Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych

5. Wyjątki od przepisów ust. 4 mogą być czynione przez kapitana okrętu z
uwzględnieniem wskazań sanitarnych i wojskowych, jeżeli chodzi o okręty wojenne
lub inne używane do celów wojskowych.
6. Minister właściwy do spraw zdrowia określi, w drodze rozporządzenia, wyjątki od
zasad ustalonych w niniejszym artykule oraz ustali szczegółowy sposób stosowania
przepisów niniejszej ustawy do tych wyjątków.”

9) po art. 12 dodaje się art. 12 a – 12c w brzmieniu:
„Art. 12a.
1. Prochy przechowuje się wyłącznie w trwale zamkniętych urnach.
2. Prawo do przechowywania prochów osoby zmarłej przysługuje osobom najbliższym
wobec niej, zgodnie z porządkiem określonym art. 10 ust. 1c pkt 1-7.
3. Prochy mogą być przechowywane jedynie w miejscu zamieszkania osoby uprawnionej
4. Prochy przechowuje się w sposób gwarantujący poszanowanie godności osoby zmarłej,
w szczególności integralność prochów zmarłego i nienaruszalność urny, jak również
ochronę życia i zdrowia ludzkiego oraz moralności publicznej.
5. Zabronione jest przechowywanie prochów ludzkich w szczególności:
1) w miejscach służących do przechowywania odpadów,
2) w łazienkach, w toaletach, w ustępach,
3) w pomieszczeniach kuchennych, w spiżarniach,
4) w piwnicach, w garażach i pomieszczeniach magazynowych,
5) w pomieszczeniach przeznaczonych dla dzieci do ukończenia 13. roku życia na cele
sypialne, edukacyjne lub rekreacyjne,
6) w miejscach znajdujących z się w pobliży legowisk zwierząt.
6. Przed przyjęciem prochów na przechowanie osoba uprawniona składa właściwemu ze
względu na jej miejsce zamieszkania powiatowemu inspektorowi sanitarnemu pisemne
oświadczenie o: zamiarze przyjęcia urny z prochami danej osoby, miejscu i warunkach,
w jakich urna będzie przechowywana.
7. Osoba, o której mowa w ust. 6, jest zobowiązane poinformować właściwego
powiatowego inspektora sanitarnego o zmianie miejsca ich przechowywania. Ust. 3-5
stosuje się odpowiednio.
8. Osoba, o której mowa w ust.6, może zdecydować o pochowaniu przechowywanych
przez siebie prochów zmarłego w każdym czasie. Przed pochowaniem jest zobowiązana
powiadomić o tym właściwego inspektora sanitarnego oraz osoby określone w art. 10
ust. 1c pkt 1-7.
9. Osoba, o której mowa w ust. 6, może przekazać innej osobie za jej zgodą prochy
zmarłego, zgodnie z porządkiem określony w art. 10 ust 1c pkt. 1-7. Ust. 3-6 stosuje się
odpowiednio.
10. W przypadku śmierci osoby, o której mowa w ust. 6, prawo do przechowywania
posiadanej przez nią prochów przysługuje osobom, zgodnie z porządkiem określonym
w art. 10 ust. 1c pkt. 1-7.

Art. 12b.
1. Właściwy powiatowy inspektor sanitarny w terminie pięciu dni odmawia przyjęcia
oświadczenia, którym mowa w art. 12a ust. 4, jeżeli osoba uprawniona nie daje
gwarancji zapewnienia warunków przechowywania urny z prochami, o których mowa
w art. 12a ust. 3 i 4 odmowa następuje w formie decyzji administracyjnej.
2. Do czasu upływu terminu, o którym mowa w ust. 1 prochy przechowywane są w urnie
w kostnicy, prosektorium lub domu pogrzebowym.
3. W przypadku odmowy przyjęcia oświadczenia, którym mowa w art. 12a ust. 5 osoba
uprawniona na obowiązek niezwłocznego pochowania urny z prochami.
4. Właściwy powiatowy inspektor sanitarny ma prawo przeprowadzenia kontroli miejsca
oraz warunków przechowywania prochów z punku widzenia spełnienia warunków o
których mowa w art. 12a ust. 3-5.
5. W przypadku stwierdzenia niezgodności treści oświadczenia ze stanem faktycznym lub
stwierdzenia niespełnienia warunków o których mowa w art. 12 ust. 3-5 właściwy
powiatowy inspektor sanitarny wydaje decyzję o natychmiastowym pochowaniu urny z
prochami.
6. Właściwy powiatowy inspektor sanitarny prowadzi ewidencję osób przechowujących
prochy zmarłych.
7. Minister właściwy do spraw zdrowia określi w drodze rozporządzenia szczegółowe
warunki jakim winny odpowiadać urny służące do przechowywania prochów ludzkich
oraz wzór oświadczenia, o którym mowa w art. 12a ust. 6 oraz zasady prowadzenia
ewidencji, o której mowa w ust. 6.

Art. 12c.
1. Otwieranie trumny lub urny po ich zamknięciu jest zabronione.
2. Przepisu ust. 1 nie stosuje się do otwarcia trumny lub urny w kostnicy, prosektorium lub
domu pogrzebowym albo w przypadku rozsypania prochów na polu pamięci.
3. Przepisu ust. 1 nie stosuje się w przypadku dokonania balsamacji zwłok lub dokonania
kremacji znajdujących się w niej zwłok lub szczątków ludzkich.
4. Otwarcie trumny lub urny może również nastąpić na podstawie decyzji właściwego
prokuratora, w przypadku uzasadnionego podejrzenia, że przyczyną zgonu było
przestępstwo.”

10) Uchyla się art. 16.

11) Art. 18 otrzymuje brzmienie:
„Art. 18. Kto narusza przepisy niniejszej ustawy i rozporządzeń wydanych na je
podstawie podlega karze grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do
lat 2.”

12) W art. 20 w ust. 1 dodaje się pkt 5 w brzmieniu:
„5) wymagania, jakim muszą odpowiadać pola pamięci”.




Art. 2.
Ustawa wchodzi w życie po upływie trzech miesięcy od dnia ogłoszenia.



UZASADNIENIE


Ustawa z 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych (Dz. U . z 2011 r. Nr
118, poz. 687 z późn. zm.) w dotychczasowym brzmieniu jest anachroniczna i zawiera bardzo
poważne luki prawne, wręcz przemilczenia ustawodawcy. Została uchwalona w okresie
Polski Ludowej, ale w zasadniczej treści opiera się ona na postanowieniach ustawy z 17
marca 1932 r. o chowaniu zmarłych i stwierdzaniu przyczyn zgonu (Dz. U. Nr 35, poz. 359 z
późn. zm.). Pod względem aksjologicznym odwołuje się do zasad pochówku funkcjonujących
w Kościele katolickim i to jeszcze przed Soborem Watykańskim II. Nie odpowiada ona
obecnie aspiracjom znacznej części polskiego społeczeństwa oraz potrzebom przedsiębiorców
branży funeralnej. W szczególności ustawa z 1959 r. nie uwzględnia w szerszym zakresie
odmiennych od tradycyjnie chrześcijańskich form pochówku, zwłaszcza możliwości
rozsypania prochów zmarłego, czy przechowywania prochów przez osobę najbliższą w domu
(mieszkaniu). Kremacja zwłok jest powszechnie stosowana w buddyzmie i hiduizmie.
Kremację także akceptuje większość kościołów protestanckich.

Projekt ustawy zmierza do urzeczywistnienia wolności sumienia i wyznania w
zakresie formy pochówku w zgodzie z taki wartościami jak: poszanowanie godności
zmarłego, ochrona zdrowia i moralności publicznej. Ustawa z 17 maja 1989 r. o gwarancjach
wolności sumienia i wyznania (Dz. U. z 2005 Nr 231, poz. 1965 z późn. zm.) w art. 2 pkt 12
gwarantuje każdemu prawo do otrzymania pochówku zgodnie z wyznawanymi zasadami
religijnymi oraz przekonaniami w sprawach religii.

W Polsce, szczególnie w ostatnich latach, postępują procesy laicyzacji a zarazem
indywidualizacji postaw w sprawach religijnych. Według Instytutu Statystyki Kościoła
Katolickiego w 2010 r. na niedzielną mszę świętą uczęszczało w skali kraju średnio 41%
katolików. Zgodnie z ustaleniami Głównego Urzędu Statystycznego liczbę osób
pozostających poza kościołami i innymi związkami wyznaniowymi można szacować na
ponad 3 mln. Liczba ta w ostatnich latach zdaje się wzrastać.

Proponowana nowelizacja ma przede wszystkim umożliwić osobom różnych wierzeń i
przekonań światopoglądowych realizację w szerszym zakresie form uczczenia pamięci
zmarłych zgodnie z własnym wyborem, ale w granicach obowiązującego prawa. Należy przy
tym zwrócić uwagę, że w związku z upływem 67 lat od zakończenia II wojny światowej w
Polsce zapewne wygasła już trauma społeczna związana z masowym paleniem zwłok osób
zamordowanych w hitlerowskich obozach zagłady i obozach koncentracyjnych.

Zgodnie z zasadami techniki prawodawczej w art. 1 ustawy o cmentarzach i chowaniu
zmarłych proponuje się określenie jej przedmiotu. W proponowanym art. 1a proponuje się
zamieszczenie legalnych definicji terminów występujących w ustawie o cmentarzach i

1 http://www.iskk.pl/index.php?view=article&catid=38:kosciol-w-polsce&id=154:dominicantes-i-
communicantes-2010&format=pdf
2 Zob. Wyznania religijne, stowarzyszenia narodowościowe i etniczne w Polsce 2003-2005, red. G.
Gudaszewski, Warszawa 2007, s. 15.
3 Por. Wyznania religijne, stowarzyszenia narodowościowe i etniczne w Polsce 2003-2005, red. G. Gudaszewski,
M. Chmielewski, Warszawa 2010, s. 15.

chowaniu zmarłych oraz w aktach wykonawczych wydanych na jej podstawie. Celem tej
propozycji jest m.in. ustalenie minimalnych ustawowych standardów dotyczących
problematyki funeralnej. Propozycja art. 1b wynika z konieczności uwzględnienia pluralizmu
wspólnot religijnych we współczesnej Polsce. Są to nie tylko kościoły chrześcijańskie, ale
także inne konfesje nie posługujące się w swych nazwach terminem „kościół”.
Proponowana
treść art. 6a ma zagwarantować, iż pewne formy pochówku będą
realizowane tylko i wyłącznie na cmentarzach. Analogicznie propozycja dotycząca treści art.
10 ust. 1 ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych zmierza do prawnego zagwarantowania,
że zwłoki i szczątki ludzkie będą przechowywane w ściśle określonych, przygotowanych do
tego miejscach zwłaszcza ze względu na konieczność ochrony zdrowia publicznego oraz
poszanowanie godności osoby zmarłej.
Propozycja
dotycząca nadania nowej treści art. 7 zmierza do uwzględnienia różnych
form pochówku zmarłych (zwłok, czy szczątków w trumnach, prochów w urnach) a także
precyzuje zasady ponownego użycia miejsca grzebalnego. Propozycja zmierza także to
zapewnienia nienaruszalności grobów zgodnie z wolą osób uprawnionych. Proponuje się
także uregulowanie (częściowe) zasad pobierania opłat cmentarnych.
Postulaty
dotyczące nowego brzmienia art. 8 ust. 4 oraz dodania art. 10 ust. 1a mają na
celu uwzględnienie zmian zachodzących w sferze życia społecznego, a wyrażających się w
coraz większej liczbie związków faktycznych (konkubinatów) heteroseksualnych i
homoseksualnych. Prawo nie może ignorować tego coraz szerszego zjawiska społecznego.
Projekt daje pierwszeństwo osobom pozostającym w trwałym wspólnym pożyciu, a w ramach
tej kategorii – małżonkom, zgodnie konstytucyjną zasadą ochrony małżeństwa i rodziny.
Kryterium najważniejszym przy nabyciu uprawnień związanych z pochówkiem powinna być
rzeczywista więź, nie tylko formalna, łącząca zainteresowane osoby. W przypadku
konieczności wykazania istnienia faktycznego wspólnego pożycia można odwołać się do
takich okoliczności jak: meldunek pod tym samym adresem, posiadanie wspólnego rachunku
bankowego, czy polisy ubezpieczeniowej, współwłasność mieszkania lub samochody czy
zwłaszcza wspólne zaciągnięcie kredytu (pożyczki). W ostateczności kwestię wspomnianą
jest kompetentny rozstrzygnąć sąd na podstawie art. 189 Kpc.

Nowe art. 12a-12b regulują bezpośrednio kwestię przechowywania prochów osoby
zmarłej przez osobę jej bliską w miejscu zamieszkania (w domu, w mieszkaniu). Przewiduje
się gwarancje dla poszanowania godności zmarłego oraz zdrowia i moralności publicznej.
Prochy mogą być przechowywane tylko w zamkniętej w sposób trwały urnie, przewiduje się
obowiązek informowania państwowego inspektora sanitarnego o miejscy przechowywania
urny z prochami oraz wprowadza się uprawnienia nadzorcze dla wymienionego organy, a
także obowiązek prowadzenia odpowiedniej ewidencji. W art. 12c wprowadza się
jednoznaczny zakaz otwierania w miejscu do tego nieprzeznaczonym zarówno trumien jak i
urn z prochami. Ochronie prawnej wymienionych wyżej wartości służy także zaostrzenia
sankcji karnych za czyny stanowiące naruszenie nowelizowanej ustawy.

Nowelizacja ustawy z 31 stycznia 1959 r. o cmentarza i chowaniu zmarłych pociągnie
za sobą konieczność odpowiedniej zmiany odpowiednich aktów wykonawczych do jej
przepisów lub wydania nowych szczegółowych rozporządzeń. W drodze rozporządzenia