Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw

 
UZASADNIENIE
Projekt ustawy wychodzi naprzeciw oczekiwaniom społecznym w
zakresie surowego karania przestępców dopuszczających się przestępstw o
najbardziej bulwersującym charakterze społecznym. Chodzi tu przede
wszystkim o zabójstwa, przestępstwa udziału w bójce lub pobiciu ze
skutkiem śmiertelnym lub w postaci ciężkiego uszczerbku na zdrowiu ofiary
oraz związane z przerywaniem ciąży, przeciwko życiu i zdrowiu oraz
przestępstwa przeciwko wolności seksualnej. Są to czyny, których skala jest
cały czas dość duża, a ich karalność, a przede wszystkim stosunkowo niskie
kary za nie orzekane, budzą liczne kontrowersje społeczne. Istnieje nawet
pewnego rodzaju przekonanie, że sprawcy niektórych z tych czynów, z
uwagi właśnie na wysokość orzekanych kar pozostają w zasadzie „bezkarni”.
Z danych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji wynika,
iż Polsce w 2010 roku osądzono łącznie 482 430 osób, z czego 430 776
(89,3%) skazano, 286 811 osób zostało skazanych na kary pozbawienia
wolności, z czego w 245 780 przypadkach (85,7%) z warunkowym
zawieszeniem wykonania kary. Wykrywalność przestępstw kryminalnych w
tym samym roku wyniosła 54,9%. Wskaźnik ten z roku na rok rośnie,
niemniej w dalszym ciągu należy uznać go za niestarczający.
Dane za rok 2010 wskazują, iż w sądach okręgowych za przestępstwo
zabójstwa (art.: 148 § 1, 2, 3, 4) osądzono łącznie 703 osoby, z czego 630
skazano. Karę pozbawienia wolności orzeczono w przypadku 592 osób (w
tym w zawieszeniu: 2 przypadki). Wśród skazanych na kary pozbawienia
wolności: 36 osób skazano na dożywotnie pozbawienie wolności, 132 osoby
na 25 lat pozbawienia wolności i 109 osób na 15 lat pozbawienia wolności.
W 45 przypadkach postępowanie umorzono, uniewinniono 28 osób. Przed
wyrokiem 604 osoby były tymczasowo aresztowane.
Interesująco prezentują się również dane dotyczące przestępstwa
udziału w bójce lub pobiciu (art. 158 § 2 i 3 k.k.). W tym samym roku w
sądach okręgowych za przestępstwa te osądzono łącznie 158 osób, z czego
150 skazano. Karę pozbawienia wolności orzeczono w przypadku 150 osób
(w tym w zawieszeniu: 10 przypadków). Wśród skazanych na kary
pozbawienia wolności: 7 osób skazano na kary pozbawienia wolności od 8
do 15 lat (w warunkach recydywy), 9 osób na kary 8 lat pozbawienia
wolności, 54 osoby na kary od 5 do 8 lat pozbawienia wolności).
Uniewinniono 7 osób. Przed wyrokiem 121 osób było tymczasowo
aresztowanych. W sądach rejonowych zaś za przestępstwo udziału w bójce
lub pobiciu osądzono łącznie 13 027 osób, z czego 10 980 skazano. Karę
pozbawienia wolności orzeczono w przypadku 9264 osób (w tym w
zawieszeniu: 8270 przypadków). Wśród skazanych na kary pozbawienia
wolności: 1 osobę skazano na karę pozbawienia wolności powyżej 8 lat, 2
osoby na kary od 5 do 8 lat pozbawienia wolności, 61 osób na kary od 2 do
5 lat pozbawienia wolności). Warunkowo umorzono postępowanie w 1268
przypadkach, umorzono postępowanie w 254 sprawach. Uniewinniono 509
osób. Przed wyrokiem 188 osób było tymczasowo aresztowanych.
Z kolei, jeżeli chodzi o z art. 197 kk, w roku 2010 w sądach
okręgowych za zgwałcenie osądzono łącznie 164 osoby, z czego 138
skazano. Karę pozbawienia wolności orzeczono w przypadku 138 osób (w
tym w zawieszeniu: 23 przypadki). Wśród skazanych na kary pozbawienia
wolności: 1 osobę skazano na karę 8 lat pozbawienia wolności, 13 osób na
kary od 5 do 8 lat pozbawienia wolności, 13 osób na kary 5 lat pozbawienia
wolności, 43 osoby na kary od 3 do 5 lat pozbawienia wolności). Umorzono
postępowanie w 1 sprawie. Uniewinniono 25 osób. Przed wyrokiem 74
osoby były tymczasowo aresztowane. W sądach rejonowych za przestępstwo
zgwałcenia osądzono łącznie 729 osób, z czego 671 skazano. Karę
pozbawienia wolności orzeczono w przypadku 668 osób (w tym w
zawieszeniu: 247 przypadków). Wśród skazanych na kary pozbawienia
wolności: 4 osoby skazano na kary pozbawienia wolności powyżej 8 lat, 42
osoby na kary od 5 do 8 lat pozbawienia wolności, 222 osoby na kary od 2
do 5 lat pozbawienia wolności). Umorzono postępowanie w 14 sprawach.
Uniewinniono 44 osoby. Przed wyrokiem 226 osób było tymczasowo
aresztowanych.
To jedynie cześć danych dotyczących przestępstw, za które zgodnie
ze stanowiskiem projektodawców należy zaostrzyć kary.
Projekt ustawy zakłada dodanie do katalogu kar nowej kary 20 lat
pozbawiania wolności. Ma to na celu danie większej swobody w orzekaniu
kar pozbawienia wolności wobec oskarżonych, którzy dopuścili się
określonych przestępstw oraz umożliwienie zastosowania ostrzejszej sankcji
karnej za niektóre przestępstwa. W projekcie proponuje się również, by
kwalifikacja czynu jako zbrodni uwarunkowana była ona nie tylko (jak
dotychczas) umyślnym działaniem sprawcy, lecz aby zbrodnią był także czyn
popełniony ze szczególnym okrucieństwem (art. 8).
Zmiana § 3 w art. 38 jest jedną z licznych konsekwencji
wprowadzenia nowej kary 20 lat pozbawienia wolności. Zakłada ona, że w
przypadku jeżeli ustawa przewiduje obniżenie górnej granicy ustawowego
zagrożenia, kara wymierzona za przestępstwo zagrożone karą 20 lat
pozbawienia wolności nie może przekroczyć 12 lat pozbawienia wolności.
Dotychczasowe brzmienie art. 60 § 6 pkt 1 zakładające, iż
nadzwyczajne złagodzenie kary polega na wymierzeniu kary poniżej dolnej
granicy ustawowego zagrożenia albo kary łagodniejszego rodzaju, jeżeli czyn
stanowi zbrodnię zagrożoną co najmniej karą 25 lat pozbawienia wolności,
sąd wymierza karę pozbawienia wolności nie niższą od 8 lat, ulega zmianie,
zgodnie z którą opisana kara 25 lat pozbawienia wolności podlega
zastąpieniu karą 20 lat pozbawienia wolności.
Zmiana § 3 w art. 78 obejmuje kwestię warunkowego zwolnienia i
polega na dodaniu zapisu, zgodnie z którym skazanego na karę 20 lat
pozbawienia wolności można warunkowo zwolnić po odbyciu 12 lat kary.
Ponadto, projekt ustawy zakłada, iż w tym samym artykule po § 3 dodaje się
§ 4, zgodnie z którym skazanego na karę dożywotniego pozbawienia
wolności, za zbrodnię, o której mowa w art. 148 § 2, a zatem zabójstwo
człowieka ze szczególnym okrucieństwem, w związku z wzięciem
zakładnika, zgwałceniem albo rozbojem, w wyniku motywacji zasługującej
na szczególne potępienie, z użyciem materiałów wybuchowych, można
będzie warunkowo zwolnić po odbyciu 35 lat kary. Co więcej, wobec
skazanego na karę 25 lat pozbawienia wolności za zbrodnię z art. 148 § 2,
warunkowego zwolnienia nie będzie się stosowało.
Kolejna zmiana w art. 79 § 3 polega na tym, iż powyższy przepis art.
78 § 3, dotyczący warunkowe zwolnienia, będzie miał zastosowanie jeżeli
chociaż by jedna z niepodlegających łączeniu kar, które skazany ma odbyć
kolejno, jest karą 20 lat pozbawienia wolności lub 25 lat pozbawienia
wolności lub dożywotniego pozbawienia wolności. Dodanie kary 20 lat
pozbawienia wolności w tym przypadku jest kolejną konsekwencją
wprowadzenia tej kary do katalogu kar. Podobnie jak zmiana w art. 80 § 3,
zakładająca, iż w przypadku warunkowego zwolnienia z kary właśnie 20 lat
pozbawienia wolności lub 25 lat pozbawienia wolności lub dożywotniego
pozbawienia wolności okres próby wynosi 10 lat. Kara 20 lat pozbawienia
wolności dodana została także w art. 81 traktującym o tym, iż razie
odwołania warunkowego zwolnienia ponowne warunkowe zwolnienie nie
może nastąpić przed upływem roku od osadzenia skazanego w zakładzie
karnym, a w wypadku kary 20 lat pozbawienia wolności lub 25 lat
pozbawienia wolności lub kary dożywotniego pozbawienia wolności przed
upływem 5 lat.
Projektowana regulacja zakłada także zmiany w przepisach o karze
łącznej. Zgodnie z pierwsza z nich, jeżeli suma orzeczonych kar
pozbawienia wolności wynosić będzie nie mniej niż 20 lat, lecz poniżej 25
lat, a chociaż jedna z podlegających łączeniu kar wynosić będzie nie mniej
niż 8 lat, sąd będzie mógł orzec karę łączną 20 lat pozbawienia wolności.
Druga z nich, w art. 88 zakłada, iż jeżeli najsurowszą karą orzeczoną za
jedno ze zbiegających się przestępstw będzie właśnie kara 20 lat pozbawienia
wolności albo 25 lat pozbawienia wolności albo dożywotniego pozbawienia
wolności, orzekać się będzie tę karę jako karę łączną. W wypadku zaś zbiegu
dwóch lub więcej kar 20 lat pozbawienia wolności lub 25 lat pozbawienia
wolności sąd będzie mógł orzec jako karę łączną karę dożywotniego
pozbawienia wolności. Jak wynika z powyższego, zmiany te są kolejną
konsekwencją wprowadzenia kary 20 lat pozbawienia wolności do katalogu
kar.
Kolejna grupa zmian wprowadzanych do Kodeksu karnego obejmuje
jego część szczegółową. Zmiany te dotyczą:
- art. 117 § 1, art. 118 § 1 i § 2, art. 118a § 1 i § 2, art. 120, art. 122 §
1, art. 123 § 1 i § 2, art. 127 § 1, art. 130, art. 134, art. 166, art. 207 i art. 252
§2 poprzez dodanie kary 20 lat pozbawienia wolności jako możliwej do
orzeczenia wobec sprawcy wskazanych czynów,
- art. 130 poprzez zaostrzenie odpowiedzialności karnej za działanie
na rzecz obcego wywiadu,  oraz  dodanie  przepisu  w  myśl  którego  sąd
skazując sprawcę za czyn określony w §1, §2, §3 lub §4 tego artykułu
orzeknie środek karny, w postaci pozbawienia praw publicznych, a jeżeli
sprawcą będzie żołnierz zawodowy, także środek karny, o którym mowa w
art. 326 §1 kk, tj. wydalenie z zawodowej służby wojskowej – analogiczne
zmiany obejmują przestępstwo określone w art. 134 (zamach na życie
Prezydenta RP),
- art. 135 poprzez zaostrzenie odpowiedzialności karnej za czynną