrodzenia, nie mogąc jednocześnie przejść w stan spoczynku.
Skutki prawne wskazanych wyżej zmian obejmą także sędziów sądów wojskowych
z uwagi na treść odesłania zawartego w art. 70 § 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. −
Prawo o ustroju sądów wojskowych (Dz. U. z 2012 r. poz. 952, z późn. zm.), a także
sędziów wojewódzkich sądów administracyjnych i sędziów Naczelnego Sądu
Administracyjnego z uwagi na odesłania zawarte odpowiednio w art. 29 i art. 49 ustawy
z dnia 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153,
poz. 1269, z późn. zm.), a ponadto asesorów prokuratury z uwagi na odesłanie zawarte
w art. 100 ust. 1 ustawy o prokuraturze.
Należy podkreślić, że projektowane zmiany odnoszą się do nieobecności w pracy
z powodu choroby. Regulacje dotyczące świadczeń przysługujących w innych
przypadkach regulują nadal – na dotychczasowych zasadach – przepisy art. 94 § 2 i 3
usp, art. 45 § 6 i 7 ustawy o Sądzie Najwyższym czy art. 51 ust. 2 i 3 ustawy
o prokuraturze.
Odnosząc się do sposobu obliczania wynagrodzenia, przysługującego podczas
nieobecności w pracy spowodowanej chorobą, należy stwierdzić, że nie wymaga on
szczególnej regulacji. W ustawie – Prawo o ustroju sądów powszechnych operuje się
pojęciem wynagrodzenia sędziego, które – zgodnie z art. 94 § 1 – „różnicuje staż pracy
lub pełnione funkcje”. Użycie w projekcie, tak jak dotychczas w zmienianym przepisie,
określenia „wynagrodzenie” oznacza, że chodzi o wynagrodzenie zasadnicze wraz
z należnymi dodatkami. Warto wskazać, że obecnie obowiązujące regulacje nie
określają sposobu obliczania wynagrodzenia w przypadkach, w których ulega ono
obniżeniu na podstawie innych przepisów, np. art. 123 § 1 czy art. 129 § 3 usp. Zatem
nie ma potrzeby wprowadzania szczególnych zasad obliczania 80% wynagrodzenia za
czas nieobecności z powodu choroby. Należy również wskazać, że uposażenie
prokuratorów wojskowych jednostek prokuratury będących oficerami określają przepisy
o uposażeniu żołnierzy (art. 116 ust. 4 ustawy o prokuraturze) i w tych przepisach jest
zawarty sposób ich obliczania, zaś wynagrodzenie prokuratorów niebędących oficerami
– na podstawie art. 116 ust. 5 ustawy o prokuraturze – równe jest wynagrodzeniu
prokuratorów w równorzędnych powszechnych jednostkach organizacyjnych
6

prokuratury i jest określone według zasad wynikających z art. 62 ustawy o prokuraturze
z uwagi na odesłanie zawarte w art. 62 ust. 3 tej ustawy.
Mając na uwadze zasadę ochrony praw nabytych, w projekcie ustawy przewidziano, że
osoby, które w dniu wejścia w życie ustawy są nieobecne w pracy z powodu choroby,
zachowają prawo do wynagrodzenia w dotychczasowej wysokości do dnia oznaczonego
w zaświadczeniu o niezdolności do pracy z powodu choroby, jednak nie dłużej niż
przez 30 dni od dnia wejścia w życie ustawy. Rozwiązanie to, realizując ustalenie Rady
Ministrów z dnia 23 października 2012 r., jest tożsame z rozwiązaniem zawartym
w projekcie ustawy o zmianie ustawy o Policji, ustawy o Straży Granicznej, ustawy
o Państwowej Straży Pożarnej, ustawy o Biurze Ochrony Rządu, ustawy o Agencji
Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu, ustawy o służbie wojskowej
żołnierzy zawodowych, ustawy o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym, ustawy
o służbie funkcjonariuszy Służby Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służby Wywiadu
Wojskowego, ustawy o Służbie Więziennej oraz niektórych innych ustaw. Jednocześnie
wymaga podkreślenia, że okres pobierania wynagrodzenia z tytułu nieobecności
w pracy z powodu choroby sędziego/prokuratora nie może przekraczać roku, bez
względu na to, kiedy rozpoczął się okres tej nieobecności.
Warto przy tym zwrócić uwagę, że z danych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
wynika, iż w okresie od dnia 1 stycznia 2011 r. do dnia 31 grudnia 2011 r. została
dokonana kontrola 21 zaświadczeń lekarskich wystawianych sędziom z tytułu czasowej
niezdolności do pracy. Kontrole te, dokonane na podstawie art. 94c § 2 ustawy – Prawo
o ustroju sądów powszechnych, wykazały, że wszystkie te zaświadczenia zostały
wystawione prawidłowo.
Należy także podkreślić, że z danych przekazanych przez Prokuraturę Generalną
wynika, że w okresie od dnia 1 stycznia 2011 r. do dnia 31 grudnia 2011 r.
w powszechnych jednostkach prokuratury dokonano kontroli:
– 2 zwolnień lekarskich od pracy z powodu choroby pod kątem prawidłowości ich
wykorzystania przez prokuratora zgodnie z celem, na wniosek prokuratora
przełożonego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych – na podstawie art. 51b ust. 1
ustawy o prokuraturze, przy czym jedno z tych zwolnień zostało zakwestionowane,
– 23 zwolnień lekarskich z powodu choroby pod kątem prawidłowości i zasadności
udzielania ich prokuratorowi, na wniosek prokuratora przełożonego przez Zakład
7

Ubezpieczeń Społecznych – na podstawie art. 51b ust. 2 ustawy o prokuraturze, przy
czym jedno z tych zwolnień zostało zakwestionowane.
Należy podkreślić, że w krajach Unii Europejskiej istnieją różne sposoby postępowania
w prezentowanym obszarze. W celu uzyskania danych dotyczących sposobu
regulowania wynagrodzenia sędziego w trakcie choroby w innych państwach
członkowskich Unii Europejskiej została wykorzystana Sieć Współpracy Legislacyjnej
(RCLUE).
Zgodnie z art. 35 ust. 5 Konstytucji Irlandii wynagrodzenie sędziego nie może być
zmniejszone, z wyjątkiem specyficznych okoliczności. Zgodnie z treścią ww. artykułu,
proporcjonalna redukcja wynagrodzenia sędziego jest dopuszczalna, o ile będzie
dokonana redukcja wynagrodzenia pewnej kategorii osób, których wynagrodzenie jest
płatne z publicznych pieniędzy, a redukcja jest dokonana w interesie publicznym.
Natomiast według regulacji obowiązujących we Włoszech, sędzia nieobecny z powodu
choroby otrzymuje tylko jedną z dwóch części wynagrodzenia, tj. wynagrodzenie
zasadnicze (tzw. „salary”), a jest pozbawiony dodatku (tzw. „judicial allowance”).
W Słowenii sędziemu nieobecnemu w pracy z powodu choroby jest wypłacane
specjalne
świadczenie w wysokości 80% wynagrodzenia sędziowskiego
przysługującego w miesiącu poprzedzającym zwolnienie. Świadczenie to jest płatne, nie
dłużej jednak niż przez 120 dni w roku kalendarzowym.
Według prawa łotewskiego sędziemu nieobecnemu z powodu choroby są wypłacane
świadczenia przysługujące na podstawie art. 11a ustawy o ubezpieczeniach w razie
choroby i macierzyństwa.
Natomiast regulacje obowiązujące w Portugalii przewidują, że sędzia nieobecny
z powodu choroby traci prawo do wynagrodzenia przez pierwsze trzy dni takiej
nieobecności (z wyjątkiem sytuacji, gdy przez ten czas jest hospitalizowany).
W przypadku nieobecności w pracy między czwartym a trzydziestym dniem – sędziemu
przysługuje 90% wynagrodzenia, zaś od trzydziestego pierwszego dnia nieobecności –
dostaje 100% wynagrodzenia.
W Finlandii zasady wynagradzania sędziów podczas nieobecności w pracy z powodu
choroby zostały uregulowane, podobnie jak innych urzędników państwowych,
w układzie zbiorowym pracy. Zgodnie z jego przepisami normalne wynagrodzenie
8