Rządowy projekt ustawy o emeryturach kapitałowych

nym powinna zależeć wyłącznie od stażu pracy, wysokości zarobków, a tym sa-
mym wysokości odprowadzonych składek ubezpieczeniowych. ZNP zaznaczył, że
nawet przy takiej opcji emerytalnej kobiety mają sytuację mniej korzystną, gdyż w
zdecydowanej większości wychowują dzieci, przebywając na „nieskładkowych”
urlopach wychowawczych, a ich uzbierany kapitał początkowy jest mniejszy niż
mężczyzn. Ponadto kobiety, pracując na takich samych stanowiskach jak mężczyź-
ni, w praktyce zarabiają mniej, stąd i odprowadzana składka ubezpieczeniowa jest
niższa.
Prezes Związku Rzemiosła Polskiego w swojej opinii przekazał, że dla wysokości
przyszłego świadczenia najważniejszy powinien być wiek przejścia na emeryturę.
Zdaniem Związku Rzemiosła Polskiego z przedstawionych wariantów wysokości
przyszłych świadczeń wynika natomiast, że jeżeli przejście na emeryturę nastąpi
przed osiągnięciem ustawowego wieku emerytalnego (65 roku życia dla mężczyzn
i 60 roku życia dla kobiet), to emerytura będzie bardzo niska, ocierająca się wręcz
o minimalne świadczenie. Dotyczy to zwłaszcza kobiet, które poza krótszym okre-
sem ubezpieczenia, mają ponadto przerwy związane z macierzyństwem i wycho-
wywaniem dzieci. Zakładając, że kobieta i mężczyzna zgromadzą w tych okresach
taki sam kapitał, kobieta, przechodząc na emeryturę, otrzyma świadczenie w wyso-
kości o przeszło 30 procent niższe od mężczyzny. Dlatego też Związek Rzemiosła
Polskiego uznaje za konieczne doprowadzenie do zrównania emerytur kobiet i
mężczyzn, w razie gdy mają taki sam staż pracy i wysokość zarobków oraz prze-
chodzą na emeryturę w tym samym wieku. Jako pożądane rozwiązanie Związek
wskazał wprowadzenie jednej wspólnej dla obu płci tablicy trwania długości życia.
Konfederacja Pracodawców Polskich opowiedziała się również za przyjęciem sto-
sowania przy obliczaniu średniej długości życia wspólnych tablic dla obu płci.
Projekt ustawy o zasadach wypłat emerytur kapitałowych został również przedsta-
wiony partnerom społecznym i był omawiany na spotkaniach Zespołu Trójstronnej
Komisji ds. Ubezpieczeń Społecznych.
Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych, po zapoznaniu się
z nadesłanym projektem ustawy i przeprowadzeniu konsultacji z organizacjami
związkowymi, z zadowoleniem przyjęło przepisy, zgodnie z którymi okresowa
emerytura kapitałowa jest waloryzowana na zasadach i w trybie wynikającym z
przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
40
W ocenie OPZZ z projektu ustawy nie wynikają gwarancje utrzymania realnej war-
tości dożywotniej emerytury kapitałowej i musi istnieć ustawowy wymóg walory-
zacji tego świadczenia co najmniej o wskaźnik inflacji. Za kontrowersyjną uznano
propozycję ustawowego ograniczenia, w stosunku do poprzedniej wersji projektu,
liczby produktów oferowanych przez zakłady emerytalne, takich jak emerytury
małżeńskie i emerytury z gwarantowanym okresem płatności. Przyszły świadcze-
niobiorca, w zależności od sytuacji rodzinnej i materialnej, powinien mieć możli-
wość podjęcia świadomej decyzji, z jakiego produktu chce skorzystać. Liczba pro-
duktów nie może być ograniczana ze względu na interes instytucji wypłacających
świadczenia. Wniosek o emeryturę, składany w Zakładzie Ubezpieczeń Społecz-
nych, nie powinien być tożsamy z wnioskiem o wypłatę emerytury ze środków
gromadzonych w OFE. OPZZ zaproponował pozostawienie ubezpieczonemu moż-
liwości niekorzystania z emerytury kapitałowej i pozostawienia środków w OFE,
jeżeli wysokość jego emerytury z I filara będzie wyższa od najniższej emerytury.
Emeryt w zależności od oceny swoich potrzeb sam zadecyduje, kiedy emerytura ze
środków zgromadzonych na funduszu będzie uruchomiona. Jeżeli jej nie uruchomi,
zgromadzone środki będą dziedziczone, natomiast gdy z emerytury z II filaru sko-
rzysta w terminie późniejszym, będzie pobierał świadczenie w wyższej wysokości.
OPZZ sprzeciwił się uzależnieniu prawa do emerytury od jej kwoty, która musi być
wyższa od 24 % kwoty bazowej, określonej w art. 19 ustawy o emeryturach i ren-
tach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zdaniem OPZZ nie można zaakcepto-
wać sytuacji, aby osoba, która legitymuje się ponad 20/25-letnim stażem pracy, nie
miała prawa do emerytury z przyczyn od niej całkowicie niezależnych, a miano-
wicie od:
–
niskiego poziomu płac w okresie jej aktywności zawodowej,
–
niekorzystnych zasad wyliczania świadczenia,
– przeciętnego wynagrodzenia,
–
stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne.
Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”, oceniając projekt ustawy
o zasadach wypłat emerytur kapitałowych, podtrzymało swoje uwagi do projektu
ustawy o świadczeniach ze środków gromadzonych w otwartych funduszach eme-
rytalnych wyrażone w decyzji Prezydium KK nr 1/08 z dnia 8 stycznia 2008 r. Po-
nadto wskazało, że opiniowany projekt ustawy jest spóźniony. Pierwsze emerytury
41
dożywotnie zostaną wypłacone na początku stycznia 2009 r. Okres, jaki po wejściu
w życie ustawy o zakładach emerytalnych pozostanie do końca roku, będzie zbyt
krótki na utworzenie zakładów emerytalnych, przygotowanie oferty emerytur do-
żywotnich oraz przygotowanie się zakładów oraz ZUS do dokonywania wypłaty.
Opóźnienie wejścia w życie ustawy spowoduje, że liczba zakładów emerytalnych,
a co za tym idzie liczba ofert emerytur dożywotnich w pierwszych miesiącach
2009 r., będzie bardzo ograniczona. W projekcie ustawy nie zostały określone za-
sady postępowania, w przypadku gdy ubezpieczony nabył prawo do emerytury z
FUS oraz emerytury kapitałowej i po rozwiązaniu stosunku pracy przestał podlegać
ubezpieczeniu emerytalnemu, a następnie po przejściu na emeryturę podjął działal-
ność zarobkową, z którą wiąże się obowiązek podlegania ubezpieczeniu emerytal-
nemu. Nie jest jasne, czy taka osoba ma obowiązek ponownie stać się członkiem
otwartego funduszu emerytalnego. Nie wiadomo również, w jaki sposób składki
odprowadzone przez takiego emeryta wpłyną w przyszłości na wysokość emerytu-
ry kapitałowej. Za szczególnie kontrowersyjne uznano przepisy projektu uniemoż-
liwiające zmianę wybranego przez świadczeniobiorcę zakładu emerytalnego,
zmianę lub rozwiązanie umowy zawartej z zakładem emerytalnym, jak również
zmianę rodzaju emerytury dożywotniej. Wprowadzenie możliwości zmiany zakła-
du emerytalnego powinno ograniczyć negatywne skutki spóźnionego wejścia w ży-
cie ustawy dla osób, które skorzystają z prawa do emerytury dożywotniej w pierw-
szym okresie jej obowiązywania, gdy oferta zakładów emerytalnych będzie jeszcze
niepełna.
Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” stwierdziło ponadto, że:
– należy zachować możliwość wyboru przez ubezpieczonego tzw. emerytury
małżeńskiej,
–
w projekcie ustawy o zasadach wypłat emerytur kapitałowych nie precyzuje
się zasad nabywania prawa do emerytur kapitałowych,
–
nie precyzuje się w żaden sposób mechanizmu ustalania wysokości emerytur
kapitałowych,
–
projekt nie wskazuje nawet kryteriów, jakie będą stosować zakłady emerytal-
ne, ustalając ofertę emerytur kapitałowych.
42
PKPP „Lewiatan” postulował wprowadzenie opłat należnych powszechnym towa-
rzystwom emerytalnym z tytułu prowadzenia dodatkowej obsługi rachunków (np.
generowania dodatkowej korespondencji, obsługi wypłat okresowych, wymiany
danych z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych, rozliczania wypłat). Ustawa po-
winna zawierać jednoznaczne wskazanie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych jako
instytucji odpowiedzialnej za rozliczanie podatku dochodowego od osób fizycz-
nych. PKPP „Lewiatan” wskazał, że biorąc pod uwagę fakt, że to Zakład Ubezpie-
czeń Społecznych udostępnia członkowi otwartego funduszu emerytalnego zesta-
wienie ofert świadczeń, nie ma podstawy, dla której Zakład nie miałby ponosić
odpowiedzialności za dokonany wybór oferty świadczenia. Przepisy dotyczące za-
warcia umowy emerytalnej powinny określać dopuszczalne terminy obsługi. W
ocenie PKPP „Lewiatan” możliwość rozrządzenia na wypadek śmierci przez pi-
semne wskazanie osoby upoważnionej budzi szereg wątpliwości i będzie trudna
do weryfikowania z procesowego punktu widzenia. Dlatego też propozycja przepi-
sów w tym zakresie powinna zostać jeszcze raz szczegółowo przeanalizowana.
Dodatkowo przepisy nie odnoszą się do osób, dla których ekwiwalent świadczenia
w momencie ustalania uprawnień emerytalnych był niższy niż 80 zł. W związku z
powyższym zaproponowano, aby w przypadku śmierci małżonka osoby takie mo-
gły przystąpić do zakładu emerytalnego, jeżeli łączna kwota ekwiwalentu będzie
wyższa niż 80 zł. PKPP „Lewiatan” zauważył, że projekt ustawy nie przewiduje
waloryzacji kwoty ekwiwalentu świadczenia emerytalnego (80 zł) i zaproponował
wprowadzenie waloryzacji tej kwoty. W ocenie organizacji proponowane brzmie-
nie przepisów nie przewidywało żadnej formy rekompensaty z tytułu przeniesienia
środków do innego zakładu emerytalnego. PKPP „Lewiatan” zaproponował wpro-
wadzenie przepisu, który będzie przewidywał stosowną rekompensatę, w brzmie-
niu:
„Składka przekazana do wybranego (...) zakładu emerytalnego może być pomniej-
szona o wypłacone kwoty dożywotnich emerytur kapitałowych oraz pobrane przez
zakład emerytalny opłaty.”.
PKPP „Lewiatan” uważa, że przewidziany proces powinien zostać uproszczony.
Brzmienie odpowiedniego przepisu uznał za skomplikowane i trudne do wprowa-
dzenia w życie. Dodatkowo, zaliczkowa wypłata emerytury kapitałowej nie powin-
na być potrącana ze składek przekazywanych do OFE. Dla uproszczenia procesu
43
zaproponowano rozliczenie zaliczki przez zakład emerytalny w momencie uru-
chomienia wypłat świadczenia. W takim przypadku pierwsza transza środków z
zakładu emerytalnego do ZUS stanowiłaby sumę kwot: wypłaty zaliczkowej i wy-
płaty regularnej. Projekt ustawy powinien precyzować, w jaki sposób otwarty fun-
dusz emerytalny będzie informowany o waloryzacji świadczeń. W opinii PKPP
„Lewiatan” taka informacja powinna być przekazywana przez Zakład Ubezpieczeń
Społecznych. Zaproponowano, aby wprowadzić zmianę do ustawy o organizacji i
funkcjonowaniu funduszy emerytalnych dotyczącą przepisu informującego
o braku możliwości transferu środków między funduszami w okresie okresowych
wypłat kapitałowych. Ze względu na spodziewaną dużą liczbę wysyłanej kore-
spondencji (generowanej automatycznie i na żądanie członków funduszu) i wzrost
kosztów obsługi rachunku zaproponowano, aby razem z wnioskiem o ustalenie
uprawnień emerytalnych klient składał ostatnią otrzymaną z funduszu informację o
stanie rachunku. Zasygnalizowano, że informacja o stanie rachunków dla osób
urodzonych w styczniu 1949 r. powinna być wysłana we wrześniu/październiku
2008 r. W związku z tym dostosowanie statutu funduszu powinno odbyć się naj-
później do końca września 2008 r. Przepis projektu przewiduje tymczasem, że do-
stosowanie statutów otwartych funduszy emerytalnych do przepisów ustawy po-
winno nastąpić najpóźniej w terminie do dnia 30 listopada 2008 r. W obu
przypadkach ewentualne dostosowanie statutu powinno nastąpić przed upływem
2008 r. Realizacja tego zadania będzie jednak niezwykle trudna ze względu na zbyt
krótki okres na wprowadzenie stosownych zmian. Z tego też względu postulowano
przesunięcie proponowanego terminu o co najmniej 2 miesiące.
PKPP „Lewiatan” uważa, że waga problemu dotyczącego konieczności dokończe-
nia reformy emerytalnej, w tym uregulowania zasad wypłaty świadczeń ze środ-
ków gromadzonych w OFE, ma dziś priorytetowe znaczenie, zarówno z punktu
widzenia społecznego, jak i polityki gospodarczej kraju. Oznacza to potrzebę wy-
pracowania rozwiązań, które będą zgodne z oczekiwaniami społecznymi, uwzględ-
niając przy tym interes przyszłych emerytów i rynku ubezpieczeń. Dlatego PKPP
„Lewiatan” zadeklarował udział ekspercki i chęć podjęcia bliższej współpracy w
trakcie dalszych prac nad projektem ustawy.
Krajowa Izba Gospodarcza negatywnie oceniła większość rozwiązań dotyczących
zasad wypłat emerytur kapitałowych w przesłanym do konsultacji społecznych pro-
44