Rządowy projekt ustawy o skutkach powierzania wykonywania pracy cudzoziemcom przebywającym wbrew przepisom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej

sektorów działalności, w których koncentruje się zatrudnienie nielegalnie
przebywających obywateli państw trzecich;
7) Zakład Ubezpieczeń Społecznych – w zakresie przepływu informacji na potrzeby
kontroli legalności zatrudnienia obywatela państwa trzeciego;
8) sądy i prokuratura – w zakresie postępowań dotyczących naruszeń zakazu
nielegalnego zatrudniania;
9) wojewodowie – w zakresie udzielania cudzoziemcom zezwoleń pobytowych na czas
trwania postępowania karnego toczącego się przeciwko podmiotowi powierzającemu
wykonywanie pracy z udziałem tych osób oraz zezwoleń pobytowych udzielanych
cudzoziemcom do czasu wypłaty zaległego wynagrodzenia;
10) zamawiający w rozumieniu Prawa zamówień publicznych – w zakresie weryfikacji
wykonawcy oraz wykonawcy – w zakresie sankcji;
11) podmioty przyznające pomoc publiczną – w zakresie weryfikacji beneficjentów
i ewentualnego cofnięcia pomocy;
12) organizacje pozarządowe – w zakresie wspierania nielegalnie zatrudnionych
obywateli państw trzecich w dochodzeniu roszczeń z tytułu zaległego wynagrodzenia
i świadczeń z tym związanych.

V.2.Analiza wpływu projektowanej ustawy:
a) na sektor finansów publicznych, w tym budżet państwa i budżety jednostek samorządu
terytorialnego
V.2a.1. Racjonalizacja wydatków
Dyrektywa 2009/52 zobowiązuje państwa członkowskie do dokonywania oceny ryzyka
i regularnego określania sektorów działalności, w których koncentruje się nielegalne
zatrudnienie cudzoziemców oraz corocznych sprawozdań nt. wyników kontroli dla Komisji
Europejskiej. Dokonywanie, zgodnie z projektowaną ustawą, regularnej oceny ryzyka, jak
również łatwiejszy dostęp do danych dotyczących cudzoziemców zatrudnianych
w Rzeczypospolitej Polskiej wpłynie na zwiększenie efektywności wydatkowania środków
publicznych w zakresie prowadzenia kontroli legalności zatrudnienia.

31 
 
V.2a.2. Działania informacyjne
Przewiduje się prowadzenie działań informacyjnych, skorelowanych czasowo z wejściem
w życie regulacji implementującej dyrektywę 2009/52. Jej adresatami będą w szczególności:
1) pracodawcy lub podmioty powierzające wykonywanie pracy obywatelom państw
trzecich – w zakresie nowych obowiązków administracyjnych, sankcji oraz informacji
na temat wzorów wiz oraz polskich dokumentów pobytowych;
2) obywatele państw trzecich przebywający wbrew przepisom na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej – w zakresie praw i obowiązków;
3) organizacje pozarządowe – w zakresie możliwości wspierania cudzoziemców
w dochodzeniu roszczeń z tytułu zaległego wynagrodzenia.
Przygotowanie i aktualizacja materiałów informacyjnych nastąpi w ramach obowiązków
MPiPS i UdSC, ich upowszechnienie nastąpi głównie za pośrednictwem internetu.
Koszty ponoszone przez Straż Graniczną w zakresie pouczania cudzoziemca w języku dla
niego zrozumiałym o zasadach i trybie postępowania oraz o przysługujących mu prawach
i ciążących na nim obowiązkach, związane z planowaną zmianą art. 10 ustawy z dnia
13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach, w tym koszty dokonywania tłumaczeń pisemnych
pouczeń cudzoziemców, szacuje się na ok. 5 tys. zł.
ródło finansowania:
Plany finansowe jednostek realizujących zadania – w ramach realizacji zadań
informacyjnych. Przedmiotowe wydatki nie będą stanowiły podstawy do ubiegania się
o dodatkowe środki z budżetu państwa.

V.2a.3. Skutki finansowe związane ze zwiększeniem zadań instytucji kontrolnych
Implementacja dyrektywy 2009/52 wpłynie na rozszerzenie zakresu zadań Straży Granicznej
i Państwowej Inspekcji Pracy w zakresie współpracy przy regularnym określaniu – na
podstawie oceny ryzyka – sektorów działalności, w których koncentruje się nielegalne
zatrudnienie cudzoziemców, corocznych sprawozdań nt. wyników kontroli dla Komisji
Europejskiej. Zwiększy się także zakres ściganych przez SG przestępstw w związku
z wprowadzeniem nowych typów przestępstwa w postaci zatrudnienia osoby przebywającej
na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wbrew przepisom.
32 
 
ródło finansowania:
Plany finansowe jednostek realizujących zadania. Przedmiotowe wydatki nie będą stanowiły
podstawy do ubiegania się o dodatkowe środki z budżetu państwa.
W związku z zapewnieniem dostępu Straży Granicznej do danych zgłoszonych do
ubezpieczeń społecznych, koszty stworzenia relacyjnej bazy danych pracującej w Intranecie,
w tym w szczególności zakup: Web Service, serwera na bazę danych, serwera na logi
o sprawdzeniach, licencji Windows Serwer 2008 Enterprise Edition, licencji SQL serwer
Enterprice Edition oraz szkolenia i pomoce dydaktyczne, oszacowano na ok. 180 000 zł.
ródło finansowania:
W ramach planu finansowego Straży Granicznej, dział 754 – bezpieczeństwo publiczne
i ochrona przeciwpożarowa. Przedmiotowe wydatki nie będą stanowiły podstawy do
ubiegania się o dodatkowe środki z budżetu państwa.
W związku z wprowadzeniem podstawy do nieodpłatnego korzystania z danych dotyczących
zgłoszonych do ubezpieczeń społecznych obywateli państw trzecich w zakresie niezbędnym
do realizacji zadań kontrolnych, zwiększy się zakres zadań ZUS. Dotyczyć to będzie
okresowego (kwartalnego) przekazywania SG i PIP wykazu płatników zatrudniających
cudzoziemców oraz udzielania – na wniosek SG lub PIP – informacji dotyczących
cudzoziemca.
ródło finansowania:
Plan finansowy ZUS – w zakresie działalności bieżącej. Wobec braku konieczności
budowania dedykowanych kanałów łączności pomiędzy ZUS a PIP i SG – zadania te nie będą
stanowiły podstawy do ubiegania się o dodatkowe środki z budżetu państwa.

V.2a.4. Skutki finansowe związane ze zwiększeniem zadań ministra właściwego do spraw
pracy
Implementacja dyrektywy 2009/52 wpłynie na rozszerzenie zakresu zadań ministra
właściwego do spraw pracy. W drodze proponowanej ustawy nałożony zostanie obowiązek
określania – na podstawie oceny ryzyka – sektorów działalności, w których koncentruje się
zatrudnienie nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich oraz przygotowywania
i przekazywania Komisji Europejskiej informacji o liczbie przeprowadzonych w poprzednim
33 
 
roku kontroli w zakresie zatrudnienia cudzoziemców przebywających w Rzeczypospolitej
Polskiej wbrew przepisom oraz sprawozdania z realizacji postanowień dyrektywy 2009/52.
Realizacja tych zadań wymagać będzie współpracy z ministrem właściwym do spraw
wewnętrznych, Strażą Graniczną i Głównym Inspektorem Pracy, a także – w zakresie
współpracy przy ocenie ryzyka i określaniu sektorów działalności, w których koncentruje się
zatrudnienie nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich, z ministrami właściwymi
do spraw, odpowiednio: budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej, finansów
publicznych, gospodarki, nauki, rolnictwa, rozwoju regionalnego, rybołówstwa, transportu,
turystyki, zabezpieczenia społecznego, spraw zagranicznych oraz zdrowia.
Złożoność tych zadań wymaga wyodrębnienia dwóch stanowisk pracy w urzędzie
obsługującym ministra właściwego do spraw pracy. Nastąpi to w oparciu o dotychczasowy
zasób kadrowy.
ródło finansowania:
Plan finansowy MPiPS – w ramach przyznanego limitu wydatków w trakcie prac nad ustawą
budżetową. Przedmiotowe wydatki nie będą stanowiły podstawy do ubiegania się
o dodatkowe środki z budżetu państwa.

V.2a.5. Ograniczenie nielegalnego zatrudnienia
Należy się także spodziewać, że wprowadzenie dotkliwych sankcji nie tylko karnych, lecz
także o wymiernych skutkach finansowych (jak wykluczenie z postępowań o zamówienia
publiczne, czy konieczność zwrotu środków publicznych), a także przeprowadzenie kampanii
informacyjnej sprzyjać będzie ograniczeniu patologii nielegalnego zatrudnienia. Można się
spodziewać, iż wpłynie to nie tylko na ograniczenie zatrudnienia cudzoziemców
przebywających wbrew przepisom, ale także ograniczenie szarej strefy. W konsekwencji
przyczyni się to do wzrostu wpływów z tytułu składek i podatków. Wymierne korzyści
finansowe dla budżetu państwa trudno jest oszacować z powodu braku informacji na temat
nielegalnego zatrudnienia.

V.2a.6. Skutki finansowe w zakresie pomocy publicznej
Jedną z sankcji przewidzianych dyrektywą 2009/52 jest zwrot świadczeń, pomocy lub dotacji
publicznych, w tym funduszy UE zarządzanych przez państwa członkowskie, przyznanych
34 
 
podmiotom powierzającym wykonywanie pracy obywatelom państw trzecich przebywającym
w Rzeczypospolitej Polskiej wbrew przepisom – w okresie do 12 miesięcy poprzedzających
wykrycie nielegalnego zatrudnienia. Może mieć to dwojaki wpływ na sektor finansów
publicznych: wpływy z tytułu zwrotu przyznanych świadczeń oraz koszty administracyjne
instytucji udzielających pomocy publicznej w związku z cofnięciem pomocy. Wymierne
skutki finansowe dla budżetu państwa trudno jest oszacować z powodu braku informacji na
temat nielegalnego zatrudnienia oraz liczby podmiotów, które mogłyby być objęte
wspomnianą sankcją.
b) na rynek pracy
Można zakładać, że wejście w życie przepisów projektowanej ustawy przyczyni się do
ograniczenia zatrudnienia nielegalnego, a w konsekwencji do zwiększenia skali oraz
atrakcyjności legalnego zatrudnienia cudzoziemców. Może także wpłynąć na zwiększenie
skłonności do powierzenia wykonywania pracy osobom dostępnym na miejscowym rynku
pracy. Zapowiedź sankcji może zmotywować pracodawców do zakończenia zatrudniania
cudzoziemców przebywających w Rzeczypospolitej Polskiej wbrew przepisom. Biorąc
jednak pod uwagę stosunkowo niewielki udział imigrantów na polskim rynku pracy wpływ
regulacji na liczbę dostępnych ofert pracy, skalę aktywności zawodowej obywateli polskich
i poziom bezrobocia lub poziom wynagrodzeń będzie znikomy.
Proponowana regulacja pozytywnie wpłynie na możliwość dochodzenia przez nielegalnie
zatrudnionych obywateli państw trzecich zaległego wynagrodzenia i świadczeń z tym
związanych.
Przewidziane w projektowanej ustawie domniemanie istnienia stosunku pracy przez okres
trzech miesięcy lub w przypadku wykonywania pracy na podstawie umów cywilnoprawnych
domniemanie uzgodnionego wynagrodzenia, które ma być stosowane w celu ułatwienia
dochodzenia roszczeń w zakresie zaległego wynagrodzenia i związanych z tym świadczeń
(art. 6 projektu), tylko w odniesieniu do cudzoziemców przebywających wbrew przepisom,
tj.
grupy cudzoziemców objętych zakresem podmiotowym dyrektywy 2009/52, może
stanowić podstawę do formułowania zarzutów o dyskryminacji innych osób zatrudnionych
(Polaków i cudzoziemców legalnie przebywających). Wprowadzenie domniemania tylko
w odniesieniu do cudzoziemców objętych zakresem dyrektywy 2009/52, uzasadnione jest
jednakże ich specyficzną sytuacją wynikającą z nielegalnego statusu i trudności związanych
z dochodzeniem roszczeń. Fakt przyjęcia dyrektywy 2009/52 w obecnym brzmieniu również
35