Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym oraz niektórych innych ustaw

akumulacji, z przeznaczeniem na finansowanie działań mających zapewnić
w przyszłości stabilność rynku finansowego. Także znaczna część spośród państw
członkowskich Unii Europejskiej wdrożyła tego typu rozwiązania normatywne albo jest
w trakcie prac legislacyjnych nad ich wprowadzeniem. Wśród nich znalazły się
największe gospodarki starego kontynentu: Niemcy, Wielka Brytania oraz Francja.
Wybór modelu obciążenia sektora finansowego daninami publicznymi
w poszczególnych państwach członkowskich uzależniony został m.in. od poniesionych
ze środków budżetowych wydatków na działania sanacyjne sektora finansowego oraz
od bieżącej sytuacji budżetowej tych państw. Model obciążeń ponoszonych
bezpośrednio na rzecz budżetu państwa został przyjęty m.in. przez Wielką Brytanię,
Węgry, Austrię, Portugalię, Słowację i Francję, natomiast państwa takie jak Szwecja
i Niemcy zdecydowały o wprowadzeniu rozwiązań przewidujących akumulowanie
środków zebranych z tytułu nałożonych obciążeń w funduszach o specjalnym
przeznaczeniu.
W Wielkiej Brytanii celem wprowadzonej z dniem 1 stycznia 2011 r. opłaty bankowej
jest zapewnienie, że sektor bankowy będzie posiadał adekwatne obciążenia
odzwierciedlające generowane przez niego ryzyka dla systemu finansowego i całej
gospodarki. Ponadto opłata ma zachęcić banki do ograniczenia bądź odejścia od
ryzykownych modeli finansowania, które mogą zagrażać stabilności systemu
finansowego i gospodarki. Opłata wnoszona jest do budżetu państwa i dotyczy banków,
których zagregowana wartość zobowiązań przekracza 20 mld GBP, przyjmując
założenia, zgodnie z którymi zobowiązania brytyjskich grup bankowych (m.in.
spółdzielni mieszkaniowych) ocenia się na poziomie skonsolidowanym, uwzględnia się
zobowiązania banków brytyjskich funkcjonujących w ramach grup niebankowych,
a także zobowiązania ujęte w zagregowanych bilansach podmiotów zależnych
i oddziałów zagranicznych banków i grup bankowych prowadzących działalność na
obszarze Wielkiej Brytanii. Podatek dotyczy bowiem banków macierzystych, ich
oddziałów i podmiotów zależnych oraz podmiotów zależnych i oddziałów banków
zagranicznych działających na terenie Wielkiej Brytanii. Podstawę naliczania
świadczenia stanowi wartość sumy bilansowej, z zastrzeżeniem szczegółowego
katalogu wyłączeń. Przy kalkulacji składki w sumie bilansowej nie uwzględnia się m.in.
kapitałów pierwszej kategorii (Tier 1), ubezpieczonych depozytów, jak również części
innych zobowiązań i aktywów płynnych. Stawka podatku jest elastyczna. W 2011 r.
2

w związku z niepewnymi warunkami na rynku, rząd Wielkiej Brytanii ustalił
początkowo stawkę podatku na poziomie 0,05%, lecz w marcu 2011 r. podjęto decyzję
o dokonaniu wyrównania za dwa miesiące, wobec czego opłatę zwiększono do
wysokości 0,1%. Od 1 maja 2011 r. do 31 grudnia 2011 r. stawka podatku wynosiła
0,075% dla zobowiązań krótkoterminowych i 0,0375% dla niektórych kategorii
zobowiązań długoterminowych. W styczniu 2012 r. stawkę podatku ustalono na
poziomie odpowiednio 0,088% i 0,044% dla odnośnych kategorii zobowiązań.
W Wielkiej Brytanii wprowadzona opłata nie stanowi kosztu uzyskania przychodu.
Na Węgrzech opłata pobierana od instytucji finansowych ma charakter podatkowy
i obowiązuje od dnia 27 września 2010 r. Intencją wprowadzenia obciążenia na rzecz
budżetu państwa była m.in. potrzeba wygenerowania dodatkowych wpływów z tytułu
podatków w celu zabezpieczenia systemu finansowego przed wyzwaniami
i zagrożeniami
wynikającymi z negatywnych zjawisk kryzysowych oraz
zrekompensowania państwu pomocy, jakiej udzieliło podmiotom mającym trudności,
a także konieczność sprostania wymogom związanym z wielkością deficytu
budżetowego, które obowiązują w Unii Europejskiej. W 2013 r. podatek bankowy
będzie zmniejszony o połowę w stosunku do 2012 r., zaś węgierski rząd planuje jego
całkowite zniesienie w 2014 r. Jeśli na terenie całej Unii Europejskiej zacznie
obowiązywać podatek od transakcji finansowych (FTT), wówczas Węgry rozważą
zasadność ewentualnego przywrócenia aktualnie obowiązującej opłaty. Zakres
podmiotowy podatku bankowego na Węgrzech jest szeroki, ponieważ instytucjami
zobligowanymi do uiszczania należności są instytucje kredytowe, firmy
ubezpieczeniowe, a także inne instytucje świadczące usługi finansowe. Podstawa
i stawka opodatkowania są zróżnicowane i uzależnione od specyfiki usług
świadczonych przez instytucje objęte podatkiem. Dla instytucji kredytowych stawka
podatku wynosi 0,15% wartości aktywów netto dla kwoty stanowiącej bazę podatkową
do 50 mld HUF i 0,53% dla pozostałej części bazy podatkowej, tj. powyżej
50 mld HUF. W 2011 r. stawka podatku wynosiła 0,45% całości aktywów netto i była
najwyższa w całej Unii Europejskiej.
W Austrii obowiązujący podatek określany jest mianem ,,opłaty stabilizacyjnej”
i funkcjonuje od dnia 1 stycznia 2011 r. Opodatkowaniu podlegają instytucje kredytowe
identyfikowane zgodnie z przepisami austriackiego prawa bankowego, w związku
z czym opłatą są objęte banki krajowe i oddziały banków zagranicznych prowadzące
3

działalność w Austrii. Ponadto, dopuszcza się włączanie w podmiotowy zakres podatku
także banków macierzystych prowadzących działalność poza granicami Austrii. Opłata
stabilizacyjna ma charakter budżetowy, zaś dla instytucji finansowej obowiązanej do jej
wnoszenia stanowi koszt uzyskania przychodu. Podstawę opodatkowania stanowi
wartość sumy bilansowej pomniejszonej o kapitały, rezerwy oraz niektóre zobowiązania
z tytułu wymogów płynnościowych. Stawki podatku mają charakter progresywny,
tj. dla wartości 1–20 mld euro stawka wynosi 0,055%, natomiast powyżej 20 mld euro
jest to 0,085%. Podatek jest także pobierany od wielkości transakcji dokonywanych na
instrumentach pochodnych. Wielkość podlegająca opodatkowaniu to nominalna kwota
wszystkich pochodnych znajdujących się w portfelu instytucji i wszystkich pozycji
krótkich na opcjach. Dla transakcji na instrumentach pochodnych stawka podatku
wynosi 0,013%.
W Portugalii opłata, obciążająca instytucje kredytowe obowiązuje od dnia 1 stycznia
2011 r. Jest określana mianem ,,nadzwyczajnej składki od sektora bankowego” i ma
charakter budżetowy. Składka płacona jest przez banki krajowe, oddziały banków
macierzystych prowadzące działalność poza granicami Portugalii (opłata ma charakter
skonsolidowany i jest uiszczana jako łączne świadczenie ze strony centrali i oddziałów)
oraz oddziały banków zagranicznych prowadzących działalność w Portugalii. Podstawę
opodatkowania stanowi całkowita wartość zobowiązań instytucji, z wyłączeniem
kapitałów pierwszej i drugiej kategorii (Tier 1 i Tier 2) oraz depozytów
gwarantowanych przez Portugalski Fundusz Gwarantowania Depozytów. Stawka
podatku wynosi 0,05%. Instytucje kredytowe płacą także podatek od nominalnej
wartości instrumentów pochodnych nieujętych w bilansie, z wyłączeniem określonych
instrumentów zabezpieczających. Stawka podatku dla instrumentów pochodnych
wynosi 0,00015%. Wnoszone składki nie podlegają odliczeniu od podatku.
Na Słowacji podatek bankowy funkcjonuje od dnia 1 stycznia 2012 r. Środki z tytułu
wprowadzonej opłaty gromadzone są w specjalnym funduszu (w ramach budżetu
państwa), utworzonym w celu zabezpieczenia systemu finansowego przed
ewentualnymi skutkami kryzysu finansowego. Opodatkowaniem objęte są banki
krajowe i oddziały zagranicznych banków działających na Słowacji, które świadczą
usługi zgodnie z przepisami słowackiego prawa bankowego. Ponadto, dopuszcza się
objęcie podatkiem oddziałów banków macierzystych prowadzących działalność poza
granicami Słowacji. Stawka podatku wynosi 0,4%, zaś podstawę opodatkowania
4

stanowi wartość zobowiązań instytucji, z wyłączeniem m.in. kapitałów,
długoterminowego finansowania dostarczanego oddziałom banków zagranicznych
i długów podporządkowanych. Opłata stanowi koszt uzyskania przychodu.
We Francji podatek bankowy obowiązuje od dnia 1 stycznia 2011 r. i ma charakter
budżetowy. Opodatkowaniu podlegają banki macierzyste, ich oddziały i podmioty
zależne, a także oddziały banków zagranicznych działających na terytorium Francji,
jeżeli są regulowane przepisami francuskimi, z wyjątkiem sytuacji, gdy oddział posiada
centralę na terenie Europejskiego Obszaru Gospodarczego (kraje członkowskie Unii
Europejskiej plus Norwegia, Islandia i Lichtenstein). Podatek jest pobierany
w wysokości 0,25% wymogu kapitałowego, zaś dla instytucji, które są nim objęte
stanowi koszt uzyskania przychodu.
W Szwecji od października 2008 r. istnieje specjalny fundusz stabilizacyjny, którego
zasadniczym celem jest finansowanie działań niezbędnych do zapobiegania ryzykom
mogącym prowadzić do poważnych zaburzeń w szwedzkim systemie finansowym,
a także utrzymanie wiarygodności tego systemu w obliczu globalnych zjawisk
kryzysowych. Fundusz finansowany jest w szczególności ze środków gromadzonych
z tzw. opłaty stabilizacyjnej naliczanej rocznie i uiszczanej przez banki i inne instytucje
kredytowe, tj. banki macierzyste prowadzące działalność w Szwecji, podmioty zależne
banków zagranicznych mające siedzibę w Szwecji, a także oddziały banków
macierzystych prowadzące działalność poza granicami Szwecji. Wielkość stawki
wynosi 0,036% wartości zobowiązań i rezerw na koniec roku. Ewentualne interwencje
przy wykorzystaniu środków z funduszu stabilizacyjnego polegają na zwiększeniu bazy
kapitałowej zagrożonej instytucji kredytowej, które może wynieść maksymalnie
równowartość 2% wskaźnika adekwatności kapitałowej tej instytucji. Przy ustalaniu
wielkości stawki opłaty stabilizacyjnej Szwedzkie Narodowe Biuro Zarządzania
Długiem uwzględnia sytuację gospodarczą w kraju oraz wynikające z niej możliwości
finansowe podmiotów zobowiązanych do wnoszenia opłaty. W latach 2009 i 2010
w związku z pogorszeniem się koniunktury instytucje kredytowe były zobligowane do
uiszczenia opłaty w wysokości jedynie połowy obowiązującej stawki.
W Niemczech obligatoryjna opłata pobierana od banków i instytucji kredytowych
funkcjonuje od dnia 1 stycznia 2011 r. Wśród podmiotów zobowiązanych do jej
uiszczania znajdują się m.in. banki macierzyste prowadzące działalność w Niemczech,
podmioty zależne banków zagranicznych prowadzące działalność w Niemczech, a także
5

oddziały banków macierzystych prowadzące działalność poza granicami Niemiec.
Środki z tytułu wprowadzonego podatku są gromadzone na specjalnym funduszu
restrukturyzacyjnym, który ma zwiększyć bezpieczeństwo niemieckiego sektora
bankowego i finansować działania z zakresu restrukturyzacji i uporządkowanej
likwidacji (special resolution regime). Podstawę kalkulacji stawki stanowi wielkość
sumy bilansowej z wyłączeniem kapitałów i depozytów. Stawka podatku naliczana na
podstawie zobowiązań ma charakter progresywny, uzależniony w szczególności od
skali działalności podmiotów (potencjalnie generowanego ryzyka) objętych
obligatoryjnym świadczeniem. Dla kwoty zobowiązań poniżej 10 mld euro stawka
wynosi 0,02%; w przedziale od 10 mld euro do 100 mld euro wynosi 0,03%, natomiast
dla zobowiązań powyżej 100 mld euro 0,04%. Za podstawę kalkulacji stawki
opodatkowania przyjmuje się także nominalną wartość pozabilansowych instrumentów
pochodnych. W tym ujęciu stawka ma charakter liniowy i wynosi 0,00015%.
Maksymalna wielkość podatku może wynieść 15% rocznego zysku instytucji
kredytowej. Jeśli podmiot nie wypracuje zysku, także jest zobowiązany przekazać do
funduszu co najmniej 5% kwoty podatku liczonego zgodnie z przedstawionymi
zasadami. Podatek nie stanowi dla instytucji kosztu uzyskania przychodu.
Podatki i opłaty bankowe w wybranych krajach UE
Kraj
Cel
Beneficjent
Stawka i podstawa
Przewidywane
środków
opodatkowania
roczne wpływy
Wielka
Zasilenie budżetu Budżet państwa
0,02% – 0,04%
2,3 – 2,5 mld
Brytania
państwa
wartości sumy
GBP

bilansowej
pomniejszonej o
kapitały i
ubezpieczone
depozyty, część
zobowiązań i
aktywów płynnych
Węgry
Zasilenie budżetu Budżet państwa
0,15% – 0,5%
0,65 mld Euro
państwa
wartości aktywów
netto
Austria
Zasilenie budżetu Budżet państwa
0,055 – 0,085%
0,5 mld Euro

państwa
wartości sumy
bilansowej
pomniejszonej o
kapitały, rezerwy
oraz niektóre
6