Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego oraz niektórych innych ustaw

– 16 –
w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, nie dłużej jednak niż przez 6 miesięcy od
dnia wejścia w życie niniejszej ustawy.
Art. 14. Ustawa wchodzi w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem
art. 1 pkt 14 lit. a tiret pierwsze, lit. b i d oraz pkt 20, które wchodzą w życie z dniem
1 stycznia 2014 r.



























62/05/KC
UZASADNIENIE

W Polsce żyje ok. 160 tysięcy kombatantów i osób, które były represjonowane – przez oba
totalitaryzmy – w więzieniach, łagrach i obozach koncentracyjnych. Pogarszanie się stanu
zdrowia tych osób, będące rezultatem naturalnych procesów demograficznych, skutkuje
potrzebą zwiększenia pomocy państwa dla tej grupy społecznej, aby ułatwić jej codzienną
egzystencję. Proponowane w projekcie rozwiązania zmierzają do pogłębienia realizacji
konstytucyjnego imperatywu otaczania specjalną opieką weteranów walk o niepodległość
(art. 19 Konstytucji).
Projekt przewiduje utworzenie Korpusu Weteranów Walk o Niepodległość Rzeczypospolitej
Polskiej oraz udostępnienie w szerszym zakresie osobom go tworzącym środków komunikacji
kolejowej i autobusowej (przez zmniejszenie kosztów korzystania z nich). Ponadto celem
projektu jest zniesienie barier administracyjnych w korzystaniu z należnych kombatantom
i ofiarom represji przywilejów, wprowadzenie ułatwień w dostępie do świadczeń opieki
zdrowotnej, wyeliminowanie z systemu prawa przepisów sprzecznych z Konstytucją RP
i wreszcie umożliwienie podmiotom realizującym świadczenia dla kombatantów zebranie
danych zapobiegających nadużyciom w korzystaniu z nich.
I.
W art. 1 pkt 2 projektu zmierza się do spełnienia podnoszonego od wielu lat postulatu
środowisk kombatanckich i utworzenia Korpusu Weteranów Walk o Niepodległość
Rzeczypospolitej Polskiej. Dzięki temu pojęcia konstytucyjne, tj. „weterani walk
o niepodległość” (art. 19 Konstytucji), znajdą swoje odzwierciedlenie także w tekstach
aktów prawnych niższej rangi.
W skład Korpusu będą wchodzić osoby, które uzyskały (albo uzyskają w przyszłości) –
na podstawie ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych
osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (Dz. U. z 2012 r.
poz. 400), zwanej dalej „ustawą o kombatantach” – tzw. uprawnienia kombatanckie
z tytułu zbrojnej walki o niepodległość Państwa Polskiego. Korpus Weteranów Walk
o Niepodległość RP będzie honorową wspólnotą żołnierską, a jego członkowie będą
posiadać specjalne legitymacje, wydawane przez Szefa Urzędu do Spraw Kombatantów
i Osób Represjonowanych, które będą również dokumentem poświadczającym prawa
do specjalnych świadczeń (tryb wydawania legitymacji i jej wzór zostaną określone
w rozporządzeniu ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego).
Świętem członków Korpusu będzie dzień 1 września, obchodzony uroczyście jako
Dzień Weterana Walk o Niepodległość Rzeczypospolitej Polskiej (art. 1 pkt 1).
Projekt przewiduje ponadto (art. 1 pkt 14 lit. a), że członkowie Korpusu Weteranów
Walk o Niepodległość RP będą mogli korzystać ze środków publicznego transportu
kolejowego i autobusowego ze zniżką 51% (dotychczas – jako kombatanci – mogą
korzystać ze zniżki w wys. 37%). Z podwyższonej ulgi będą mogli korzystać wyłącznie
członkowie Korpusu z wyłączeniem wdów i wdowców po nich.
II.
W art. 1 pkt 3 projektu dostosowuje się nazwę podmiotu właściwego do spraw
kombatantów do występującej w systemie prawa nomenklatury określającej osoby
kierujące urzędami centralnymi i nadaje mu prawidłowy status organu administracji
rządowej. Dotychczas – nieprawidłowo w świetle nauki prawa administracyjnego –
ustawa określa jako organ Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, po
projektowanej zmianie będzie to Szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób
Represjonowanych.
Konsekwencją powyższej zmiany jest konieczność dostosowania regulacji zawartych
w przepisach ustawy o kombatantach oraz ustaw wskazanych w art. 3–8 projektu
ustawy, polegająca na zastąpieniu wyrazów „Kierownik Urzędu do Spraw
Kombatantów i Osób Represjonowanych” lub „kierownik Urzędu do Spraw
Kombatantów i Osób Represjonowanych”, lub „Prezes Urzędu do Spraw Kombatantów
i Osób Represjonowanych” – jednolitą nazwą „Szef Urzędu do Spraw Kombatantów
i Osób Represjonowanych”.
III. W obecnie obowiązującym stanie prawnym niektóre przepisy upoważniające do
wydania aktów wykonawczych, w ustawie o kombatantach, nie mają wytycznych,
ponieważ zostały uchwalone przed 1997 r. W związku z tym nie odpowiadają
wymogom, jakie wyznacza Konstytucja RP. Projekt zawiera więc stosowne zmiany
w art. 1 pkt 3, 6, 12, 13, 14 i 15 dodające wytyczne.
Ponadto, mając na uwadze zadania Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób
Represjonowanych oraz jego podległość pod ministra właściwego do spraw
zabezpieczenia społecznego, zasadna jest zmiana organu wydającego akty wykonawcze
określone w art. 7 ust. 3, art. 8 ust. 1, art. 201 ust. 3 ustawy o kombatantach po
projektowanych zmianach. Organem właściwym do wydania wskazanych tam
rozporządzeń powinien być minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego.
IV. Zmiana w art. 1 pkt 7, dotycząca art. 9 ustawy o kombatantach, uchyla przepis
upoważniający Ministra Pracy i Polityki Społecznej (art. 9 ust. 2 ustawy
2
o kombatantach) do wydania rozporządzenia określającego szczegółowe zasady i tryb
zaliczania okresów, o których mowa w art. 1 ust. 2, art. 2 i 3 oraz art. 4 ust. 1, do
okresów zatrudnienia, ponieważ regulacja ta stanowi materię ustawową. W związku
z tym projekt przewiduje także zmianę art. 9 ust. 1 oraz dodanie ust. 3, która ma
zachować obecny stan prawny w tym zakresie.
V.
Zmiany polegające na dostosowaniu nomenklatury ustawy o kombatantach do
aktualnego nazewnictwa stosowanego przez inne akty prawne, które weszły w życie już
po uchwaleniu ustawy o kombatantach, zawarte są w:
1) art. 1 pkt 8 i 11, gdzie pojęcie „inwalidztwa” zastępowane jest „niezdolnością do
pracy”,
2) art. 1 pkt 9, 10, 11 i 12, gdzie zamiast odwołania do nieobowiązujących aktów
prawnych wskazywane są właściwie przepisy o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych,
3) art. 1 pkt 22 i 23, gdzie zastosowano nomenklaturę zgodną z „Zasadami techniki
prawodawczej”, dla określenia właściwych ministrów.
VI. Przepisem art. 1 pkt 14 lit. a tiret drugie i lit. c zmienia się regulację dotyczącą ryczałtu
energetycznego dla kombatantów, ponieważ obecne brzmienie art. 20 ust. 2 pkt 3 budzi
wątpliwości natury konstytucyjnej. Ryczałt energetyczny będzie wynosił 157,67 zł
miesięcznie, co odpowiada wysokości ryczałtu w 2012 r., oraz będzie podlegał
corocznej waloryzacji przy zastosowaniu
średniorocznego wskaźnika cen
konsumpcyjnych nośników energii w poprzednim roku kalendarzowym, ogłaszanego
przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym „Monitor
Polski”. Powiązanie waloryzacji ryczałtu energetycznego z cenami nośników energii
stanowi potwierdzenie wieloletniej praktyki Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób
Represjonowanych w tym zakresie. Wysokość ryczałtu po waloryzacji będzie obliczał
Szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych. Wysokość ryczałtu
energetycznego nie będzie mogła w wyniku waloryzacji ulec obniżeniu.
VII. Przepisem art. 1 pkt 16 lit. b projektu uchyla się art. 22 ust. 4 ustawy o kombatantach,
który od dnia 31 grudnia 1999 r. uniemożliwia składanie wniosków o przyznanie statusu
kombatanta przez osoby walczące z ukraińskimi nacjonalistami w formacjach
tzw. Istriebitielnych Batalionów (gdyby te osoby złożyły wniosek przed tą datą,
zostałyby uznane za kombatanta).
Przepis ten jest sprzeczny z Konstytucją RP, o czym orzekł Trybunał Konstytucyjny
3
w wyroku z dnia 10 stycznia 2012 r. (sygn. akt P 19/10), kiedy to oceniał analogiczne
skutki tego przepisu dla osób, które doznały uszczerbku na zdrowiu wskutek wystąpień
wolnościowych w Grudniu 1970 r. W tym ostatnim aspekcie przepis art. 22 ust. 4 utracił
już moc. Z powodów formalnych (związanie TK zakresem pytania prawnego) konieczna
jest proponowana ingerencja ustawodawcy, aby niekonstytucyjny przepis nie ograniczał
również uprawnień byłych żołnierzy Istriebitielnych Batalionów.
Osobom, które po wejściu w życie ustawy złożą w UKiOR wniosek o wznowienie
postępowania, należne świadczenia będą wypłacane od momentu złożenia tego wniosku
w Urzędzie (art. 11 projektu).
VIII. Kombatantom i ofiarom represji zamieszkałym w innych krajach Unii Europejskiej
transferuje się renty lub emerytury na podstawie rozporządzenia Parlamentu
Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie
koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. Urz. UE L 166 z 30.04.2004,
str. 1). Rozporządzenie to nie może być jednak podstawą transferu różnego typu
dodatkowych świadczeń pieniężnych wynikających z posiadania statusu kombatanta czy
ofiary represji. Zatem osoby te, jeżeli chcą otrzymywać te specjalne świadczenia, muszą
– stosownie do regulacji art. 132 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, z późn. zm.) – albo
upoważnić osobę mieszkającą w Polsce do odbioru w ich imieniu tych świadczeń, albo
założyć konto bankowe w kraju, na które organy rentowe przekazują środki.
Niewątpliwie rozwiązanie takie jest zupełnie nieczytelne dla zamieszkałego za granicą
kombatanta. Część świadczeń z tego samego organu rentowego dostaje bezpośrednio do
kraju zamieszkania (emeryturę lub rentę), zaś aby otrzymać pozostałe, musi założyć
konto w Polsce lub działać przez pełnomocnika. Skutkiem tego jest częstokroć
faktyczne uniemożliwienie takiej osobie pobierania należnych jej świadczeń
kombatanckich.
Z kolei osoby zamieszkałe za granicą w krajach innych niż UE otrzymują emerytury
i renty w krajach zamieszkania tylko wówczas, gdy przewiduje to łącząca nas z tym
krajem umowa międzynarodowa. Umowy takie zostały zawarte z Macedonią, USA,
Kanadą, Koreą Płd. i Australią, ale nie przewidują one możliwości transferu świadczeń
dla kombatantów i ofiar represji. Zatem i tu kombatant jest zmuszany do korzystania
z uciążliwej procedury wskazanej w art. 132 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, co może być barierą de
4