Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o rachunkowości

U Z A S A D N I E N I E

Zmiana ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2002 r.
Nr 76, poz. 694, z późn. zm.), zwana dalej „ustawą” ma na celu transpozycję do
polskich przepisów postanowień dyrektywy 2006/46/WE Parlamentu
Europejskiego i Rady z dnia 14 czerwca 2006 r. zmieniającej dyrektywy Rady
78/660/EWG w sprawie rocznych sprawozdań finansowych niektórych rodzajów
spółek, 83/349/EWG w sprawie skonsolidowanych sprawozdań finansowych,
86/635/EWG w sprawie rocznych i skonsolidowanych sprawozdań finansowych
banków i innych instytucji finansowych oraz 91/674/EWG w sprawie rocznych
i skonsolidowanych sprawozdań finansowych zakładów ubezpieczeń (Dz. Urz.
UE L 224 z 16.8.2006 r.), zwana dalej „dyrektywą”. Zmiany w zakresie w/w
dyrektywy dotyczą:
1) wprowadzenia
obowiązku wykazania w sprawozdaniu finansowym jednostki
charakteru i celu gospodarczego zawartych przez nią umów
nieuwzględnionych w bilansie w zakresie niezbędnym do oceny ich wpływu
na sytuację majątkową, finansową i wynik finansowy;
2) wprowadzenia obowiązku wykazania w sprawozdaniu finansowym
transakcji zawartych z podmiotami (ze stronami) powiązanymi wraz
z ich kwotami, a także informacji określających charakter tych powiązań
w przypadku, gdy nie zostały one przeprowadzone na warunkach
rynkowych;
3) wprowadzenia obowiązku podania w sprawozdaniu finansowym wyna-
grodzenia biegłego rewidenta lub firmy audytorskiej za świadczone za rok
obrotowy usługi w zakresie obowiązkowego badania rocznego spra-
wozdania finansowego, inne usługi poświadczające, usługi doradztwa
podatkowego oraz pozostałe usługi;
4) uzupełnienia przepisów ustawy, w których jest mowa o organach
zarządzających i nadzorujących o organ administrujący, który może zostać
ustanowiony m. in. w takich jednostkach jak spółka europejska, czy
spółdzielnia europejska;

2
5) wprowadzenia obowiązku i odpowiedzialności organów spółki za spo-
rządzenie i publikację sprawozdania finansowego oraz sprawozdania
z działalności.
Powyższe wymogi, z wyjątkiem określonych w pkt 5, w zakresie odnoszącym
się do skonsolidowanych sprawozdań finansowych zostaną określone
w rozporządzeniach Ministra Finansów w sprawie:
1) szczególnych zasad rachunkowości domów maklerskich i jednostek
organizacyjnych banków, w ramach których prowadzona jest działalność
maklerska, w tym zakresu informacji wykazywanych w sprawozdaniach
finansowych oraz odpowiednio w skonsolidowanych sprawozdaniach
finansowych grup kapitałowych oraz w sprawozdaniach z działalności;
2) szczegółowych zasad sporządzania przez jednostki inne niż banki
i zakłady ubezpieczeń skonsolidowanych sprawozdań finansowych
grup kapitałowych;
3) szczególnych zasad rachunkowości zakładów ubezpieczeń, w tym również
tworzenia rezerw techniczno – ubezpieczeniowych, zakresu informacji
wykazywanych w informacji dodatkowej oraz zasad sporządzania
skonsolidowanych sprawozdań finansowych grup kapitałowych.
Celem nowelizacji ustawy (wykraczającej poza zakres wymagany dyrektywą
2006/46/WE) jest również dostosowanie niektórych jej przepisów do aktualnych
realiów gospodarczych oraz innych ustaw, a także dalsze udoskonalanie
i ułatwienie ich stosowania przez mniejsze jednostki. W szczególności
dotyczy to:
1) wprowadzenia regulacji zasad wyceny i inwentaryzacji środków trwałych
oraz wartości niematerialnych i prawnych zaliczonych do inwestycji;
2) zmian
obowiązków w zakresie otwierania i zamykania ksiąg rachunkowych
w sytuacjach szczególnych (upadłości z możliwością zawarcia układu,
podziału przez wydzielenie);

3
3) zasad sporządzania skonsolidowanych sprawozdań finansowych grupy
kapitałowej (zakresu podmiotowego grupy kapitałowej, sprawowania
współkontroli, modyfikacji pojęć „jednostka dominująca” i „znaczący
inwestor”);
4) zasad rozliczania połączeń spółek metodą łączenia udziałów (wyłączenie
metody łączenia udziałów w przypadku spółek nie znajdujących się pod
wspólną kontrolą);
5) wprowadzenia
do
ustawy materii z zakresu usługowego prowadzenia ksiąg
rachunkowych, co spowoduje konieczność wydania przez Ministra
Finansów rozporządzeń w sprawie:
a) uprawnień do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych,
b) obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej podmiotów
prowadzących działalność w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg
rachunkowych.
Podany w dyrektywie okres na wprowadzenie do prawodawstwa państw
członkowskich UE jej postanowień wynosi 24 miesiące od daty wejścia w życie.
Termin transpozycji ww. dyrektywy do prawa polskiego upływa we wrześniu
2008 r.
Przepisy znowelizowanej ustawy powinny wejść w życie od 1 stycznia 2008 r.,
aby mogły mieć po raz pierwszy zastosowanie do sprawozdań finansowych
sporządzonych za rok obrotowy rozpoczynający się w 2008 r.

Szczegółowe uzasadnienie projektu

Art. 1 pkt 1 (art. 1 ustawy)
W związku z wprowadzeniem do ustawy nowego rozdziału 8a, zawierającego
unormowania odnoszące się do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych
i obejmującego regulacje spoza dotychczasowego zakresu przedmiotowego

4
ustawy o rachunkowości, wyznaczonego art. 1, dokonano odpowiedniej zmiany
tego przepisu.
Art. 1 pkt 2 projektu (art. 2 ust. 1 pkt 6 ustawy)
W art. 2 określającym zakres podmiotowy jednostek stosujących przepisy
ustawy o rachunkowości zastąpiono w ust. 1 pkt 6 tego artykułu określenie
„zagranicznych jednostek i osób prawnych (fizycznych)” określeniami wpro-
wadzonymi w art. 5 oraz art. 85 i 93 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie
działalności gospodarczej (Dz. U. z 2007 r. Nr 155, poz. 1095).
Art. 1 pkt 3 lit. a – tiret pierwsze projektu (art. 3 ust. 1 pkt 5a ustawy)
Art. 3 ust. 1 ustawy uzupełniono o pkt 5a projektu, w którym wprowadzono
definicję członka organu jednostki dla potrzeb regulacji, zawartej w pkt 3
projektu, określającej obowiązek i odpowiedzialność członków organów spółki
za sporządzenie i publikację sprawozdania finansowego i sprawozdania
z działalności.
Art. 1 pkt 3 lit. a – tiret drugie projektu (art. 3 ust. 1 pkt 6 ustawy)
Proponowany przepis jest konsekwencją wprowadzenia zmiany art. 1 pkt 3 lit. a
tiret pierwsze projektu, dotyczącej wprowadzenia nowego punktu 5a w art. 3
ust. 1 ustawy.
Ponadto w odniesieniu do syndyka lub zarządcy ustanowionych w postę-
powaniu upadłościowym, uważanych za kierownika jednostki w rozumieniu
ustawy, usunięto warunek prowadzenia przez nich przedsiębiorstwa upadłego.
Powyższy warunek określony w niektórych regulacjach ustawy z 28 lutego
2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. Nr 60, poz. 535, z późn.
zm.) służy celom ww. ustawy.
Art. 1 pkt 3 lit. a – tiret trzecie projektu (art. 3 ust. 1 pkt 14 i 15 ustawy)
Zaproponowana zmiana polega na zastąpieniu dotychczas użytej „innej umowy
o podobnym charakterze” umową leasingu wobec faktu jej uregulowania
w Kodeksie cywilnym.

5
Art. 1 pkt 3 lit. a – tiret czwarte projektu (art. 3 ust. 1 pkt 17 ustawy)
Ustawa o rachunkowości posługuje się pojęciem „inwestycji”, które zostało
wprowadzone do ustawy i rozporządzeń wykonawczych od 1 stycznia 2002 r.
Pojęcie „inwestycji” nie budzi wątpliwości interpretacyjnych dla celów ewi-
dencyjnych i sprawozdawczych. Zarówno sprawozdanie finansowe jak też
statystyczne sprawozdanie finansowe (F-02), a także sprawozdanie
o przychodach, kosztach i wyniku finansowym oraz o nakładach na środki
trwałe (F-01/I-01) zawierają pozycję prezentacyjną o nazwie „inwestycje”
w zakresie zgodnym z definicją zawartą w art. 3 ust. 1 pkt 17 ustawy.
Natomiast zaprojektowana zmiana przepisów art. 3 ust. 1 pkt 17 ustawy ma na
celu nie tyle rozszerzenie, co uściślenie kryterium zaliczania aktywów do
inwestycji, bowiem dotychczasowa definicja nie uwzględnia specyfiki inwestycji
w nieruchomości. Zaproponowano, że o zakwalifikowaniu nieruchomości do
inwestycji będzie decydować aktualny sposób jej wykorzystywania, a nie cel jej
nabycia.
Zgodnie z zaproponowaną definicją do inwestycji będą mogły być
zakwalifikowane nieruchomości wytworzone we własnym zakresie np.
wybudowany budynek, który nie będzie użytkowany przez jednostkę lecz
posiadany w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych, o których mowa w ww.
przepisie.
Art. 1 pkt 3 lit. a – tiret piąte projektu (art. 3 ust. 1 pkt 23d ustawy)
Zaproponowana zmiana rozszerza katalog wyłączeń z instrumentów
finansowych o aktywa i zobowiązania wynikające z udziału w programach
świadczeń skierowanych do pracowników i innych osób związanych
w kapitałach jednostek należących do grupy kapitałowej. Dotychczasowy
bowiem przepis odnoszący się wyłącznie do pracowników i innych osób
związanych w kapitałach konkretnej jednostki jest zawężony, gdyż nie odnosi
się do całej grupy kapitałowej.