Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz Kodeks postępowania karnego

Warszawa, 2 września 2008 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

DSPA-140-169(5)/08

Pan

Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej






Przekazuję przyjęte przez Radę Ministrów stanowisko wobec
poselskiego projektu ustawy


- o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz
Kodeks postępowania karnego (druk nr
753).

Jednocześnie informuję, że Rada Ministrów upoważniła Ministra
Sprawiedliwości do reprezentowania Rządu w tej sprawie w toku prac
parlamentarnych.



(-) Donald Tusk











STANOWISKO RZĄDU

do poselskiego projektu ustawy – o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz
Kodeks postępowania karnego (druk nr 753)



Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz Kodeks
postępowania karnego, objęty drukiem sejmowym nr 753, przewiduje zmiany

w obrębie trzech artykułów części szczególnej Kodeksu karnego oraz zmianę jednego
przepisu Kodeksu postępowania karnego.
Projekt zawiera ponadto przepis przejściowy, wprowadzający zasadę perpetuatio
fori w odniesieniu do wypadków zmiany właściwości rzeczowej, zaistniałych wskutek
wejścia w życie projektowanej ustawy (art. 3), oraz przepis końcowy, określający datę
wejścia w życie ustawy (art. 4).

Zmiany w obrębie Kodeksu karnego polegają na modyfikacji brzmienia pięciu
przepisów (art. 189 § 2, art. 240 § 1, art. 252 § 1, 2 i 4) oraz dodaniu dwóch nowych:
§ 3 w art. 189 oraz § 5 w art. 252.

Poselski projekt proponuje, odniesieniu do art. 189 k.k., statuującego typy
przestępstw pozbawienia wolności człowieka, zmiany dwojakiego rodzaju:
- w wypadku typu kwalifikowanego określonego w § 2 tego artykułu, zmiana
polega na modyfikacji opisu czynu, skutkującej rezygnacją z alternatywy zawartych
w opisie okoliczności kwalifikujących, i pozostawieniu w jego obrębie

2
jedynie okoliczności relacjonowanej do czasu trwania pozbawienia wolności,
w dotychczasowym jej ujęciu;
- projekt przewiduje dodanie do art. 189 k.k. nowej jednostki redakcyjnej - § 3, w
brzmieniu:
„§ 3. Jeżeli pozbawienie wolności, o którym mowa w § 1 lub 2, łączyło się
ze szczególnym udręczeniem, sprawca
podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.”

Analizując projektowane rozwiązania w tym zakresie należy wskazać na
następujące okoliczności:
1. Projekt, w miejsce jednego typu kwalifikowanego, zawierającego dwie
alternatywne okoliczności kwalifikujące, przewiduje wprowadzenie dwóch odrębnych
typów kwalifikowanych przez okoliczności dotyczące sposobu działania sprawcy,
w ich dotychczasowym ujęciu, zagrożone zróżnicowanymi sankcjami karnymi.
2. Nowy typ, umiejscowiony w § 3, stanowiłby typ kwalifikowany w stosunku
do typu zasadniczego, w wypadku gdy pozbawienie wolności nie trwało dłużej niż 7
dni, zaś typ kwalifikowany drugiego stopnia (w stosunku do typu kwalifikowanego
określonego w projektowanym § 2), w wypadku gdy czas trwania pozbawienia
wolności przekraczałby 7 dni.
3. W wypadku wprowadzenia projektowanego rozwiązania nastąpiłoby
rozdzielenie okoliczności kwalifikujących, tradycyjnie w prawie polskim, na gruncie
Kodeksu karnego z 1932 r. oraz Kodeksu karnego z 1969 r. (jak i w obowiązującym
stanie prawnym), traktowanych jako alternatywne znamiona kwalifikujące w ramach
opisu jednego typu czynu zabronionego.
4. W wypadku wprowadzenia projektowanego rozwiązania, nastąpiłoby
przekształcenie czynu polegającego na pozbawieniu wolności człowieka, łączącym się
ze szczególnym udręczeniem, z występku w zbrodnię.
Należy zauważyć, że zarówno w Kodeksie karnym z 1932 r., jak i Kodeksie
karnym z 1969 r., czyn tego rodzaju stanowił występek, zagrożony – podobnie jak ma
to miejsce na gruncie obowiązującego prawa – karą pozbawienia wolności od roku do
lat 10.

3
5. Rozwiązanie zawarte w projekcie poselskim stanowi istotne zaostrzenie
odpowiedzialności za pozbawienie wolności człowieka łączące się ze szczególnym
udręczeniem. Prowadzi do podwyższenia zagrożenia ustawowego o dwa stopnie,
biorąc pod uwagę przyjętą w Kodeksie karnym systematykę zagrożeń ustawowych (od
roku do lat 10; od lat 2 do 12; na czas nie krótszy od lat 3).

Zdaniem projektodawców, proponowana zmiana dotycząca art. 189 k.k. jest
podyktowana
„wysokim stopniem szkodliwości społecznej tego czynu,

w szczególności determinowanym stopniem płynącej z niego dolegliwości dla
pokrzywdzonego, którego nie odzwierciedla należycie aktualna wysokość zagrożenia
ustawowego przewidzianego za ten typ przestępstwa” (tj. pozbawienie wolności
człowieka, które łączy się ze szczególnym udręczeniem). (uzasadnienie, str. 1)
Projektodawcy uzasadniają zmianę ponadto identyczną wysokością obecnego
zagrożenia ustawowego za czyn z art. 189 § 2 k.k. jak zagrożenie przewidziane „za
szereg przestępstw o znacznie niższej szkodliwości społecznej, jak np. kradzież
z włamaniem”, szczególnymi cierpieniami osoby pozbawionej wolności, w wypadku
gdy wiąże się do ze szczególnym udręczeniem, a także „udręka psychiczną osób
najbliższych dla porwanego, a także całej społeczności zaangażowanej w
poszukiwania takich osób”. (uzasadnienie, str. 2)

Dokonując oceny projektowanej zmiany art. 189 k.k. należy zauważyć,
co następuje:
1. Rozważenie zaostrzenia odpowiedzialności za kwalifikowany typ
przestępstwa pozbawienia wolności jest zasadne, przy uwzględnieniu potrzeb
wzmocnienia kryminalopolitycznego oddziaływania w zakresie przestępstw przeciwko
wolności.
Za rozważeniem takiego zaostrzenia odpowiedzialności karnej przemawia
istotna wartości dobra, jakim jest wolność osobista człowieka, i to zarówno w ujęciu
generalnym, jak i w szczególnych jej aspektach (m.in. wolność od cierpienia
zadawanego przez inną osobę). Dobro to, w hierarchii dóbr prawnych chronionych
przepisami Kodeksu karnego, lokuje się wysoko, o czym pośrednio świadczy również

4
umiejscowienie przez ustawodawcę rozdziału grupującego przestępstwa przeciwko
wolności w systematyce części szczególnej tego kodeksu. Ponadto nie może ulegać
wątpliwości postępująca aprecjacja, zwłaszcza w warunkach demokratycznego
państwa prawa, tego dobra jednostki, jakim jest wolność osobista, podwyższająca
negatywną ocenę zachowań to dobro naruszających.
2. Wynikający z zapisów projektu pogląd o wyższym abstrakcyjnym stopniu
społecznej szkodliwości klasy zachowań, polegających na pozbawieniu wolności
człowieka połączonego ze szczególnym udręczeniem, niż klasy zachowań
polegających na pozbawieniu wolności człowieka na czas dłuższy niż 7 dni,
przemawiającym, zdaniem jego autorów, za zróżnicowaniem sankcji przewidzianych
w obu wypadkach, budzi wątpliwości.
Należy wskazać, że przeciągający się stan bezprawnego pozbawienia wolności
człowieka, w szczególności w wypadku jego długotrwałości, również może generować
ładunek szczególnej dolegliwości dla pokrzywdzonego, w tym dolegliwości
psychicznej, płynący z takiej sytuacji. Oczywistym jest, że w wypadku długotrwałego
pozbawienia wolności, połączonego przy tym ze szczególnym udręczeniem, następuje
kwantyfikacja negatywnego ładunku przestępstwa, potęgująca stopień jego społecznej
szkodliwości . Wydaje się jednak, że brak dostatecznego uzasadnienia do rozważania
zmiany prawa, skutkującej wyodrębnieniem dwóch tradycyjnie przyjmowanych
w prawie polskim okoliczności kwalifikujących w dwóch odrębnych jednostkach
redakcyjnych, z odrębnym zagrożeniem karnym.
Na istnienie takich argumentów nie wskazuje również uzasadnienie projektu.
Przywołana w jego treści udręka psychiczna osoby pozbawionej wolności, jak i osób
dla niej bliskich, może zachodzić również w wypadku pozbawienia wolności
nie połączonego ze szczególnym udręczeniem ofiary, i zazwyczaj jest funkcją
przedłużającego się czasu trwania takiej sytuacji. Nie sposób zaś przyjąć, aby
dostatecznym argumentem uzasadniającym dokonanie wynikającego z zapisów
projektu zróżnicowania były wypadki długotrwałego pozbawienia wolności, które
mogą, jak to ujęto w jego uzasadnieniu, „…dotyczyć sytuacji rodzinnych, a zwłaszcza
przetrzymywanie dzieci przez rodziców pozbawionych praw rodzicielskich”. (str. 2)
Sytuacje takie w płaszczyźnie prawnokarnej normuje art. 211 k.k., penalizujący