Poselski projekt ustawy - Prawo spółdzielcze

dotyczących wykluczania i wykreślania członków spółdzielni, wyboru lub odwołania
wybieralnych organów spółdzielni; spraw dotyczących: rozpatrywania wniosków
wynikających z protokołu polustracyjnego; podejmowania uchwał w sprawie zbycia
nieruchomości lub jej części; uchwał w sprawie przystępowania do lub występowania
ze
związku,
w którym spółdzielnia jest zrzeszona oraz innych organizacji; uchwał w sprawie
połączenia, podziału lub likwidacji spółdzielni oraz uchwalania zmian statutu. W tych
przypadkach każdemu członkowi przysługiwałby jeden głos.
Oddzielna grupa przepisów została poświęcona spółdzielniom kółek rolniczych,
w których członkami mogą być nie tylko kółka rolnicze, lecz także osoby fizyczne.
Ważne dla tych spółdzielni, które oprócz swojej głównej działalności będą prowadzić
gospodarstwa rolne, jest dopuszczenie - jeżeli statut będzie tak stanowił - wnoszenie
wkładów gruntowych i pieniężnych oraz w pewnych sytuacjach zatrudniania swoich
członków na zasadach, jakie obowiązują w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych.
Dotyczy to także innych spółdzielni, które obok swojej działalności podstawowej
zechcą prowadzić gospodarstwa rolne.
Kolejny dział przepisów szczególnych jest poświęcony spółdzielniom pracy.
Istotą tych spółdzielni był i jest nadal ich ustawowy obowiązek zatrudniania swoich
członków oraz obowiązek członków świadczenia pracy na rzecz spółdzielni, z reguły
w formie spółdzielczego stosunku pracy. Konsekwencją takiego założenia są daleko
idące ograniczenia w rozwiązywaniu i zmianie spółdzielczej umowy o pracę. Jednakże
występujące w kraju trudności gospodarcze wymagają uelastycznienia spółdzielczych
stosunków pracy i takie właśnie projekt ustawy wprowadza.
W projekcie ustawy odrębne przepisy odnoszą się do spółdzielni
rzemieślniczych. Określają one przedmiot działalności tych spółdzielni nawiązujący
do dotychczasowych regulacji statutowych. Przewidują też możliwość ustawowego
umocowania spółdzielni rzemieślniczych do reprezentowania członków w obrocie
gospodarczym, zwłaszcza do zawierania umów, uczestniczenia w przetargach lub
aukcjach, negocjacjach, postępowaniu ofertowym, wystawach, pokazach itp.
Następny dział przepisów szczególnych odnosi się do spółdzielni uczniowskich,
które zapewne nie mają zbyt doniosłego znaczenia dla aktualnej pozycji spółdzielni w
gospodarce narodowej, ale są ważne z punktu widzenia wychowawczego i
dydaktycznego oraz niewątpliwie budzą duże nadzieje dla przyszłości polskiego ruchu
spółdzielczego. Takie spółdzielnie nie są nowym zjawiskiem w polskiej
spółdzielczości, ich historia liczy bowiem ponad 100 lat. Pierwsza spółdzielnia
uczniowska została założona w 1900 r. w Pszczelinie. Obecnie spółdzielnie
uczniowskie działają bez podstawy ustawowej, jako organizacje przyszkolne, które
kierują się wzorem statutu opracowanym w Krajowej Radzie Spółdzielczej.
Tymczasem ze względów jurydycznych regulacja ustawowa jest tu konieczna, aby
65

spółdzielnie te mogły skutecznie zawierać umowy niezbędne dla ich działalności, mieć
swoje organy realizujące zasadę samorządu spółdzielczego, posiadać rachunek w
banku itp. Trzeba bowiem pamiętać, że w zdecydowanej większości członkowie
spółdzielni uczniowskich nie ukończyli 18 roku życia, nie mają więc pełnej zdolności
do czynności prawnych. Na szczególne podkreślenie z punktu widzenia interesu
społecznego i idei ruchu spółdzielczego zasługują przepisy określające jako cel
spółdzielni uczniowskich popularyzowanie w środowiskach młodzieżowych idei i
wiedzy o spółdzielczości, kształtowanie umiejętności życia i działania w zbiorowości
społecznej, rozwijanie u uczniów cech zaradności i przedsiębiorczości oraz
przygotowania ich do życia obywatelskiego w warunkach demokracji.
Projekt ustawy w nowy sposób formułuje zadania lustracji spółdzielczej
rozszerzając zakres przeprowadzanych przez lustratorów badań oraz kładąc nacisk na
udzielanie pomocy w postaci ogólnego instruktażu i w usuwanie stwierdzonych
nieprawidłowości w działalności spółdzielni oraz na przepływ informacji o wynikach
lustracji do członków spółdzielni. Lustracja ma być przeprowadzana w zasadzie co
trzy lata, z wyjątkiem sytuacji, w których konieczne jest jej częstsze przeprowadzanie
(w okresie rozliczania kosztów budowy w spółdzielniach mieszkaniowych i w
spółdzielniach znajdujących się w stanie likwidacji - co roku). Poddawanie się
spółdzielni lustracji jest obowiązkowe i zostało obwarowane sankcjami karnymi.
Wykonywanie tak określonych zadań lustracji wymaga oczywiście posiadania
odpowiednich kwalifikacji przez lustratorów, co projekt ustawy dokładnie reguluje.
Lustrację przeprowadzają związki spółdzielcze, a w spółdzielniach niezrzeszonych w
związkach - Krajowa Rada Spółdzielcza, która przeprowadza lustrację także w
związkach.
Członkostwo spółdzielni w związkach jest dobrowolne. Związki spółdzielcze
mają zadania określone w projekcie ustawy, wśród których - poza lustracją -
podkreślić należy prowadzenie doradztwa na rzecz zrzeszonych spółdzielni. Do
wykonania zadań nałożonych przez projekt Prawa spółdzielczego związki spółdzielcze
muszą mieć odpowiednie środki, które mogą uzyskać wtedy, gdy będą zrzeszały
odpowiednią liczbę spółdzielni opłacających składki. Projekt ustawy minimalną liczbę
spółdzielni ustala na 50. Spełnienie tego warunku stwierdzać będzie Krajowa Rada
Spółdzielcza, która będzie mogła także pozbawić związek prawa przeprowadzenia
lustracji, jeżeli ilość zrzeszonych spółdzielni spadnie poniżej 50, lub działalność
lustracyjna związku będzie niezgodna z przepisami prawa. Warunek zrzeszania co
najmniej 50 spółdzielni nie dotyczy istniejących w dniu wejścia w życie ustawy
związków rewizyjnych (lustracyjnych), które pod presją ustawowych zadań będą
zapewne dążyły do wzmocnienia się, przyjmując nowe spółdzielnie lub łącząc się z
innym związkiem. Mówiąc o związkach spółdzielczych trzeba też wspomnieć, że
Krajowy Związek Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych, Związek Rzemiosła
66

Polskiego oraz Krajowa Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa zachowują
swoje uprawnienia związku spółdzielczego w stosunku do zrzeszonych w nich
spółdzielni.
W odniesieniu do Krajowej Rady Spółdzielczej należy odnotować tylko dwie
istotne zmiany. Pierwszą jest nadanie Krajowej Radzie charakteru korporacyjnego,
zgodnego ze strukturą wszystkich organizacji spółdzielczych. Członkami Krajowej
Rady według projektu są wszystkie spółdzielnie i związki spółdzielcze, a ich stosunek
członkostwa nawiązuje się z mocy ustawy z chwilą wpisania tych organizacji do
Krajowego Rejestru Sądowego. Druga zmiana, chociaż istotna, ma charakter formalny
i polega na włączeniu Kongresu w strukturę organów Krajowej Rady, oczywiście jako
jej organu najwyższego, reprezentującego wszystkie spółdzielnie i związki. Zadania
Krajowej Rady Spółdzielczej oraz zakresy działania jej organów, unormowane
dotychczas w statucie, nie zawierają istotniejszych zmian, zostaje więc w tym
względzie utrzymany w zasadzie stan dotychczasowy.
W projekcie nowego Prawa spółdzielczego znalazły się także sankcje karne.
Nie są one tak obszerne i restrykcyjne jak w kodeksie spółek handlowych, ponieważ
spółdzielnie są organizacjami społecznymi, a ich działacze w większości (poza częścią
członków zarządów) wykonują swoje funkcje bezpłatnie. Przepisy karne, zawarte w
projekcie Prawa spółdzielczego, dotyczą następujących sytuacji. Pierwsza zachodzi
wtedy, gdy założyciel spółdzielni albo członek jej zarządu lub rady nadzorczej
względnie likwidator działa na szkodę spółdzielni. Dalsze sytuacje objęte sankcjami
karnymi mają na celu zdyscyplinowanie osób odpowiedzialnych w spółdzielni za
uniemożliwienie przeprowadzenia lustracji oraz niezgłoszenie wniosku o upadłość
spółdzielni. Kolejna sytuacja odnosi się do ogłaszania przez członka organu
spółdzielni albo likwidatora danych nieprawdziwych albo przedstawiania ich organom
spółdzielni, władzom państwowym, członkom spółdzielni lub lustratorowi.
Projekt ustawy przewiduje szereg zmian w obowiązujących przepisach
prawnych, w tym zwłaszcza w ustawie – Prawo bankowe, w ustawie o biegłych
rewidentach i ich samorządzie, podmiotach uprawnionych do badania sprawozdań
finansowych oraz o nadzorze publicznym.
Proponuje się, aby ustawa weszła w życie z upływem 12 miesięcy od daty jej
ogłoszenia. Ustawa będzie wymagała wielu czynności przygotowawczych i
organizacyjnych, dlatego taka vacatio legis jest uzasadniona.
Kwestie stanowiące przedmiot projektu ustawy nie są regulowane przez prawo
Unii Europejskiej ani nie są objęte obowiązkiem dostosowawczym wynikającym z
Układu Europejskiego.
Znana w prawie wspólnotowym instytucja spółdzielni europejskiej (SCE) jest
w pełni autonomiczna wobec rozwiązań przyjętych w krajowych systemach prawa
67

spółdzielczego.
Podstawowym
aktem
prawnym
ustanawiającym
zasady
funkcjonowania tej szczególnej formy prawnej jest rozporządzenie Rady (WE) nr
1435/2003 z dnia 22 lipca 2003 roku w sprawie statutu spółdzielni europejskiej (SCE)
(Dz. Urz. UE L nr 207, 18.8.2003).


68