Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo o adwokaturze, ustawy o radcach prawnych oraz ustawy - Prawo o notariacie

wyłączenia członka komisji z prac komisji na czas przeprowadzania egzaminu,
jeżeli kandydat zakwalifikowany do egzaminu był osobą pozostającą wobec
niego w stosunku zależności służbowej, znacznie utrudniał funkcjonowanie
komisji. Taka regulacja powodowała przede wszystkim wyłączenie członków
komisji, którzy nie byli bezpośrednimi przełożonymi kandydatów
dopuszczonych do egzaminu. Wykreślenie tego przepisu nie wpłynie na
bezstronność członków komisji, a usprawni sposób ich powoływania.
Ponadto w art. 75h ustawy – Prawo o adwokaturze oraz analogicznie brzmiących
przepisach pozostałych ustaw wprowadzono ust. 1a oraz ust. 2a, które
dotychczas były uregulowane w aktach wykonawczych, a regulują prawa osób
przystępujących do egzaminu wstępnego oraz uprawnienia przewodniczącego
komisji kwalifikacyjnej.
Zgodnie z proponowanym brzmieniem art. 75i ust. 1 ustawy – Prawo
o adwokaturze, art. 339 ust. 1 ustawy o radcach prawnych i art. 71j § 1 – Prawo
o notariacie egzamin wstępny polegać ma na rozwiązaniu testu składającego się
z zestawu 150 pytań zamiast, jak dotychczas, 250 pytań. Praktyka
w przeprowadzaniu egzaminów na aplikacje pokazała, że wymóg stworzenia
zestawu pytań w liczbie 250 powodował, że pytania musiały być nadmiernie
szczegółowe, aby wypełnić zestaw. Liczba 150 pytań testowych z pewnością
pozwoli w sposób rzetelny przeegzaminować kandydatów. Pozytywny wynik
z egzaminu wstępnego otrzymuje kandydat, który uzyskał z testu co najmniej
100 punktów, co stanowi ok. 66,66 % prawidłowo udzielonych odpowiedzi.
Ponadto w dodanym ust. 1a doprecyzowano pojęcie testu, bowiem w toku
procedury odwoławczej stwarzało to wiele problemów interpretacyjnych,
a także było przedmiotem orzeczeń sądów administracyjnych.
Według uregulowań ustawowych (proponowane brzmienie art. 75j ustawy
– Prawo o adwokaturze, art. 3310 ustawy o radcach prawnych i art. 71k ustawy
– Prawo o notariacie), proponuje się wprowadzenie nowego trybu odwo-
ławczego od uchwały ustalającej wynik egzaminu wstępnego. Zgodnie
z nowym trybem (z uwagi na fakt, że egzamin wstępny jest egzaminem

25
testowym), jeżeli w trakcie ponownego rozpoznania sprawy na skutek złożenia
odwołania od wyniku egzaminu, zostanie stwierdzony błąd rachunkowy lub inna
oczywista omyłka pisarska zawarta w uchwale komisji kwalifikacyjnej, Minister
Sprawiedliwości uchyla uchwałę i przekazuje sprawę komisji kwalifikacyjnej do
ponownego rozpoznania. Przepis ten nie narusza art. 138 § 2 Kodeksu
postępowania administracyjnego. Wprowadzono także wyraźny przepis, że
odwołania od wyniku egzaminu wstępnego Minister Sprawiedliwości rozpoznaje
w formie decyzji administracyjnej.
Przepisem porządkującym jest również dodanie w ustawie – Prawo
o adwokaturze (art. 76 ust. 1) i ustawie o radcach prawnych (art. 32 ust. 2)
terminu rozpoczęcia aplikacji i wyznaczenie tej daty na dzień 1 stycznia. Tym
samym wyeliminowane zostaną sytuacje, w których aplikacja rozpoczynałaby się
w różnych terminach, nie tylko w poszczególnych radach lub izbach, ale nawet
odmiennie dla poszczególnych aplikantów. Ponadto rozwiązanie to porządkuje
sytuację aplikantów, którzy mają – zgodnie z przepisami – uprawnienie
do złożenia wniosku o wpis na listę aplikantów w ciągu dwóch lat od uzyskania
pozytywnego wyniku z egzaminu wstępnego. Jeżeli nie zostaną oni skutecznie
wpisani na listę aplikantów przed rozpoczęciem aplikacji, rozpoczynają tę
aplikację w roku następnym. Tym samym unika się sytuacji, w której różne
osoby będą rozpoczynały aplikację w różnym terminie. Wobec faktu, że termin
egzaminu zawodowego jest jednolity w skali kraju dla danej korporacji
i wyznaczany przez Ministra Sprawiedliwości, niezbędne stało się takie
uregulowanie terminów rozpoczęcia i zakończenia aplikacji, aby kończyła się
ona w jednym terminie w całym kraju.
Wykreślono również przepis dotyczący ogólnej zasady odbywania praktyk
w toku aplikacji. Dotychczas, co najmniej 6 miesięcy aplikacji odbywało się
w sądzie, prokuraturze, kancelarii notarialnej lub innej instytucji publicznej na
podstawie skierowania okręgowej rady adwokackiej lub rady okręgowej izby
radców prawnych. Taki przepis rodził wiele wątpliwości natury prawnej
i etycznej, m.in. co do zasad dostępu aplikantów do tajemnicy służbowej,

26
nieograniczonego wglądu do akt sądowych, udziału w naradzie składu
orzekającego w przypadku protokołowania przez aplikanta w sytuacji
jednoczesnego podporządkowania sędziemu – patronowi w czasie praktyki
w sądzie oraz patronowi – adwokatowi (radcy prawnemu), etc. Tymczasem
celem aplikacji adwokackiej lub radcowskiej jest przygotowanie do wyko-
nywania zawodu adwokata (i analogicznie – radcy prawnego), a zatem wyłącznie
właściwą jest praktyka prowadzona przez patrona – adwokata (radcę prawnego),
który z perspektywy tego zawodu powinien zapoznać aplikanta z zasadami
funkcjonowania sądu, prokuratury czy innej instytucji publicznej. Nie ma
uzasadnienia – z punktu widzenia troski o skuteczność aplikacji – praktyka
w sądzie lub prokuraturze czy innej instytucji publicznej i wykonywanie
czynności, które w przyszłości nigdy nie będą należały do kompetencji adwokata
lub radcy prawnego (np. protokołowanie rozpraw, pisanie projektów uzasadnień
orzeczeń sądowych, przygotowywanie projektów orzeczeń etc). Także zatem
z uwagi na pieczę, jaką korporacje powinny sprawować nad właściwym
przygotowaniem do wykonywania zawodu, praktyka powinna odbywać się
wyłącznie pod opieką patrona – adwokata (radcy prawnego) i tylko w ramach
tych czynności, do których uprawnieni są adwokaci i radcowie prawni.
W odniesieniu do egzaminów zawodowych: adwokackiego i radcowskiego
zawarte w projekcie zmiany czynią zadość wytycznym wskazanym w wyrokach
Trybunału Konstytucyjnego, jak również, niezależnie od powyższego proponuje
się nową formę egzaminów zawodowych. W związku z wytycznymi Trybunału
Konstytucyjnego określono nową konstrukcję zespołu do przygotowania pytań
i zadań na egzamin adwokacki lub radcowski. Zespół jest powoływany przez
Ministra Sprawiedliwości i składa się w równej liczbie z osób wyznaczonych
przez obie strony. Wprowadzono również nowe regulacje dotyczące komisji
przeprowadzających egzaminy zawodowe, które mają być tworzone w taki sam
sposób. Te elementy konsensusu i parytetu czynnika państwowego
i samorządowego niewątpliwie oznaczają zasadniczą poprawę pozycji tego
drugiego, w porównaniu z
rozwiązaniami wprowadzonymi nowelą z dnia

27
30 czerwca 2005 r. o zmianie ustawy – Prawo o adwokaturze i niektórych
innych ustaw. To nowe rozwiązanie implikuje zarazem obowiązek lojalnego
współdziałania w sposób maksymalnie zgodny z interesem publicznym,
dotyczący w tym wypadku rzetelnego przeprowadzania egzaminów adwokackich
i radcowskich w sposób i terminach przewidzianych w ustawie.
Zgodnie z proponowanym brzmieniem art. 77a ustawy – Prawo o adwokaturze
oraz art. 36 ustawy o radcach prawnych, zestaw pytań testowych oraz zadania na
egzamin zawodowy będzie przygotowywać centralny zespół, którego skład
w stosunku do obecnych uregulowań został zmieniony w ten sposób, aby
większy wpływ na brzmienie pytań i zadań posiadali przedstawiciele danej
korporacji. Podobnie, jak w przypadku komisji egzaminacyjnych, proponuje się
skład mieszany, który z jednej strony zapewni wpływ środowiska zawodowego
na sporządzenie zestawu pytań testowych oraz zadań, a z drugiej strony
zagwarantuje wpływ czynnika państwowego na prawidłowy przebieg egzaminu.
Ustalenie jednolitego zestawu pytań testowych oraz jednolitych zadań na
egzaminie ujednolici poziom egzaminu na terenie całego kraju. Nowym
rozwiązaniem jest obowiązek publikowania na stronie internetowej Ministerstwa
Sprawiedliwości oraz w Biuletynie Informacji Publicznej zatwierdzonego przez
Ministra Sprawiedliwości wykazu tytułów aktów prawnych, z których wybrane
stanowią podstawę do opracowania pytań testowych na egzamin zawodowy –
adwokacki i radcowski. Celem tego rozwiązania jest wprowadzenie jasnych
i
przejrzystych zasad egzaminowania, umożliwiających obiektywną ocenę
wiedzy osób egzaminowanych oraz wprowadza dla osób przygotowujących się
do tego egzaminu pewność co do zakresu wymagań na egzaminie.
Ponadto w celu zagwarantowania samorządowi adwokackiemu i radcowskiemu
uczestnictwa w działaniach merytorycznych związanych z określeniem zakresu
egzaminu adwokackiego i radcowskiego wprowadzono możliwość zgłaszania
zespołowi przez okręgowe rady adwokackie i rady okręgowych izb radców
prawnych propozycji pytań testowych i odpowiedzi oraz propozycji zadań.

28
W art. 77b ustawy – Prawo o adwokaturze oraz art. 361 ust. 1 ustawy o radcach
prawnych został określony katalog osób uprawnionych do przystąpienia do
egzaminu adwokackiego i radcowskiego.
Projekt ustawy przewiduje (art. 78 ustawy – Prawo o adwokaturze oraz art. 361
ustawy o radcach prawnych), aby egzamin adwokacki i radcowski
przeprowadzały komisje egzaminacyjne powołane przez Ministra
Sprawiedliwości. Komisje będą mogły zostać powołane na obszarze jednej lub
kilku izb adwokackich lub radcowskich. Dzięki takiemu rozwiązaniu, odpadnie
potrzeba powoływania komisji egzaminacyjnych dla przeegzaminowania kilku
kandydatów – w przypadku małej liczby zdających na terenie danej izby, będzie
istniała możliwość powołania wspólnej komisji dla kilku izb adwokackich lub
radcowskich. Komisja egzaminacyjna będzie się składać z 8 członków: czterech
adwokatów wskazanych jako egzaminatorów przez Naczelną Radę Adwokacką
i czterech przedstawicieli Ministra Sprawiedliwości wskazanych jako egza-
minatorów – w przypadku egzaminu adwokackiego lub z czterech radców
prawnych wskazanych jako egzaminatorów przez Krajową Radę Radców
Prawnych i czterech przedstawicieli Ministra Sprawiedliwości wskazanych jako
egzaminatorów – w przypadku egzaminu radcowskiego. Taki skład komisji ma
zapewnić znaczący wpływ członków korporacji na jego przebieg, przy
jednoczesnej obecności przedstawicieli władzy wykonawczej, którzy będą
czuwać nad prawidłowym i rzetelnym przebiegiem egzaminu. Kontrola państwa
nad przebiegiem egzaminu jest niezbędna, albowiem członkowie samorządu
adwokackiego i radcowskiego mają przywilej reprezentowania osób w sprawach
przyznawanych z urzędu. W związku z tym, państwo jest w równym stopniu, co
samorząd adwokacki i radcowski, zainteresowane prawidłowym i rzetelnym
przebiegiem egzaminu. Jednocześnie wprowadzono instytucję zastępcy
egzaminatora, która ma na celu usprawnienie przebiegu egzaminu. Na zastępców
egzaminatorów wskazywać będzie: Naczelna Rada Adwokacka (czterech
adwokatów) i Minister Sprawiedliwości (czterech przedstawicieli) – w przy-
padku egzaminu adwokackiego lub Krajowa Rada Radców Prawnych (czterech

29