Przedstawiony przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej projekt ustawy o spółdzielniach

65
zawiadamia o tym Kasę Krajową i Komisję Nadzoru Finansowego oraz
przedstawia program naprawczy i zapewnia jego realizację.
2. Kasa Krajowa może wyznaczyć kasie termin do opracowania programu
naprawczego, o którym mowa w ust. 1, oraz polecić jego uzupełnienie
lub ponowne opracowanie.
3. Kasa Krajowa może ustanowić kuratora nadzorującego wykonanie
programu naprawczego przez kasę, określając zakres jego czynności.”;
27) art. 42 otrzymuje brzmienie:
„Art. 42.
1.
W przypadku powstania znacznego prawdopodobieństwa
zaprzestania spłacania długów przez kasę lub stwierdzenia, że
jej działalność jest wykonywana z rażącym lub uporczywym
naruszaniem przepisów prawa, jak również w przypadku, gdy
kasa nie realizuje programu naprawczego, albo gdy realizacja
tego programu okaże się nieskuteczna, Kasa Krajowa może
ustanowić zarząd komisaryczny.
2. Kasa Krajowa może ustanowić zarząd komisaryczny na czas
oznaczony lub do odwołania.
3. Z dniem ustanowienia zarządu komisarycznego wygasają
mandaty członków zarządu i rady nadzorczej. Zarząd
komisaryczny przejmuje wszystkie kompetencje organów kasy,
z wyłączeniem wyboru ich członków.”.
Art. 107. W ustawie z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze
Sądowym (Dz. U. z 2007 r. Nr 168, poz. 1186) w art. 38 po pkt 9b dodaje się pkt 9c
w brzmieniu:
„9c) w przypadku spółdzielni:
a) wysokość funduszu udziałowego ustalanego zgodnie z art. 50 § 1 pkt 1
ustawy z dnia ... o spółdzielniach (Dz.U. Nr ..., poz. ...),
b) wysokość i liczbę objętych udziałów obowiązkowych,
c) wskazanie, czy udziały są zbywalne między członkami lub między członkiem
a osobą przystępującą do spółdzielni;”.



66
Rozdział 2
Przepisy przejściowe i ko cowe

Art. 108. Postępowania wewnątrzspółdzielcze i postępowania sądowe,
wszczęte przed dniem wejścia w życie ustawy, toczą się według przepisów
dotychczasowych.
Art. 109. Do oceny skutków zdarzeń prawnych stosuje się przepisy
obowiązujące w dniu, w którym zdarzenia te nastąpiły.
Art. 110. W wypadkach, o których mowa w art. 43 § 3, art. 46 lub 47,
członkostwo w zarządzie, radzie albo zebraniu przedstawicieli ustaje po upływie
miesiąca od dnia wejścia w życie ustawy.
Art. 111. Dotychczasowe przepisy wykonawcze wydane na podstawie art. 129
ustawy z dnia 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze pozostają w mocy do czasu
wydania przepisów wykonawczych na podstawie art. 81 niniejszej ustawy.
Art. 112 § 1. Spółdzielnie, związki spółdzielcze i Krajowa Rada Spółdzielcza
istniejące w dniu wejścia w życie ustawy dokonają zmian swoich statutów stosownie
do wymagań ustawy i w trybie przez nią przewidzianym. Zgłoszenia do rejestru tych
zmian spółdzielnie dokonają najpóźniej do dnia 1 lipca 2009 r., a związki spółdzielcze
i Krajowa Rada Spółdzielcza najpóźniej do dnia 1 lipca 2010 r.
§ 2. Do
czasu
zarejestrowania
nowych statutów postanowienia
dotychczasowych statutów pozostają w mocy. Jednakże w wypadku sprzeczności
między dotychczasowymi postanowieniami statutów a przepisami niniejszej ustawy
stosuje się przepisy ustawy.
Art. 113. Traci moc ustawa z dnia z dnia 16 września 1982 r. - Prawo
spółdzielcze, z wyjątkiem art. 91 § 11 i 12, art. 93a oraz art. 138-203.
Art. 114. Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2009 r., z wyjątkiem art.
104, który wchodzi w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia.


U z a s a d n i e n i e

Przemiany społeczne i gospodarcze, które dokonały się po 1989 r.
spowodowały konieczność dokonania ogromnych zmian w polskim systemie
prawnym. W zakresie norm regulujących prowadzenie działalności gospodarczej i jej
organizacyjne formy trzeba tu wymienić choćby wejście w życie ustawy o swobodzie
działalności gospodarczej, Kodeksu spółek handlowych, nowego Prawa bankowego,
ustawy o działalności ubezpieczeniowej, ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym,
ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze, ustaw o ochronie konkurencji i
konsumentów oraz o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Jedną z najważniejszych
organizacyjnych form prowadzenia działalności gospodarczej i przy tym formą
szczególnie predestynowaną do jej wykorzystywania w warunkach polskich jest
spółdzielnia; spółdzielnia czyli samorządne i niezależne zrzeszenie, do którego
przynależność jest dobrowolna a członkostwo otwarte, skład osobowy i fundusz
udziałowy są zmienne w czasie jego trwania, a celem jest prowadzenie działalności
gospodarczej w oparciu o współdziałanie członków. Ta forma organizacyjna
prowadzenia działalności gospodarczej nie uzyskała jednak dotąd, pomimo
wielokrotnie formułowanych społecznych oczekiwań, nowej normatywnej podstawy
swojego rozwoju, wciąż eksploatowana jest w oparciu o regulację ustawy z 1982r.,
pomimo wielokrotnych nowelizacji nie przystającą już do nowych uwarunkowań.
Takie nowe regulacje wprowadzono dla poszczególnych rodzajów spółdzielni, w
ustawach o spółdzielniach mieszkaniowych i ustawie o funkcjonowaniu banków
spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających, reformując w sposób
zasadniczy działalność tych typów spółdzielni oraz w ustawie o spółdzielczych
kasach oszczędnościowo-kredytowych z 1995r., dając podstawy odrodzenia się tej
dziedziny spółdzielczości finansowej. Jednak pomimo szeregu podejmowanych w
tym zakresie prób, a przy tym znacznego zaawansowania prac legislacyjnych nad
projektami nowej ustawy ustrojowej polskiej spółdzielczości, nie udało się
doprowadzić do tego, aby nowa ustawa ustrojowa weszła w życie. Dwukrotnie projekt
uchwalony przez Parlament spotkał się z odmową podpisania go ze strony
Prezydenta. W roku 1993 odmówił podpisu Lech Wałęsa, w roku 2001 - Aleksander
Kwaśniewski. Do końca IV kadencji Sejmu trwały prace nad projektem ustawy

2
spółdzielczej, zgłoszonej z inicjatywy Prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego, które
uległy przerwaniu z upływem kadencji.
Brak takiej nowoczesnej spółdzielczej ustawy ustrojowej sprzyja krytyce samej
spółdzielczej formy gospodarczego współdziałania, choć w istocie formułowane
zarzuty nie dotyczą istoty konstrukcji spółdzielni, lecz wadliwych rozwiązań
kształtujących się w praktyce na tle niedoskonałej regulacji. Stąd konieczne staje się
stworzenie nowoczesnych podstaw działalności spółdzielni, stanowiących podstawę
ich rozwoju.
Zadania stojące przed projektodawcą tworzącym projekt nowej regulacji
spółdzielczej to przede wszystkim dostosowanie zasad organizacji i działalności
spółdzielni do tego, aby – skoro są przedsiębiorcami, skoro działalność gospodarcza
stanowi podstawowy cel istnienia spółdzielni – mogły skutecznie konkurować z
przedsiębiorcami działającymi w innych formach prawnych. Istotnym zadaniem jest
również stworzenie tym spółdzielniom, których założyciele i członkowie pragnęliby tą
formę współdziałania wykorzystać w celu innym niż gospodarczy, możliwości
prowadzenia działalności społecznej, w tym działalności charytatywnej czy
działalności pożytku publicznego.
Takie rozwiązanie z jednej strony może wzbogacić działalność ruchu
spółdzielczego o nowe obszary (również do tej pory spółdzielnie mogły prowadzić
działalność społeczną i kulturalną, była to jednak ich działalność uboczna i
prowadzona przede wszystkim na rzecz własnych członków i ich rodzin), z drugiej
strony pozwala spółdzielniom, których zasadniczym zadaniem jest zaspokajane
innych niż gospodarcze potrzeb swych członków, jednoznacznie określić cel swej
działalności. Na gruncie nowej definicji celu działania spółdzielni jej istnienie będzie
mogło być nakierowane na prowadzenie działalności społecznej, w tym działanie w
charakterze organizacji pożytku publicznego.
Projekt określa także w sposób jednoznaczny relację pomiędzy standardami
regulującymi stosunki prawne pomiędzy spółdzielnią i jej członkami, stanowiąc, że w
granicach wyznaczonych ustawą materię tą reguluje statut, zaś w granicach
wyznaczonych przez ustawę i statut, stosunki majątkowe pomiędzy spółdzielnią i jej
członkami regulują umowy (art. 2). Projekt definiuje także pojęcie regulaminów
obowiązujących w spółdzielni i reguluje zasady ich wydawania. Projekt wprowadza
zasadę, że członkami spółdzielni mogą być wszystkie osoby fizyczne, dozwalając


3
jedynie, aby statut, wtedy, gdy jest to uzasadnione ze względu na przedmiot
działalności spółdzielni, mógł wyłączyć możność przystępowania do niej osób
mających ograniczoną zdolność do czynności prawnych lub nie mających takiej
zdolności (art. 7). Projektowana ustawa wyraża wprost zasadę równości praw
wszystkich członków spółdzielni i zakreśla możliwe od niej odstępstwa (w przypadku
gdy statut spółdzielni dopuszcza członkostwo osób prawnych, prawa i obowiązki
poszczególnych kategorii osób prawnych mogą być zróżnicowane w sposób
określony w statucie – art. 16 § 1). Projekt zakreśla także, w sposób bardziej
precyzyjny niż miało to miejsce na gruncie Prawa spółdzielczego z 1982 r., zasady
dostępu członka do dokumentów spółdzielni, z zachowaniem ochrony poufności
informacji chronionych innymi przepisami obowiązującego prawa (art. 16 § 2). Artykuł
8 określa wprost akt nabycia członkostwa w istniejącej spółdzielni jako umowę o
członkostwo, wskazując także wprost, że poprzez zawarcie tej umowy osoba
przystępująca do spółdzielni poddaje się postanowieniom statutu, a także reguluje
coraz bardziej doniosłą w praktyce kwestię zapisu na sąd polubowny w sprawach
pomiędzy spółdzielnią i jej członkiem. W artykule 10 przewidziano precyzyjną
regulację objęcia udziału w spółdzielni, jednoznacznie przewidując, że objęcie
udziału następuje z chwilą dokonania wpłaty na udział. Nowością jest wprowadzenie
możliwości zbywania udziałów pomiędzy członkami lub na rzecz osoby, która złożyła
oświadczenie o przystąpieniu do spółdzielni (art. 12), a więc rozwiązanie
sprawdzające się w praktyce działania wielu zagranicznych systemów prawa
spółdzielczego. Tworzeniu motywacji dla członków spółdzielni do zwiększania jej
kapitału służy zapis art. 52 § 2, zgodnie z którym nadwyżka bilansowa spółdzielni
przeznaczona do podziału pomiędzy członków podlegać może podziałowi
proporcjonalnie do liczby udziałów posiadanych przez członków spółdzielni, a także
wprowadzenie możliwości oprocentowania udziałów z zysku spółdzielni (art. 15).
Nowością jest także zawarta w art. 18 definicja umowy o wniesienie wkładu,
konstrukcji przyjmowanej niekiedy w literaturze przedmiotu, jednak z powodu braku
regulacji normatywnej nastręczająca ogromnej liczby trudności w praktyce.
Istotną rolę powinna odegrać także regulacja postępowania
wewnątrzspółdzielczego z uściśleniem, że nie jest dopuszczalne wprowadzenie w
statucie obowiązku wyczerpania postępowania wewnątrzspółdzielczego w sprawach,
w których przysługuje droga sądowa, to jest w sprawach cywilnych w znaczeniu