Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw

– 12 –
uprawnienie do świadczeń pieniężnych takich jak emerytura czy renta (zob. art. 32 ust. 2
pkt 5 i odpowiednio art. 33 ust 2 pkt 5 w proponowanym brzmieniu). Także terminy oraz
dalsze warunki wzruszenia tych decyzji, które zostały uzyskane w wyniku przestępstwa lub
w związku z przyjęciem za prawdziwe dowodów, które w rzeczywistości były fałszywe, mają
swój pierwowzór w przepisach procedury administracyjnej (por. ust. 3–5 w projektowanych
artykułach, a w k.p.a. przepisy art. 145 § 2 i 3 oraz art. 146 § 1). Podobnie jak w systemie
powszechnym oraz na gruncie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, w art. 32 ust. 7
ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin i art. 33 ust. 7
ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy postanowiono wyraźnie wskazać drogę
odwoławczą, co nawiasem mówiąc, stanowi potwierdzenie poglądów wyrażanych w tej
kwestii zarówno w orzecznictwie sądów administracyjnych, jak i sądów powszechnych oraz
Sądu Najwyższego.
Uregulowaniem różniącym się natomiast zasadniczo od tych, które zostały już
zaprezentowane w kontekście decyzji wydawanych na podstawie ustawy o emeryturach
i rentach z FUS oraz ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników (art. 114 ust. 4 i art. 44
ust. 2), jest to zaproponowane w art. 32 ust. 8 oraz art. 33 ust. 8. Otóż, w przypadku gdy
zasadne wzruszenie decyzji z przyczyn, które nie zostały zawinione przez zainteresowanego,
miałoby być dla niego wyjątkowo dotkliwe, zwłaszcza z powodu wieku tej osoby, jej stanu
zdrowia lub „innych szczególnych okoliczności”, organ emerytalny uchyli decyzję, a po jej
uprawomocnieniu się (lub gdy bezskutecznie upłynie termin przewidziany na wywiedzenie
odwołania) wystąpi do właściwego organu o przyznanie stosownych świadczeń „w drodze
wyjątku”. Możliwość taką zastrzeżono tak w art. 8 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym
żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin (decyzja należy tu do Ministra Obrony Narodowej),
jak i art. 8 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy (w zależności od formacji
mundurowej decyzję podejmuje w tym wypadku: minister właściwy do spraw wewnętrznych,
Minister Obrony Narodowej albo Minister Sprawiedliwości), zaś przyznawane w tym trybie
świadczenia nie mogą przekraczać tych, które przy spełnieniu wymaganych warunków
przysługiwałyby w myśl ustawy. Można sądzić, iż tak ukształtowane relacje między organem
emerytalnym a osobami uprawnionymi do świadczeń z tytułu zaopatrzenia emerytalnego
również w prawidłowy sposób pogodzą przeciwstawne wartości, jakie niewątpliwie stoją
za zasadą lojalności państwa względem obywateli oraz zasadą sprawiedliwości rozdzielczej.
– 13 –
3.3. W opinii projektodawcy, projektowane rozwiązania powinny możliwie szybko
uzyskać pełną skuteczność, gdyż pozwoli to na nadanie decyzjom ZUS i innych organów
emerytalnych stabilności niezbędnej w demokratycznym państwie prawnym. Dlatego też
w przepisie przejściowym (art. 6) zawarto regulację przewidującą stosowane nowych norm
prawnych także w sprawach wszczętych przed wejściem w życie projektowanej ustawy. Ten
sam cel realizuje jednocześnie stosunkowo krótka vacatio legis.

4. Skutki projektowanej ustawy
Projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych
innych ustaw zmierza do realizacji postulatów o charakterze de lege ferenda sformułowanych
przez Trybunał Konstytucyjny w motywach wyroku z dnia 28 lutego 2012 r. W związku
z powyższym podstawowym jego skutkiem będzie zastąpienie regulacji, które nie spełniają
wymogów konstytucyjnych, unormowaniami, które w należytym stopniu odzwierciedlą ideę
ochrony zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa. Uchwalenie ustawy
doprowadzi poza tym do ujednolicenia, obowiązujących rozwiązań, przez co staną się one
bardziej przejrzyste dla adresatów. Swoją drogą warto przypomnieć, że Trybunał stwierdził,
iż wynikający z art. 114 ust. 1 podział na „nowe dowody” oraz „okoliczności istniejące przed
wydaniem decyzji” – szczególnie z uwagi na dowolne kwalifikowanie tych przesłanek przez
organ rentowy – wywołuje istotne zastrzeżenia jako nieprecyzyjny, co mogłoby w przyszłości
skutkować zarzutem z art. 2 Konstytucji (zasady poprawnej legislacji).
Projektowana ustawa nie powoduje bezpośrednich skutków finansowych dla budżetu
państwa. Ewentualne uszczuplenie zasobów zarówno Funduszu Ubezpieczeń Społecznych,
jak i puli środków przeznaczonych na świadczenia dla rolników czy zaopatrzenie żołnierzy
zawodowych oraz funkcjonariuszy służb mundurowych i ich rodzin może być co najwyżej
związane z błędnymi decyzjami organów emerytalno-rentowych (względnie z wadliwymi
rozstrzygnięciami sądów), które po uzyskaniu przymiotu prawomocności oraz po upływie
określonego czasu nie będą już mogły zostać wyeliminowane z obrotu prawnego, podczas
gdy przy utrzymaniu obecnego stanu prawnego tego typu ograniczenia, co do zasady, nie
miałyby zastosowania. Sygnalizowana tutaj możliwość – co warto jeszcze raz stanowczo
podkreślić – nie będzie jednak prostą konsekwencją samej zmiany przepisów, a w tym
zastosowania limitów czasowych wynikających z k.p.a. czy k.p.c., lecz nieprawidłowości
zaistniałych w procesie ustalania uprawnień do emerytur lub rent bądź też innych świadczeń
– 14 –
z ubezpieczeń społecznych, a w przypadku ustawy o s.u.s. i ustawy o ubezpieczeniu
społecznym rolników – dodatkowo również zobowiązań.

5. Konsultacje
Projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych
innych ustaw został przesłany do zaopiniowania następującym podmiotom: Ministrowi Pracy
i Polityki Społecznej, Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych, Ministrowi Obrony Narodowej,
Ministrowi Spraw Wewnętrznych, Ministrowi Sprawiedliwości oraz Ministrowi Finansów.
Ponadto o zajęcie stanowiska w sprawie proponowanej nowelizacji zwrócono się do Szefa
Agencji Wywiadu, Szefa Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Szefa Służby Wywiadu
Wojskowego, Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Szefa Centralnego Biura
Antykorupcyjnego, Komendanta Głównego Straży Granicznej, Komendanta Głównego
Państwowej Straży Pożarnej, Szefa Biura Ochrony Rządu, a także do Sądu Najwyższego,
Naczelnego Sądu Administracyjnego, Krajowej Rady Sądownictwa, Stowarzyszenia Sędziów
Polskich IUSTITIA i Stowarzyszenia Sędziów THEMIS, Naczelnej Rady Adwokackiej,
Krajowej Rady Radców Prawnych, Rzecznika Ubezpieczonych, Business Center Club,
Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych Lewiatan oraz Pracodawców RP.
W opiniach nadesłanych przez Ministra Obrony Narodowej, ZUS, Komendanta
Głównego Państwowej Straży Pożarnej, jak również Szefów Agencji Wywiadu, Służby
Kontrwywiadu Wojskowego i Centralnego Biura Antykorupcyjnego znalazły się krytyczne
uwagi oraz sugestie wprowadzenia określonych zmian w projektowanych przepisach. Przede
wszystkim dotyczyło to dodania w zmienianym art. 114 ustawy o emeryturach i rentach
z FUS jednostki redakcyjnej przewidującej możliwość wzruszenia błędnej decyzji Zakładu
oraz odstąpienia od pomysłu uchylenia art. 32 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy
zawodowych oraz ich rodzin i art. 33 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy
oraz nadania im nowego brzmienia. Stanowiska te zostały w całości uwzględnione w toku
pierwszego czytania projektu. Minister Spraw Wewnętrznych, Komendant Główny Straży
Granicznej oraz Szef Biura Ochrony Rządu negatywnie ocenili pierwotną propozycję
uchylenia art. 33 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy.
Ponieważ w pierwszym czytaniu zakres przedmiotowy projektowanej ustawy został
rozszerzony o zmiany w ustawie o ubezpieczeniu społecznym rolników, projekt przesłano
– 15 –
również Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. W odpowiedzi Prezes
poinformował komisje, iż nie wnosi uwag do przekazanej propozycji legislacyjnej.
Pozostałe podmioty, które wzięły udział w konsultacjach, wypowiedziały się
o przedłożonym projekcie pozytywnie lub wskazały, że nie zgłaszają zastrzeżeń co do
zaproponowanych rozwiązań.

6. Oświadczenie o zgodności z prawem Unii Europejskiej
Projektowana ustawa jest zgodna z prawem Unii Europejskiej.


Warszawa, 8 marca 2013 r.

BAS-WAPEiM-468/13

Pani
Ewa Kopacz
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej


Opinia prawna dotycząca zgodności z prawem Unii Europejskiej
senackiego projektu ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń
społecznych oraz niektórych innych ustaw (przedstawiciel wnioskodawcy:
senator Piotr Wach)


Na podstawie art. 34 ust. 9 uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca 1992
roku – Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (Monitor Polski z 2012 r. poz. 32, ze
zmianami) sporządza się następującą opinię:


I.
Przedmiot projektu ustawy
Przedmiotem projektu ustawy jest nowelizacja: ustawy z dnia 13
października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr
205, poz. 1585, ze zmianami), ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu
społecznym rolników (Dz. U. z 2008 r. Nr 50, poz. 291, ze zmianami), ustawy z
dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych
oraz ich rodzin (Dz. U. z 2004 r. Nr 8, poz. 66, ze zmianami), ustawy z dnia 18
lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji
Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu
Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura
Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej
Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2004 r. Nr 8, poz.
67, ze zmianami) oraz ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, ze
zmianami).
Celem projektu ustawy jest uwzględnienie wytycznych zawartych w
wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 lutego 2012 r. (sygn. akt K 5/11),
stwierdzającym niezgodność art. 114 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z zasadą zaufania obywateli do państwa i
stanowionego przez nie prawa, wynikającą z art. 2 oraz z art. 67 ust. 1
Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (OTK ZU Nr 2A, poz. 16).