Poselski projekt ustawy o uprawnieniach kombatantów, uczestników walki cywilnej lat 1914-1945, działaczy opozycji wobec dyktatury komunistycznej oraz niektórych ofiar represji systemów totalitarnych

to formacje lub organizacje stawiające sobie za cel niepodległość i suwerenność
Państwa Polskiego;
6) uczestniczeniu w walkach, w ramach służby w Wojsku Polskim lub Służbie Ochrony
Kolei, z oddziałami Ukraińskiej Powstańczej Armii oraz grupami Wehrwolfu;
7) uczestniczeniu w latach 1944-1945 w obronie ludności polskiej przed ukraińskimi
nacjonalistami w ramach tzw. Niszczycielskich Batalionach („Istriebitielnych
Batalionach") na dawnych ziemiach Państwa Polskiego w województwach: lwowskim,
stanisławowskim, tarnopolskim i wołyńskim;
8) zaokrętowaniu w charakterze członków załóg na statku bandery polskiej lub bandery
sojuszniczej, przeznaczonym do działań wojennych w okresie wojny 1939-1945 ;
9) uczestniczeniu we wrześniu 1939 r. w walkach o zachowanie suwerenności
i niepodległości Państwa Polskiego w zmilitaryzowanych służbach państwowych;
10) zbrojnym uczestniczeniu w walkach z oddziałami wojska i funkcjonariuszami aparatu
bezpieczeństwa, w trakcie wystąpienia o wolność i suwerenność Państwa Polskiego w
Poznaniu w czerwcu 1956 r., skutkującym zatrzymaniem przez organy
bezpieczeństwa.

Art. 3. Uczestnikami walki cywilnej lat 1914 – 1945, zwanymi dalej „uczestnikami
walki cywilnej”, są osoby, które prowadziły działalność polegającą na:
1) pełnieniu funkcji cywilnych we władzach powstań narodowych oraz w administracji
podziemnego Państwa Polskiego w okresie wojny 1939-1945;
2) prowadzeniu w okresie wojny 1939-1945 zorganizowanego i profesjonalnego tajnego
nauczania dzieci i młodzieży;
3) dawaniu schronienia osobom narodowości żydowskiej lub innym osobom, za których
ukrywanie w okresie wojny 1939-1945, ze względu na ich narodowość lub działalność na
rzecz suwerenności i niepodległości Państwa Polskiego - groziła kara śmierci;
4) uczestniczeniu w latach 1914-1945 w walkach o polskość i wolność narodową
ląska, Wielkopolski, Ziemi Lubuskiej, Gdańska, Pomorza i Ziemi Kaszubskiej oraz Warmii
i Mazur, a także innych ziem zagarniętych przez zaborców.

Art. 4. 1. Do okresów działalności kombatanckiej, o której mowa w art. 2, lub walki
cywilnej, o której mowa w art. 3, zalicza się również okres przebywania:
1) w niewoli lub obozach internowanych oraz w obozach podległych Głównemu
Zarządowi do Spraw Jeńców Wojennych i Internowanych (GUPWI) Ludowego Komisariatu
Spraw Wewnętrznych Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich (NKWD), a od
marca 1946 r. Ministerstwu Spraw Wewnętrznych (MWD) Związku Socjalistycznych
Republik Radzieckich (ZSRR) i obozach podległych Wydziałowi Obozów Kontrolno-
Filtracyjnych NKWD, a od marca 1946 r. MWD ZSRR, spowodowanego działalnością
kombatancką, o której mowa w art. 2;
2) w hitlerowskich więzieniach, obozach koncentracyjnych i ośrodkach zagłady oraz
w innych miejscach odosobnienia, w których warunki pobytu nie różniły się od warunków w
obozach koncentracyjnych, a osoby tam osadzone pozostawały w dyspozycji hitlerowskich
władz bezpieczeństwa, a także w więzieniach i poprawczych obozach pracy oraz
poprawczych koloniach pracy podległych Głównemu Zarządowi Obozów i Kolonii
Poprawczych (GUŁag) NKWD, a od marca 1946 r. MWD ZSRR, a także w więzieniach lub
innych miejscach odosobnienia na terytorium Polski - spowodowanego działalnością,
o której mowa w art. 2 i 3.
2. Prezes Rady Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, po zasięgnięciu opinii
Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji cigania Zbrodni przeciwko Narodowi
Polskiemu oraz Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych,
miejsca odosobnienia, w których warunki pobytu nie różniły się od warunków w obozach

4
koncentracyjnych, a osoby tam osadzone pozostawały w dyspozycji hitlerowskich władz
bezpieczeństwa, a także więzienia, poprawcze obozy pracy, poprawcze kolonie pracy i obozy
NKWD lub będące pod nadzorem NKWD, w których były osadzone osoby narodowości
polskiej lub obywatele polscy innych narodowości mając na uwadze rzetelne sporządzenie
wykazu tych miejsc.

Art. 5. 1. Działaczami opozycji wobec dyktatury komunistycznej, zwanymi dalej
„działaczami opozycji”, są:
1) osoby będące przez co najmniej 12 miesięcy aktywnymi członkami nielegalnych
organizacji istniejących w okresie od dnia 31 grudnia 1956 r. do dnia 4 czerwca 1989 r.,
których cele zmierzały do odzyskania niepodległości, suwerenności i respektowania praw
człowieka;
2) osoby, które w okresie od dnia 22 lipca 1944 r. do dnia 4 czerwca 1989 r. prowadziły
w sposób zorganizowany, systematyczną, inną niż kombatancka, trwającą co najmniej 12
miesięcy, zagrożoną odpowiedzialnością karną, działalność na rzecz odzyskania
niepodległości, suwerenności i respektowania praw człowieka.
2. Za organizacje, o których mowa w ust. 1 pkt 1, nie uznaje się organizacji niezależnego
ruchu związkowego i niezależnego ruchu studenckiego w okresie od dnia 31 sierpnia 1980 r.
do dnia ich rejestracji przed dniem 13 grudnia 1981 r.
3. Prezes Rady Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, po zasięgnięciu opinii
Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji cigania Zbrodni przeciwko Narodowi
Polskiemu oraz Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych
organizacje istniejące w okresie od dnia 31 grudnia 1956 r. do dnia 4 czerwca 1989 r., których
cele zmierzały do odzyskania niepodległości, suwerenności i respektowania praw człowieka,
mając na uwadze rzetelne sporządzenie wykazu tych organizacji.

Art. 6. 1. Za ofiary represji systemów totalitarnych uznaje się:
1) osoby, które w okresie wojny 1939 – 1945 i w okresie powojennym przebywały:
a) z przyczyn politycznych, narodowościowych, religijnych i rasowych:
- w hitlerowskich więzieniach, obozach koncentracyjnych i ośrodkach zagłady,
- w innych miejscach odosobnienia, w których warunki pobytu nie różniły się od
warunków w obozach koncentracyjnych, a osoby tam osadzone pozostawały w
dyspozycji hitlerowskich władz bezpieczeństwa,
- w innych miejscach odosobnienia, w których pobyt dzieci do lat 14 miał charakter
eksterminacyjny, a osoby tam osadzone pozostawały w dyspozycji hitlerowskich
władz bezpieczeństwa,
b) z przyczyn narodowościowych i rasowych w gettach,
c) z przyczyn politycznych, religijnych i narodowościowych:
- w więzieniach oraz poprawczych obozach pracy i poprawczych koloniach pracy
podległych Głównemu Zarządowi Obozów i Kolonii Poprawczych (Gułag) NKWD,
a od marca 1946 r. MWD ZSRR,
- na przymusowych zesłaniach i deportacji w ZSRR,
d) w więzieniach lub innych miejscach odosobnienia na terytorium Państwa Polskiego na
mocy wyroków wydanych w latach 1944-1989, na podstawie przepisów wydanych
przez władze polskie, przez sądy powszechne, wojskowe i specjalne albo w latach
1944-1989 bez wyroku, jednorazowo na okres dłuższy niż 48 godzin - za działalność
polityczną bądź religijną, inną niż kombatancka, związaną z walką o suwerenność,
niepodległość i respektowanie praw człowieka,
e) w ośrodkach internowania na podstawie art. 42 dekretu z dnia 12 grudnia 1981 r.
o stanie wojennym (Dz. U. Nr 29, poz. 154, z 1982 r. Nr 3, poz. 18 oraz z 1989 r.

5
Nr 34, poz. 178) za działalność związkową lub polityczną związaną z walką
o niepodległość i suwerenność;
2) osoby, które jako dzieci zostały odebrane rodzicom, w celu poddania eksterminacji lub
w celu przymusowego wynarodowienia;
3) osoby, które brały udział w latach 1956 – 1989 w zbiorowych wystąpieniach
wolnościowych na rzecz odzyskania przez Państwo Polskie suwerenności,
niepodległości i respektowania praw człowieka i w związku z tym, na skutek działania
wojska, milicji i innych funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa, poniosły śmierć,
doznały uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia na okres dłuższy niż siedem dni;
4) żołnierzy zastępczej służby wojskowej, którzy w latach 1949-1959 byli przymusowo
zatrudniani w kopalniach węgla, kamieniołomach oraz w zakładach pozyskiwania i
wzbogacania rud uranowych;
5) żołnierzy z poboru w 1949 r., którzy byli wcieleni do ponadkontyngentowych brygad
„Służba Polsce" i przymusowo zatrudnianych w kopalniach węgla i kamieniołomach;
6) żołnierzy przymusowo zatrudnianych w batalionach budowlanych w latach 1949-1959;
7) osoby, które w latach 1956 – 1989 brały udział w zbiorowych wystąpieniach
wolnościowych na rzecz odzyskania przez Polskę suwerenności, niepodległości i
respektowania praw człowieka i w związku z tym zostały zwolnione dyscyplinarnie z
pracy.
2. Za ofiary represji systemów totalitarnych nie uważa się żołnierzy Korpusu
Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Wojsk Ochrony Pogranicza odkomenderowanych w 1956
roku do kopalń węgla bez selekcjonowania politycznego określonego kategorią zastępczej
służby wojskowej oraz żołnierzy, którzy w ramach werbunku ochotniczego zawarli umowę o
pracę w górnictwie węglowym.
3. Prezes Rady Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, po zasięgnięciu opinii Prezesa
Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji cigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
oraz Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych:
1) miejsca odosobnienia, w których warunki pobytu nie różniły się od warunków w
obozach koncentracyjnych, a osoby tam osadzone pozostawały w dyspozycji
hitlerowskich władz bezpieczeństwa;
2) miejsca odosobnienia, w których pobyt dzieci do lat 14 miał charakter eksterminacyjny,
a osoby tam osadzone pozostawały w dyspozycji hitlerowskich władz bezpieczeństwa;
3) więzienia, poprawcze obozy pracy i poprawcze kolonie pracy podległe Głównemu
Zarządowi Obozów i Kolonii Poprawczych NKWD, a od marca 1946 r. MWD ZSRR,
mając na uwadze rzetelne sporządzenie wykazu tych miejsc.

Art. 7. Okresy prowadzenia działalności i podlegania represjom, o których mowa w art.
2 – 5, oraz art. 6 ust. 1, ustala się w miesiącach. W przypadku braku danych do ustalenia
takiego okresu, przyjmuje się okres w wymiarze 1 miesiąca.


Rozdział 2

Uprawnienia pracownicze

Art. 8. 1. Okresy prowadzenia działalności i podlegania represjom, o których mowa w
art. 2 - 5, oraz w art. 6 ust. 1 pkt 1, 3-7 zalicza się, na wniosek kombatanta i innej osoby
uprawnionej, do okresu zatrudnienia, od którego zależy przyznanie lub wysokość świadczeń
przysługujących pracownikom od pracodawcy.
2. W razie zbiegu okresów prowadzenia działalności i podlegania represjom z innymi
okresami, które na mocy odrębnych przepisów umożliwiają przyznanie lub wpływają na

6
wysokość świadczeń przysługujących pracownikom od pracodawcy, zaliczeniu podlega
tylko jeden okres, dłuższy lub wybrany przez kombatanta lub inną osobę uprawnioną.

Art. 9. 1. Pozostającym w zatrudnieniu kombatantom i innym osobom uprawnionym
zwiększa się przysługujący im urlop wypoczynkowy o 5 dni roboczych.
2. Zwiększenie to nie przysługuje, jeżeli kombatant lub inna osoba uprawniona
korzysta z urlopu w wymiarze przekraczającym 26 dni roboczych w ciągu roku.

Art. 10. 1. Rozwiązanie stosunku pracy z kombatantem i inną osobą uprawnioną w
okresie 2 lat przed osiągnięciem wieku uprawniającego do wcześniejszego przejścia na
emeryturę, o którym mowa w art. 13, może nastąpić po uprzednim uzyskaniu zgody
starosty.
2. Nie jest wymagana zgoda starosty w przypadku kombatantów i innych osób
uprawnionych:
1) zajmujących kierownicze stanowiska obsadzane w drodze powołania;
2) które spełniają warunki wymagane do uzyskania emerytury;
3) z którymi zostaje rozwiązany stosunku pracy bez wypowiedzenia z winy
pracownika.

Rozdział 3

Uprawnienia emerytalne

Art. 11. 1. Ofiarom represji systemów totalitarnych, które stały się niezdolne do pracy
w związku z pobytem w miejscach, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1, przysługują
świadczenia pieniężne i inne uprawnienia przewidziane w przepisach ustawy z dnia 29 maja
1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych i ich rodzin (Dz. U. z 2002 r. Nr
9, poz. 87, z późn. zm.2)), z wyłączeniem uprawnienia określonego w art. 23b tej ustawy.
2. Uprawnienia określone w Rozdziale 3 ustawy, o której mowa w ust. 1, na zasadach
określonych w tej ustawie, przysługują członkom rodzin pozostałym po osobach, o których
mowa w ust. 1, pobierających w chwili śmierci rentę z tytułu niezdolności do pracy.
3. wiadczenia pieniężne i inne uprawnienia przewidziane w przepisach ustawy,
o której mowa w ust. 1, na zasadach określonych w tej ustawie przysługują, również
żołnierzom, którzy stali się niezdolni do pracy w związku z zatrudnieniem, o którym mowa
w art. 6 ust. 1 pkt 4-6.
4. Za niezdolność do pracy pozostającą w związku z pobytem w miejscach, o których
mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1, lub zatrudnieniem, o którym mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4-6, uważa
się niezdolność do pracy będącą następstwem zranień, kontuzji bądź innych obrażeń lub
chorób powstałych w związku z tym pobytem lub zatrudnieniem.
5. Związek zranień, kontuzji bądź innych obrażeń lub chorób z pobytem w miejscach,
o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1, a także związek niezdolności do pracy z takim
pobytem, ustala lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych lub komisja lekarska
Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
6. Związek zranień, kontuzji bądź innych obrażeń lub chorób z zatrudnieniem w
miejscach, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4-6, ustala wojskowa komisja lekarska.

2) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2002 r. Nr 181, poz. 1515,
z 2003 r. Nr 56, poz. 498 i Nr 210, poz. 2036, z 2004 r. Nr 121, poz. 1264, Nr 191, poz. 1954, Nr 210, poz. 2135
i Nr 281, poz. 2779, z 2005 r. Nr 10, poz. 65 oraz z 2007 r. Nr 82, poz. 559.


7
7. Stopnień niezdolności do pracy, datę jej powstania oraz związek niezdolności do
pracy z zatrudnieniem w miejscach, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4-6, ustala lekarz
orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych lub komisja lekarska Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych, na podstawie orzeczenia wojskowej komisji lekarskiej.
8. Dokumentem potwierdzającym uprawnienia do świadczeń pieniężnych i innych
uprawnień, o których mowa w ust. 1 i 3, jest legitymacja osoby represjonowanej wystawiona
przez organ rentowy.
9. Legitymacja osoby represjonowanej podlega z dniem śmierci ofiary represji
systemów totalitarnych anulowaniu przez organ rentowy.
10. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określi, w drodze
rozporządzenia, tryb wydawania i anulowania legitymacji osoby represjonowanej,
dokumenty wymagane do wydania legitymacji osoby represjonowanej oraz wzór
legitymacji osoby represjonowanej, kierując się koniecznością zapewnienia sprawnego
postępowania przy wydawaniu legitymacji osób represjonowanych.

Art. 12. Okresy prowadzenia działalności i podlegania represjom, o których mowa w
art. 2 – 5 oraz w art. 6 ust. 1, zalicza się w wymiarze podwójnym do okresu, od którego
zależy przyznanie emerytury lub renty, na zasadach określonych w przepisach ustawy z dnia
17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z
2004 r. Nr 39, poz. 353, z późn. zm.3)).

Art. 13. 1. Kombatanci i inne osoby uprawnione mogą, na swój wniosek, przejść na
emeryturę po osiągnięciu 55 lat przez kobietę i 60 lat przez mężczyznę, jeżeli mają okres
składkowy i nieskładkowy wymagany do uzyskania emerytury.
2. Przepis stosuje się odpowiednio do osób, o których mowa w ust. 1, nabywających
prawo do emerytury z innych tytułów niż zatrudnienie.
3. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się do osób urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 r.

Art. 14. 1. Kombatantom, uczestnikom walki cywilnej oraz ofiarom represji systemów
totalitarnych, z wyłączeniem osób, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 7, pobierającym
emeryturę lub rentę albo uposażenie w stanie spoczynku bądź uposażenie rodzinne,
przysługuje dodatek kombatancki, w wysokości 153,19 zł miesięcznie.
2.
Dodatek kombatancki przysługuje również kombatantom, uczestnikom walki
cywilnej oraz ofiarom represji systemów totalitarnych, z wyłączeniem osób, o których
mowa w art. 6 ust. 1 pkt 7, którzy łącznie spełniają następujące warunki:
1) nie posiadają prawa do świadczeń rentowych lub emerytalnych ani prawa do
uposażenia w stanie spoczynku albo uposażenia rodzinnego;
2) nie osiągają dochodów z tytułu pracy, pozarolniczej działalności gospodarczej
podlegającej ubezpieczeniu społecznemu lub z tytułu rolniczej działalności
podlegającej obowiązkowemu ubezpieczeniu rolników;
3) osiągnęły wiek 55 lat kobiety i 60 lat mężczyźni.
3. W razie zbiegu prawa do kilku świadczeń o charakterze emerytalno-rentowym,
przysługuje tylko jeden dodatek kombatancki.
4.
W razie zbiegu prawa do uposażenia w stanie spoczynku albo uposażenia
rodzinnego z prawem do świadczeń o charakterze emerytalnym lub rentowym, ust. 3 stosuje
się odpowiednio.

3) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2004 r. Nr 64, poz. 593, Nr 99,
poz. 1001, Nr 120, poz. 1252, Nr 121, poz. 1264, Nr 144, poz. 1530, Nr 191, poz. 1954, Nr 210, poz. 2135 i Nr
236, poz. 2355, z 2005 r. Nr 167, poz. 1397 i Nr 169, poz. 1412 i 1421, z 2006 r. Nr 104, poz. 708 i 711, Nr 208,
poz. 1534 oraz z 2007 r. Nr 17, poz. 95 i Nr 82, poz. 558.


8