Rządowy projekt ustawy o skutkach powierzania wykonywania pracy cudzoziemcom przebywającym wbrew przepisom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej

rozdziału XXXII k.k. (art. 13 projektu), wymóg ten będzie spełniony wobec ogólnej zasady
penalizacji podżegania i pomocnictwa określonej w art. 18 § 2 i 3 k.k.
Jednakże, zgodnie z art. 14 § 1 k.w., odpowiedzialność za podżeganie i pomocnictwo
w odniesieniu do wykroczenia zachodzi tylko wtedy, gdy ustawa tak stanowi i tylko w razie
dokonania przez sprawcę czynu zabronionego. W związku z wprowadzeniem projektowaną
ustawą nowego wykroczenia polegającego na uporczywym powierzaniu wykonywania pracy
cudzoziemcowi przebywającemu bez ważnego dokumentu uprawniającego do pobytu na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w przypadku gdy praca ta nie ma związku
z prowadzoną przez sprawcę działalnością gospodarczą (art. 18 pkt 3 projektu), projektowana
ustawa wprowadza także penalizację podżegania lub pomocnictwa w popełnieniu ww.
wykroczenia. Zgodnie z art. 14 § 3 k.w., karę za podżeganie i pomocnictwo do wykroczenia
orzeka się w granicach zagrożenia przewidzianego dla sprawstwa.

IV.8.
Dyrektywa 2009/52 zobowiązuje państwa członkowskie do zapewnienia możliwości
pociągnięcia osób prawnych do odpowiedzialności za popełnienie przestępstwa, o którym
mowa w art. 9 dyrektywy 2009/52, w przypadku gdy takie przestępstwo zostało popełnione
na ich korzyść przez jakąkolwiek osobę, działającą samodzielnie lub jako członek organu
osoby prawnej, która pełni funkcje kierownicze, polegające na prawie do reprezentowania
osoby prawnej, prawie do podejmowania decyzji w imieniu osoby prawnej, lub prawie do
sprawowania kontroli w ramach osoby prawnej. Ponadto należy zapewnić, aby osoba prawna
mogła być pociągnięta do odpowiedzialności w przypadkach, w których brak nadzoru lub
kontroli ze strony osoby, o której mowa powyżej, umożliwił popełnienie na korzyść osoby
prawnej ww. przestępstwa, przez osobę działającą pod jej zwierzchnictwem.
Zgodnie z ustawą z dnia 28 października 2002 r. o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych
za czyny zabronione pod groźbą kary (Dz. U. Nr 197, poz. 1661, z późn. zm.), zwaną dalej
„ustawą o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych”, podmiot zbiorowy podlega
odpowiedzialności za czyn zabroniony, którym jest zachowanie osoby fizycznej:
1) działającej w imieniu lub w interesie podmiotu zbiorowego w ramach uprawnienia lub
obowiązku do jego reprezentowania, podejmowania w jego imieniu decyzji lub
wykonywania kontroli wewnętrznej albo przy przekroczeniu tego uprawnienia lub
niedopełnieniu tego obowiązku,
16 
 
2) dopuszczonej do działania w wyniku przekroczenia uprawnień lub niedopełnienia
obowiązków przez osobę, o której mowa w pkt 1,
3) działającej w imieniu lub w interesie podmiotu zbiorowego, za zgodą lub wiedzą osoby,
o której mowa w pkt 1
– jeżeli zachowanie to przyniosło lub mogło przynieść podmiotowi zbiorowemu korzyść,
chociażby niemajątkową.
Katalog sankcji, które można stosować wobec podmiotu zbiorowego, określony w art. 9
ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych, pokrywa się częściowo ze środkami
wskazanymi w art. 7 ust. 1 dyrektywy 2009/52. Art. 16 ustawy o odpowiedzialności
podmiotów zbiorowych określa katalog przestępstw popełnionych przez ww. osoby, z tytułu
których podmiot zbiorowy podlega odpowiedzialności. Projektowana ustawa w art. 15 pkt 1
nowelizuje art. 9 ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych, wyraźnie wskazując
możliwość orzeczenia zwrotu przyznanej pomocy lub udzielonych dotacji uzyskanych
w okresie 12 miesięcy poprzedzających uprawomocnienie się wyroku lub orzeczenia zakazu
dostępu do, pochodzących ze środków publicznych, pomocy lub dotacji, w tym dotacji
celowych w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U.
Nr 157, poz. 1240, z późn. zm.) w okresie od roku do 5 lat. Ma to na celu uwzględnienie
sankcji przewidzianych w art. 7 ust. 1 lit. a i c dyrektywy 2009/52, a jednocześnie zachowanie
spójności z obecnym brzmieniem art. 9 ust. 2 ustawy o odpowiedzialności podmiotów
zbiorowych, który przewiduje możliwość orzeczenia sankcji wobec podmiotu zbiorowego od
roku do 5 lat.
Przyjęto, iż w zakresie dostępu do pomocy publicznej wdrożenie dyrektywy 2009/52
możliwość orzeczenia ww. sankcji nastąpi w przypadku skazania za czyny, penalizowane
w drodze projektowanej ustawy na poziomie przestępstw. Projektowana ustawa przewiduje
zatem w art. 15 nowelizację art. 16 ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych przez
uzupełnienie o odniesienie do wprowadzonego projektowaną ustawą przestępstwa z art. 264b
i 264c k.k.
Ponadto projektowana ustawa eliminuje błąd związany z uchyleniem art. 253 k.k. w drodze
ustawy z dnia 20 maja 2010 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny, ustawy o Policji, ustawy –
Przepisy wprowadzające Kodeks karny oraz ustawy – Kodeks postępowania karnego (Dz. U.
Nr 98, poz. 626). W drodze ustawy z dnia 20 maja 2010 r. nie został zmieniony przepis art. 16
ust. 1 pkt 9 ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych. W celu uzupełnienia
17 
 
powyższego oraz kontynuacji penalizacji zachowań uprzednio stypizowanych w uchylonym
art. 253 k.k., projektowana ustawa zmienia przepis art. 16 ust. 1 ustawy o odpowiedzialności
podmiotów zbiorowych także poprzez powołanie art. 211a k.k.

IV.9.
Projektowana ustawa wprowadza dodatkowe sankcje dla powierzających wykonywanie pracy
cudzoziemcom przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bez ważnego
dokumentu uprawniającego do pobytu.
Dyrektywa 2009/52 przewiduje możliwość ograniczenia sankcji wobec osób fizycznych
zatrudniających na użytek prywatny. W projektowanej ustawie przewiduje się pośrednie,
częściowe skorzystanie z opcji niestosowania sankcji w postaci wykluczenia z udziału
w
zamówieniach publicznych lub pozbawienia dostępu lub konieczności zwrotu
instrumentów pomocy publicznej, w stosunku do osób fizycznych, gdy zatrudnienie miało
miejsce na ich użytek prywatny w przypadku uporczywego zatrudniania obywatela państwa
trzeciego przebywającego nielegalnie. Jest to konsekwencja penalizacji tego czynu na
poziomie wykroczeń (vide pkt IV.7.1).

IV.9.1.
W zakresie dostępu do pomocy publicznej wdrożenie dyrektywy 2009/52 nastąpi poprzez
sformułowanie horyzontalne i określenie „stosownych przypadków”, tj. sytuacji
kwalifikowanych, takich jak wskazane w art. 9 dyrektywy 2009/52, które w rozumieniu
projektowanej ustawy będą penalizowane na poziomie przestępstw. Rozwiązanie takie
uzasadnia potrzeba stworzenia indywidualnego podejścia do danego przypadku oraz
możliwości wyboru najbardziej adekwatnej sankcji przez sąd w razie skazania za
przestępstwa wprowadzane niniejszą ustawą (art. 5 projektu).
Zgodnie z ustawą o finansach publicznych okres wykluczenia wynosi trzy lata, natomiast
dyrektywa 2009/52 pozbawia uprawnienia do korzystania z niektórych lub wszystkich
świadczeń, pomocy lub dotacji publicznych, w tym funduszy europejskich zarządzanych
przez państwa członkowskie, na okres maksymalnie do pięciu lat. Dla zachowania
spójności sankcji określonych w art. 207 ustawy o finansach publicznych, proponuje się
18 
 
przyjęcie trzyletniego okresu wykluczenia w przypadku naruszenia zakazu zatrudnienia
obywateli państw trzecich przebywających w Rzeczypospolitej Polskiej wbrew przepisom.

IV.9.2.
Projektowana ustawa przewiduje w art. 17 wykluczenie z udziału w zamówieniach
publicznych w razie prawomocnego skazania za przestępstwo polegające na zatrudnieniu
osoby przebywającej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wbrew przepisom, które
zostanie wprowadzone niniejszą ustawą.
Art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz. U.
z 2010 r. Nr 113, poz. 759 , z późn. zm.) zawiera przesłanki wykluczenia z postępowania
o udzielenie zamówienia przez określenie przestępstw, za których prawomocne skazanie
stanowi podstawę wykluczenia wykonawcy.
Do prawidłowej implementacji konieczne jest, aby wdrożenie dyrektywy 2009/52 w zakresie
wyłączenia, o którym mowa w art. 7 ust. 1 lit. b), obejmowało tylko tzw. postępowania
o udzielenie zamówienia klasycznego, określone w dyrektywie 2004/18/WE Parlamentu
Europejskiego i Rady z dnia 31 marca 2004 r. w sprawie koordynacji procedur udzielania
zamówień na roboty budowlane, dostawy i usługi, niebędących zamówieniami sektorowymi
i zamówieniami w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa, a okres wykluczenia nie
przekraczał 5 lat.
Proponuje się, aby w Rzeczypospolitej Polskiej okres ten wynosił 1 rok. Sankcja ta, będąc
obligatoryjną w razie skazania wraz z innymi karami przewidzianymi projektowaną ustawą,
zapewni wystarczający poziom dolegliwości dla sprawcy.

IV.9.3.
Nie ma potrzeby wprowadzania odrębnej regulacji, na podstawie której sąd będzie mógł orzec
o zakazie prowadzenia działalności gospodarczej. Zakaz ten, w przypadku skazania za
przestępstwa określone w art. 264b oraz art. 264c k.k., będzie mógł być orzeczony na
podstawie art. 41 § 2 k.k. Przyjęcie takiego rozwiązania pozwoli uniknąć ewentualnych
wątpliwości dotyczących przesłanek, którymi powinien kierować się sąd, orzekając o zakazie
prowadzenia działalności gospodarczej.

19 
 
IV.9.4.
Dodatkowo, z uwagi na charakter i przedmiot działalności agencji pracy tymczasowej,
projektowana ustawa wprowadza obligatoryjne stosowanie sankcji wykreślenia z rejestru
agencji zatrudnienia, w odniesieniu do agencji pracy tymczasowej w przypadku naruszenia
zakazu zatrudnienia nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich (art. 18 pkt 2
projektu).

IV.10.
IV.10.1.
Dyrektywa 2009/52 wprowadza odpowiedzialność finansową wykonawcy, którego podmiot
powierzający wykonywanie pracy jest bezpośrednim podwykonawcą, za naruszenie
obowiązków pracodawcy przez podwykonawcę. Dotyczy to w szczególności
odpowiedzialności obok lub zamiast pracodawcy, za zapłatę:
1) wszelkich kar finansowych wynikających z tytułu powierzenia przez podwykonawcę
wykonywania pracy obywatelowi państwa trzeciego przebywającego
w Rzeczypospolitej Polskiej wbrew przepisom, łącznie z kosztami powrotu tego
obywatela oraz
2) wszelkich zaległych płatności należnych na mocy art. 6 ust. 1 lit. a i c oraz art. 6 ust. 2
i 3 dyrektywy 2009/52, tj. zaległego wynagrodzenia i kosztów związanych z przesłaniem
zaległych płatności do państwa, do którego obywatel państwa trzeciego powrócił lub
został wydalony.
Jednocześnie dyrektywa 2009/52 przewiduje zniesienie odpowiedzialności w ww. zakresie,
jeżeli wykonawca spełnił wymogi należytej staranności. W celu precyzyjnego określenia
zasad współodpowiedzialności wykonawcy oraz innych podwykonawców, projektowana
ustawa w art. 8 wprowadza podstawę do wypłaty cudzoziemcowi zasądzonego zaległego
wynagrodzenia i kosztów związanych z przesłaniem zaległych płatności do państwa, do
którego obywatel państwa trzeciego powrócił lub został wydalony, w przypadku gdy podmiot
powierzający wykonywanie pracy temu cudzoziemcowi, który jest bezpośrednim
podwykonawcą głównego podwykonawcy:
– jest niewypłacalny,
– uporczywie uchyla się od wypłacenia należności
20