Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o usługach płatniczych

IV. Skutki prawne.

Proponowana nowelizacja ustawy spowoduje nieważność umów zawartych
niezgodnie z wprowadzanymi przepisami. Przepisy proponowanej nowelizacji mają
zastosowanie również do umów, które zostały zawarte przed dniem wejścia w życie
ustawy.

5. Ocena zgodności projektu z prawem Unii Europejskiej

Projekt ustawy jest zgodny z prawem Unii Europejskiej.

Warszawa, 4 września 2012 r.
BAS-WAPEiM-1901/12



Pani
Ewa Kopacz
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej






Opinia prawna
w sprawie zgodności z prawem Unii Europejskiej poselskiego projektu
ustawy o zmianie ustawy o usługach płatniczych (przedstawiciel
wnioskodawców: poseł Andrzej Romanek)

Na podstawie art. 34 ust. 9 uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca
1992 roku – Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (Monitor Polski z 2012 r., poz. 32)
sporządza się następującą opinię:


1. Przedmiot projektu ustawy
Projekt przewiduje dodanie art. 32a w ustawie z dnia 19 sierpnia 2011 r.
o usługach płatniczych (dalej: u.u.p.). Zgodnie z projektem, wysokość
wszystkich opłat pobieranych od akceptanta przez agentów rozliczeniowych
bądź podmioty inne niż agent rozliczeniowy z tytułu akceptacji płatności przy
użyciu karty płatniczej lub innego instrumentu płatniczego nie mogłaby
przekraczać każdorazowo 0,5% wartości takich transakcji. Powyższe
ograniczenie nie dotyczy opłat za dzierżawę terminalu płatniczego oraz
za dostęp do systemu obsługi terminalu. Projekt ustawy upoważnia ministra
właściwego do spraw instytucji finansowych do wydania rozporządzenia
określającego zasady ustalania oraz maksymalną wysokość tego rodzaju opłat.
Rozporządzenie powinno zostać wydane w porozumieniu z wydawcami kart
płatniczych, po zasięgnięciu opinii Komisji Nadzoru Finansowego.
Zgodnie z projektowanym art. 32a u.u.p. w związku z art. 16 u.u.p.,
stosowanie tego przepisu między stronami umowy o usługę płatniczą będzie
można wyłączyć. Według art. 16 u.u.p. dostawca i użytkownik niebędący

1 Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych (Dz. U. Nr 199, poz. 1175 ze zm.)
konsumentem mogą uzgodnić, iż przepisy działu II u.u.p. stosuje się do
zawartego przez nich stosunku prawnego w całości lub w części. Zastosowanie
art. 16 u.u.p. wobec projektowanego art. 32a wynika po pierwsze z systematyki
tego aktu. W obecnym stanie prawnym przepisy działu II u.u.p. zostały
podzielone na trzy rozdziały i obejmują art. 16-32. Projekt zmiany ustawy
przewiduje dodanie po art. 32 u.u.p. omawianego art. 32a. W związku
z powyższym, zgodnie z systematyką omawianej ustawy, nowy przepis stałby
się częścią rozdziału 3, zatytułowanego – Umowa ramowa o usługę płatniczą
(obejmującego po zmianie art. 26-32a), wchodzącego w skład działu II u.u.p..
Tym samym, należy stwierdzić, iż norma o charakterze ogólnym wynikająca
z treści art. 16 u.u.p. znalazłaby zastosowanie wobec projektowanego
art. 32a u.u.p.
W dalszej kolejności należy dokonać wykładni art. 16 u.u.p.
W szczególności, zdefiniowania wymagają odnoszące się do stron umowy
o usługę płatniczą pojęcia dostawcy usług płatniczych i niebędącego
konsumentem użytkownika tych usług. Należy bowiem je odnieść do użytych
w art. 32a terminów agent rozliczeniowy, a także podmiot inny niż agent
rozliczeniowy pobierający opłaty od akceptanta tytułu akceptacji płatności przy
użyciu karty płatniczej lub innego instrumentu płatniczego oraz akceptant.
Zgodnie z art. 4 ust. 1 i 2 u.u.p. dostawcami usług płatniczych mogą być
wyłącznie podmioty wymienione w tym przepisie (m.in. banki, instytucje
kredytowe, instytucje płatnicze, spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe).
Dostawcami usług płatniczych są zatem między innymi agenci rozliczeniowi
(zdefiniowani w art. 2 pkt 1 ustawy o elektronicznych instrumentach
płatniczych jako banki lub instytucje kredytowe prowadzące działalność
polegającą na zawieraniu umów z przedsiębiorcami o przyjmowanie zapłaty
przy użyciu instrumentów płatniczych, albo instytucje płatnicze w rozumieniu
u.u.p., które uzyskały zezwolenie na prowadzenie takiej działalności). Są nimi
również inne podmioty przyjmujące opłaty z tytułu akceptacji płatności przy
użyciu karty płatniczej. Zarówno bowiem agenci rozliczeniowi jak i wskazane
wyżej inne podmioty zawierają z przedsiębiorcami umowę o przyjmowanie
zapłaty przy użyciu instrumentów płatniczych. Wspomniana czynność, zgodnie
z art. 3 ust. 1 u.u.p. jest usługą płatniczą. Tak jak już wspomniano, działalność
w zakresie świadczenia usług płatniczych może być bowiem wykonywana tylko
przez podmioty określane jako dostawcy usług płatniczych, wskazane
w art. 4 ust. 2 u.u.p.
Odnosząc się do pojęcia użytkownika usługi płatniczej (jedna ze stron
umowy wskazanej w art. 16 u.u.p.), należy wskazać, iż jest nim także akceptant,
do którego odnosi się projektowany art. 32a. Użytkownikiem, w rozumieniu
art. 2 pkt 34 u.u.p., jest osoba fizyczna, prawna oraz jednostka organizacyjna
niebędąca osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną, korzystająca

2 Ustawa z dnia 12 września 2002 r. o elektronicznych instrumentach płatniczych (Dz. U. Nr 169, poz. 1385 ze
zm.)

2
z usług płatniczych w charakterze płatnika lub odbiorcy. Odbiorcą jest osoba
fizyczna, prawna oraz jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której
ustawa przyznaje zdolność prawną, która jest odbiorcą środków pieniężnych
stanowiących przedmiot transakcji płatniczej (art. 2 pkt 18 u.u.p.). Zgodnie
z art. 2 pkt 2 ustawy o elektronicznych instrumentach płatniczych, akceptantem
jest przedsiębiorca, który zawarł z agentem rozliczeniowym umowę
o przyjmowanie zapłaty przy użyciu elektronicznych instrumentów płatniczych.
Podsumowując powyższe rozważania należy podkreślić, iż art. 32a
reguluje stosunki prawne w zakresie świadczenia usług płatniczych między
dostawcą i użytkownikiem, o ile strony nie wyłączą jego zastosowania.
Zgodnie z art. 2 projektu ustawy, znajduje ona zastosowanie do umów
zawartych przed dniem wejścia w życie omawianego aktu.
Proponowana ustawa ma wejść w życie po upływie trzech miesięcy od
dnia ogłoszenia.

2. Stan prawa Unii Europejskiej w materii objętej projektem ustawy
2.1. Przedmiotem projektu ustawy jest problematyka dotycząca swobody
świadczenia usług oraz swobody przedsiębiorczości. Jest ona regulowana
zarówno w prawie pierwotnym jak i pochodnym UE, była ponadto wielokrotnie
przedmiotem orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej
(TSUE).

2.2. Przepisy ogólne, ułatwiające usługodawcom korzystanie ze swobody
przedsiębiorczości oraz ze swobody świadczenia usług zawarto w dyrektywie
2006/123/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r.
dotyczącej usług na rynku wewnętrznym (Dz. Urz. UE L 376 z dnia 27 grudnia
2006 r., s. 36; dalej: dyrektywa 2006/123/WE).

2.3. Regulacje dotyczące usług płatniczych umieszczono w dyrektywie
2007/64/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 listopada 2007 r.
w sprawie usług płatniczych w ramach rynku wewnętrznego zmieniającej
dyrektywy 97/7/WE, 2002/65/WE, 2005/60/WE i 2006/48/WE i uchylającej
dyrektywę 97/5/WE (Dz. Urz. UE L 319 z dnia 5 grudnia 2007 r., s. 1, ze zm.;
dalej: dyrektywa 2007/64/WE). Zgodnie z art. 4 pkt 3 dyrektywy 2007/64/WE,
usługa płatnicza oznacza wszelką działalność gospodarczą wymienioną
w załączniku do omawianego aktu. W punkcie 4 załącznika określono, iż usługą
płatniczą jest m.in. wykonywanie transakcji płatniczych, jeżeli środki mają
pokrycie w linii kredytowej przyznanej użytkownikowi usług płatniczych,
w tym realizacja transakcji płatniczych przy użyciu karty płatniczej bądź
podobnego instrumentu. Dyrektywa 2007/64/WE zawiera katalog dostawców
usług płatniczych, ustanawia również zasady dotyczące przejrzystości
warunków i wymogów w zakresie informowania o takich usługach. Określa

3
także odpowiednie prawa i obowiązki użytkowników oraz dostawców usług
płatniczych.

2.4. Przepisy dotyczące swobody przedsiębiorczości uregulowano
w art. 49-55 TfUE. Zgodnie z art. 49 TfUE obejmuje ona podejmowanie
i wykonywanie działalności prowadzonej na własny rachunek, jak również
zakładanie i zarządzanie przedsiębiorstwami (w tym spółkami) na warunkach
określonych przez ustawodawstwo państwa przyjmującego dla własnych
obywateli (zasada traktowania narodowego). Zakazane są ograniczenia swobody
przedsiębiorczości obywateli jednego państwa członkowskiego na terytorium
innego państw członkowskich. Zakazem tym objęte są również ograniczenia w
tworzeniu agencji, oddziałów lub filii przez obywateli danego państwa
członkowskiego na terytorium innych państw.
Wyłączenia od zakazu dyskryminacji zawarto w art. 51 i 52 TfUE.
Zgodnie z pierwszym z wymienionych przepisów, wskazane regulacje nie mają
zastosowania do działalności, która w jednym z państw członkowskich jest
związana, choćby przejściowo, z wykonywaniem władzy publicznej. Drugie
wyłączenie, zawarte w art. 52 TfUE, przewiduje iż postanowienia art. 49-55
TfUE i środki podjęte na ich podstawie nie mogą przesądzać o zastosowaniu
przepisów ustawowych, wykonawczych lub administracyjnych przewidujących
szczególne traktowanie osób fizycznych i osób prawnych pochodzących
z innych państw członkowskich, uzasadnione względami porządku publicznego,
bezpieczeństwa publicznego lub zdrowia publicznego.
W ramach swobody przedsiębiorczości, oprócz zakazu dyskryminacji
ze względu na pochodzenie, niedopuszczalne są również ograniczenia
o charakterze niedyskryminującym. W wyroku TSUE w sprawie C-55/94
Gebhard, stwierdzono, iż wszelkie przepisy krajowe mogące ograniczyć lub
czynić mniej atrakcyjnym korzystanie z fundamentalnych swobód
gwarantowanych traktatem, w tym swobody przedsiębiorczości, muszą łącznie
spełnić cztery warunki:
a) należy je stosować w sposób niedyskryminujacy;
b) muszą być usprawiedliwione wymogami imperatywnymi w interesie
publicznym (ogólnym);
c) muszą być odpowiednie do realizacji zamierzonego celu;
d) nie mogą wykraczać poza to co jest niezbędne do osiągnięcia celu.


Należy podkreślić, iż wskazane wymogi w zakresie dopuszczalności
nakładanych ograniczeń, należy stosować wobec wszystkich swobód.

2.5. Przepisy dotyczące swobody świadczenia usług, uregulowano
w art. 56-62 TfUE. Zgodnie art. 56 TfUE zakazane są ograniczenia dotyczące

3 Wyrok TSUE z dnia 30 listopada 1995 r. w sprawie C-55/94 w sprawie Reinhard Gebhard przeciwko Consiglio
dell'Ordine degli Avvocati e Procuratori di Milano; podobnie w: Wyrok TSUE z dnia 31 marca 1993 r. w
sprawie C-19/92 w sprawie Dieter Kraus przeciwko Land Baden-Württemberg;; Wyrok TSUE z dnia 9 marca
1999 r. w sprawie C-212/97 Centros Ltd przeciwko Erhvervs- og Selskabsstyrelsen.

4