Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw

18
Zmiany do ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszech-
nych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070, z późn. zm.) wynikające z art. 7 projektu zostały
już omówione przy okazji uwag dotyczących art. 17 K.p.c.
Wprowadzenie odrębnego postępowania elektronicznego wywołuje potrzebę
zmian w określeniu wysokości opłat sądowych. W związku z tym w art. 9 projek-
tu proponuje się zmiany w ustawie z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych
w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, z późn. zm.). Opłata w wyso-
kości ¼ nie będzie uzupełniana w razie wniesienia sprzeciwu, uchylenia nakazu
zapłaty i stwierdzenia braku podstaw do wydania nakazu zapłaty oraz – tak jak
dotychczas – będzie zwracana w razie zwrotu pozwu. Taka regulacja ma na
celu skłonienie jak największej ilości powodów do rezygnacji ze zwykłego po-
stępowania upominawczego angażującego wszystkie sądy w Polsce, zajmują-
cego zarówno orzeczników, jak i sekretariaty sądów oraz generującego duże
koszty tradycyjnych doręczeń. Poprzestanie na pobraniu ¼ opłaty w sprawach,
które zostaną zakończone prawomocnym nakazem zapłaty nie powoduje różni-
cy w ostatecznej wysokości opłaty, ponieważ w dotychczasowym postępowaniu
upominawczym ¾ opłaty jest zwracane, jeżeli uprawomocnił się nakaz zapłaty.
Rezygnacja z uzupełniania opłaty w pozostałych przypadkach powinna uczynić
elektroniczne postępowanie upominawcze znacznie atrakcyjniejszym dla powo-
dów od dotychczasowego postępowania upominawczego.
W ustawie o kosztach sądowych nie przesądza się szczegółowych kwestii
związanych z trybem pobierania opłat, albowiem jest to kwestia rozporządzeń.
Dodanie art. 1041 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych eliminuje
możliwość korzystania przez powoda ze zwolnienia od kosztów sądowych.
Takie rozwiązanie wydaje się uzasadnione. Z jednej strony rozpatrywanie wnio-
sków o zwolnienie od kosztów sądowych w znacznym stopniu wydłużałoby
postępowanie, co jest sprzeczne z celem proponowanych zmian, zaś z drugiej
strony eliminacja możliwości uzyskania zwolnienia od kosztów sądowych nie
narusza praw powoda. Korzystnie z e.p.u. nie jest obligatoryjne. Do powoda
należy wybór, jaką drogę postępowania wybierze. Jeżeli powód chce skorzy-
stać ze zwolnienia może wybrać drogę tradycyjnego postępowania upomi-
nawczego.


19
Eliminacja możliwości zwolnienia od kosztów sądowych nie dotyczy natomiast
pozwanego. Składając sprzeciw nie musi on bowiem uiszczać żadnych kosz-
tów.
Jeśli natomiast chodzi o zażalenie na postanowienie sądu elektronicznego oraz
skargę na orzeczenie referendarza w elektronicznym postępowaniu upominaw-
czym, to wprowadzono zasadę, że są one wolne od opłat sądowych.
Wyłączenie konkretnych przepisów dotyczących zwolnienia od kosztów sądo-
wych oznacza, że zostało zachowane ustawowe zwolnienie od kosztów sądo-
wych przewidziane w innych przepisach (np. dla Skarbu Państwa, Rzecznika
Praw Obywatelskich etc.).
Przewidziane w art. 2 – 4 oraz art. 6 i 8 projektu nowelizacje: ustawy z dnia
26 maja 1982 r. – Prawo o adwokaturze (Dz. U. z 2002 r. Nr 123, poz. 1058,
z późn. zm.), ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz. U. z 2002 r.
Nr 123, poz. 1059, z późn. zm.), ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuratu-
rze (Dz. U. z 2008 r. Nr 7, poz. 39), ustawy z dnia 11 kwietnia 2001 r. o rzeczni-
kach patentowych (Dz. U. z 2001 r. Nr 49, poz. 509, z późn. zm.) oraz ustawy
z dnia 8 lipca 2005 r. o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa (Dz. U.
z 2005 r. Nr 169, poz. 1417, z późn. zm.) służą wyraźnemu wprowadzeniu
zasad uzyskiwania danych do składania podpisu elektronicznego oraz wskaza-
niu roli korporacji zawodowych oraz prokuratury i Prokuratorii Generalnej Skar-
bu Państwa w tym zakresie. Szczególny tryb uzyskiwania tych danych umożli-
wić ma bezsprzeczną identyfikację profesjonalnego pełnomocnika uwierzytel-
niającego się w systemie.
Projekt ustawy został zamieszczony na stronie internetowej Ministerstwa Spra-
wiedliwości. aden podmiot nie zgłosił zainteresowania pracami nad projektem
ustawy w rozumieniu art. 7 ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbin-
gowej w procesie stanowienia prawa (Dz. U. Nr 169, poz. 1414).


20
OCENA SKUTKÓW REGULACJI

1. Cel wprowadzenia ustawy

Celem proponowanej regulacji jest podniesienie sprawności postępowania
w sprawach cywilnych, gospodarczych i pracowniczych przez wprowadze-
nie nowoczesnego, informatycznego systemu umożliwiającego sprawne
rozpoznawanie pozwów i podniesienie jakości obsługi stron w postępowa-
niu sądowym.

2. Wskazanie podmiotów, na które oddziałuje ustawa
Projekt
ustawy
oddziałuje na nieoznaczony krąg podmiotów. Z rozwiązań
przewidzianych w projekcie mogą korzystać wszyscy, jednak w szczegól-
ności projekt kierowany jest do przedsiębiorców, którzy dochodzą swych
roszczeń w sposób masowy.

3. Konsultacje
Projekt
został przedstawiony w celu wydania opinii Sądowi Najwyższemu,
Krajowej Radzie Sądownictwa, Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego,
samorządom korporacji prawniczych – Naczelnej Radzie Adwokackiej, Kra-
jowej Radzie Radców Prawnych, Krajowej Radzie Komorniczej, Stowarzy-
szeniu Sędziów Polskich „Iustitia”, Stowarzyszeniu Prokuratorów Rzeczy-
pospolitej Polskiej oraz Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, a także Pol-
skiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych „Lewiatan”, Business Centre
Club, Krajowej Izbie Gospodarczej. Projekt został również opublikowany na
stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości.

Opinie do przedstawionego projektu wpłynęły od wszystkich wskazanych
wyżej podmiotów. Uwag do projektu nie zgłosiło Stowarzyszenie Prokurato-
rów Rzeczypospolitej Polskiej. Pełną aprobatę dla idei projektu wyraziły Bu-
siness Centre Club, Krajowa Izba Gospodarcza i Helsińska Fundacja Praw
Człowieka. Generalnie uwagi dotyczyły kwestii odnoszących się do szcze-


21
gółowych rozwiązań, podnosiły zastrzeżenia natury redakcyjnej oraz co do
zastosowanej techniki legislacyjnej i nie negowały przyjętego modelu elek-
tronicznego postępowania upominawczego.
Zastrzeżenia do idei skonstruowania e.p.u. jako postępowania odrębnego
zostały przedstawione w opinii Biura Studiów i Analiz Sądu Najwyższego
oraz w odrębnym stanowisku sędziego Sądu Najwyższego Jacka Gudow-
skiego.
Odnosząc się do tych uwag należy stwierdzić, że istotnie Kodeks postępo-
wania cywilnego zawiera obecnie zbyt dużo postępowań odrębnych
o podobnym charakterze (postępowanie upominawcze, postępowanie na-
kazowe, postępowanie uproszczone). Ponadto w związku z koniecznością
wprowadzenia do prawa polskiego przepisów rozporządzeń Parlamentu Eu-
ropejskiego i Rady o europejskim nakazie zapłaty nr 1896/2006 i europej-
skim postępowaniu w sprawie drobnych roszczeń 861/2007 zachodzi ko-
nieczność wprowadzenia do polskiego prawa także tych kolejnych typów
postępowań. Jednocześnie należy jednak podkreślić, że nie może być to
argumentem przeciwko wprowadzeniu do kodeksu postępowania cywilnego
regulacji pozwalającej stronom kontaktować się z sądem drogą elektro-
niczną. Brak takiej możliwości jest powszechnie krytykowany i stwarza
z K.p.c. jedyną procedurę, która została, w tym obszarze, daleko za rozwią-
zaniami przyjętymi w Kodeksie postępowania administracyjnego. Oczywi-
ście sam postulat wprowadzenia tej drogi komunikacji z sądem musi być
zrealizowany kompleksowo, aby stanowił istotną wartość i realizował cel,
jakim jest uproszczenie i przyśpieszenie dochodzenia roszczeń pienięż-
nych. Nie jest możliwe obecnie dopuszczenie do elektronicznej komunikacji
z sądem w innych postępowaniach, ponieważ wymagałoby to drukowania
pism procesowych przesyłanych elektronicznie do sądu. Brak możliwości
technicznych, a także uwarunkowań prawnych dla istnienia akt elektronicz-
nych, ich archiwizacji i zapewnienia bezpieczeństwa. Projekt wprowadzenia
zatem elektronicznego postępowania upominawczego stara się unikać tych
problemów, stwarzając koncepcję akt elektronicznych na normatywnym
modelu jakim jest obecnie istniejące w Kodeksie postępowania cywilnego


22
postępowanie upominawcze. Podobnie zresztą jak czyni się to w prawie
niemieckim i angielskim.

Koncepcja stworzenia kolejnego postępowania odrębnego jakim ma się
stać elektroniczne postępowanie upominawcze oparta jest na konieczności
uwzględnienia specyfiki, z jakim się wiąże elektroniczny sposób kontaktu
z sądem. Projekt zakłada jednak posłużenie się obecnie istniejącym postę-
powaniem upominawczym, jako tym postępowaniem odrębnym, które ze
względu na swój charakter, najbardziej będzie przydatne, dla osiągnięcia
zamierzonego celu, jakim jest uproszczenie dochodzenia roszczeń przez
digitalizację czynności procesowych stron oraz czynności sądu. W zamyśle
projektu, elektroniczne postępowanie upominawcze stanowi jedynie formę
postępowania upominawczego „zwykłego”, z pewnymi niezbędnymi odręb-
nościami, które zostały uregulowane w Rozdziale 1 Działu VII „Elektronicz-
ne postępowanie upominawcze”. Nie ma potrzeby powtarzać rozwiązań
ujętych już w Rozdziale 3 Działu V „Postępowanie upominawcze”. Stąd też
szereg przepisów dotyczących właściwości sądu, sposobu składania pism
procesowych, sposobu dokonywania doręczeń, szczególnych wymogów
dotyczących obowiązku składania pełnomocnictwa procesowanych zostało
ujęte w przepisach ogólnych regulujących odpowiednią materię. Należy
także zauważyć, że koncepcja ujęcia elektronicznego postępowania upomi-
nawczego jako odmiany postępowania upominawczego jedynie w zakresie
formy dokonywania czynności procesowych została przyjęta na posiedzeniu
zespołu ds. elektronicznego postępowania upominawczego Komisji Kodyfi-
kacyjnej Prawa Cywilnego. Ta forma jednak stwarza dodatkowe konse-
kwencje, które wymagają odrębnej regulacji, to jest: potrzebę wyłączenia
przepisów o innych postępowania odrębnych, że czynności w elektronicz-
nym postępowaniu upominawczym dokonuje także referendarz sądowy, że
czynności sądu i referendarza oraz przewodniczącego utrwalane są jedynie
w systemie teleinformatycznym, jakie dodatkowe elementy powinien zawie-
rać pozew, w jakiej postaci pozwany może wnieść sprzeciw i co zawiera
sprzeciw, jakie są konsekwencje wniesienia sprzeciwu, odmowy wydania
nakazu zapłaty i uchylenia nakazu zapłaty.