Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz niektórych innych ustaw

30


z 2005 r. Nr 94, poz. 788, Nr 132, poz. 1110, Nr 138, poz. 1154, Nr 157,
poz. 1314, Nr 164, poz. 1366, Nr 169, poz. 1411 i Nr 179, poz. 1485 oraz
z 2006 r. Nr 75, poz. 519, Nr 104, poz. 708 i 711, Nr 143, poz. 1030,
Nr 170, poz. 1217, Nr 191, poz. 1410, Nr 227, poz. 1658 i Nr 249,
poz. 1824),
12) ustawę z dnia 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U.
Nr 164, poz. 1365 oraz z 2006 r. Nr 46, poz. 328, Nr 104, poz. 708 i 711
i Nr 144, poz. 1043).
Dokonane korekty przepisów mają na celu zapewnienie jednolitej
terminologii w zakresie przedmiotowej problematyki w całym systemie
prawnym. Mają one charakter porządkujący i są wprowadzane w celu
eliminacji sprzeczności w istniejącym systemie prawnym, które powstałyby
po wejściu w życie projektowanej ustawy bez jednoczesnego wprowadzenia
odpowiednich zmian w obowiązujących obecnie aktach prawnych.
Potrzeba wprowadzenia stosownych zmian w ww. ustawach wynika przede
wszystkim z wprowadzenia nowego rodzaju ochrony cudzoziemców, tj.
ochrony uzupełniającej i przyznania cudzoziemcom, którym jej udzielono,
analogicznych uprawnień, jakie dotychczas posiadali cudzoziemcy
posiadający zgodę na pobyt tolerowany, przy jednoczesnym ograniczeniu
szczególnych uprawnień tych drugich do prawa wykonywania pracy bez
zezwolenia, możliwości zarejestrowania się jako bezrobotny, a w zakresie
pomocy społecznej do: schronienia, posiłku, niezbędnego ubrania i zasiłku
celowego. Według projektowanej regulacji większości cudzoziemców,
którym dotychczas udzielano zgody na pobyt tolerowany na podstawie art.
97 pkt 1 lub 97 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu
cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tj. w
przypadku, gdy ich wydalenie mogłoby nastąpić jedynie do kraju, w którym
zagrożone byłyby ich podstawowe prawa określone w Konwencji o ochronie
praw człowieka i podstawowych wolności, będzie udzielana ochrona
uzupełniająca. Ze względu na charakter tej ochrony i przyczyny jej
udzielenia cudzoziemcy ci będą korzystać z bardzo szerokiego katalogu
uprawnień. Zgoda na pobyt tolerowany nadal będzie udzielana pozostałym


31


cudzoziemcom spełniającym przesłanki art. 97 ustawy, z tym, że zakres ich
uprawnień wynikających z innych ustaw został ograniczony w stosunku do
dotychczasowego. Uznano jednak za konieczne zapewnienie tym
cudzoziemcom minimum egzystencji.
Odnosząc się do zmian wprowadzonych w ustawie z dnia 13 czerwca
2003 r. o cudzoziemcach, należy zauważyć, że mają one, podobnie jak
zmiany w pozostałych ustawach, charakter porządkujący i wynikają
z
wprowadzenia ochrony uzupełniającej. Zgodnie z projektem ustawy
nieprzerwane przebywanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez
okres 7 lat w związku z udzieleniem ochrony uzupełniającej jest przesłanką
do udzielenia cudzoziemcowi zezwolenia na osiedlenie się. Wobec
cudzoziemca posiadającego ochronę uzupełniającą wyłączono stosowanie
przepisu o udzieleniu zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego
Wspólnot Europejskich. Uzupełniono przepisy wskazujące cudzoziemców,
którym wydawana jest karta pobytu, polski dokument podróży dla
cudzoziemca oraz tymczasowy polski dokument podróży dla cudzoziemca,
o cudzoziemców posiadających ochronę uzupełniającą. Ponadto
cudzoziemcy ci, podobnie jak dotychczas cudzoziemcy posiadający status
uchodźcy lub zgodę na pobyt tolerowany, zostali zwolnieni z opłat za
wydanie pierwszej karty pobytu. Udzielenie ochrony uzupełniającej stanowi
również przesłankę do zwolnienia cudzoziemca ze strzeżonego ośrodka lub
aresztu w celu wydalenia, jeżeli cudzoziemiec został tam umieszczony
przed wydaniem decyzji ostatecznej w sprawie o nadanie statusu uchodźcy.
Szczególnego wyjaśnienia wymagają zmiany wprowadzone do ustawy
z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, polegające na objęciu
cudzoziemców, którym udzielono ochrony uzupełniającej, programem
integracji. Za przyjęciem tego rozwiązania przemawiały obecne trudności,
jakie napotykają cudzoziemcy opuszczający ośrodki dla cudzoziemców
ubiegających się o nadanie statusu uchodźcy, którym na podstawie
dotychczasowych przepisów odmówiono nadania statusu uchodźcy
i udzielono zgody na pobyt tolerowany. Po opuszczeniu ośrodka są oni
zdani wyłącznie na siebie, nie mogą znaleźć mieszkania i pracy. Po prawie


32


trzyletnim okresie funkcjonowania ustawy, w której wprowadzono zgodę na
pobyt tolerowany, okazało się, że przyjęte rozwiązania, w tym m.in. prawo
do wykonywania pracy bez zezwolenia, prawo do prowadzenia działalności
gospodarczej na takich samych zasadach jak obywatele polscy, prawo do
otrzymywania zasiłków z pomocy społecznej itp., które miały pomóc
cudzoziemcom posiadającym zgodę na pobyt tolerowany w adaptacji do
warunków panujących w naszym kraju i zapewnić im godziwe warunki
życia, są niewystarczające. Wynika to z faktu, że cudzoziemcy ci, w prze-
ciwieństwie do obywateli polskich, nie znają w dostatecznym stopniu języka
polskiego. Ponadto nie posiadają środków finansowych niezbędnych do
usamodzielnienia się, opłacenia mieszkania do czasu znalezienia pracy itd.
Stąd pojawiła się potrzeba włączenia tej grupy cudzoziemców, która po
wejściu w życie ustawy stanie się grupą objętą ochroną uzupełniającą, do
systemu integracji, analogicznego do tego, któremu podlegają obecnie
uchodźcy na podstawie ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy
społecznej.
Dokonując zmian w ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej
w zakresie integracji cudzoziemców przeniesiono do ustawy znaczną część
przepisów zawartych obecnie w rozporządzeniu Ministra Polityki Społecznej
z dnia 29 września 2005 r. w sprawie udzielania pomocy uchodźcom (Dz.
U. Nr 201, poz. 1669).
Ponadto w związku z wprowadzeniem nowego rodzaju ochrony
cudzoziemców, tj. ochrony uzupełniającej i przyznaniem cudzoziemcom,
którym jej udzielono, takich uprawnień, jakie dotychczas mieli cudzoziemcy
posiadający zgodę na pobyt tolerowany, w ustawie z dnia 12 marca 2004 r.
o pomocy społecznej przewidziano ograniczenie dotychczasowego zakresu
uprawnień z pomocy społecznej dla cudzoziemców, którzy uzyskali zgodę
na pobyt tolerowany na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Będą oni mieli
jedynie prawo do zasiłku celowego, schronienia, posiłku oraz niezbędnego
ubrania. Udzielanie ww. świadczeń zostało wskazane jako zadanie zlecone
z zakresu administracji rządowej realizowane przez gminę. Rozwiązanie to
zostało przyjęte w celu zapewnienia środków z budżetu państwa na


33


realizację i obsługę tego zadania. W opinii Ministerstwa Pracy i Polityki
Społecznej realizacja świadczeń dla osób, które nie zamieszkują na stałe
na terenie danej gminy, stanowi obecnie duże obciążenie dla systemu
pomocy społecznej i zasadne jest przejęcie tych zobowiązań przez budżet
państwa.
W przepisach przejściowych rozstrzygnięto, że do spraw wszczętych
i niezakończonych do dnia wejścia w życie ustawy stosuje się nowe
przepisy. Projekt ustawy przewiduje tymczasowe rozwiązanie dotyczące
okresu ważności dokumentów podróży przewidzianych w Konwencji
Genewskiej. Docelowo dokumenty te mają być wydawane na okres 2 lat.
Wymaga to jednak dostosowania do wymogów przewidzianych
w rozporządzeniu Rady nr 2252/2004/WE z dnia 13 grudnia 2004 r.
w
sprawie norm dotyczących zabezpieczeń i danych biometrycznych
w
paszportach i dokumentach podróży wydawanych przez Państwa
Członkowskie (Dz.Urz. UE L 385 z 29.12.2004, str. 1). Przepisy
rozporządzenia wymagają, aby dokumenty podróży, których okres
ważności przekracza 12 miesięcy, zawierały odpowiednio zabezpieczone
nośniki pamięci, w których znajdować się mają dane biometryczne, tj. obraz
twarzy i odciski linii papilarnych posiadacza dokumentu. Do dokumentów
podróży przewidzianych w Konwencji Genewskiej wydawanych na okres
ważności jednego roku nie będą miały zastosowania przepisy ww.
rozporządzenia. Planuje się utrzymać takie rozwiązanie do dnia 31 grudnia
2008 r. Według projektodawcy do tego czasu uda się dokonać
odpowiednich modyfikacji systemów informatycznych, umożliwiających
wprowadzanie danych biometrycznych do dokumentów oraz zgromadzić
środki finansowe, jakie się z tym wiążą tak, aby dokumenty wydawane od
dnia 1 stycznia 2009 r. mogły spełniać wymogi przewidziane w przepisach
ww. rozporządzenia.
Wobec zmiany w projekcie ustawy przesłanek do przyznania pomocy
w formie świadczenia pieniężnego, zgodnie z zasadą ochrony praw
nabytych, przewidziano zachowanie prawa do świadczenia nabytego na
podstawie dotychczasowych przepisów.


34


W związku ze zmianą charakteru zgody na pobyt tolerowany w przepisach
przejściowych projektu ustawy przyjęto, że z dniem wejścia w życie ustawy
decyzje w sprawie udzielenia zgody na pobyt tolerowany wydane
cudzoziemcom na podstawie art. 97 pkt 1 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r.
o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej (Dz. U. Nr 128, poz. 1176, z 2004 r. Nr 96, poz. 959, Nr 173,
poz. 1808 i Nr 210, poz. 2135 oraz z 2005 r. Nr 90, poz. 757 i Nr 94,
poz. 788) i art. 97 ust. 1 pkt 1 ustawy, o której mowa w art. 1 projektu
ustawy, stają się z mocy prawa decyzjami w sprawie udzielenia ochrony
uzupełniającej. Ponadto rozstrzygnięto, że cudzoziemcy, którym udzielono
zgody na pobyt tolerowany na podstawie art. 97 pkt 2 i 3 ustawy z dnia
13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 128, poz. 1176, z 2004 r. Nr 96,
poz. 959, Nr 173, poz. 1808 i Nr 210, poz. 2135 oraz z 2005 r. Nr 90,
poz. 757 i Nr 94, poz. 788) i art. 97 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 ustawy, o której
mowa w art. 1 projektu ustawy, zachowają nabyte już uprawnienia przez
okres 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy, z wyjątkiem uprawnień
wynikających z ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia
i instytucjach rynku pracy, które takiemu ograniczeniu czasowemu nie
będzie podlegać.
Ponadto przewidziano, że karty pobytu wydane cudzoziemcom przed dniem
wejścia w życie projektowanej ustawy w związku z udzieleniem zgody na
pobyt tolerowany, podlegają nieodpłatnie wymianie na karty pobytu wydane
w związku z udzieleniem ochrony uzupełniającej, w terminie 6 miesięcy od
dnia wejścia w życie ustawy, a w przypadku gdy termin ważności
dotychczasowej karty pobytu jest dłuższy – do końca okresu ważności karty
pobytu.
W projekcie ustawy ustalono, że cudzoziemcom, których decyzje w sprawie
udzielenia zgody na pobyt tolerowany wydane na podstawie
dotychczasowych przepisów stały się decyzjami w sprawie udzielenia
ochrony uzupełniającej, będzie udzielana pomoc mająca na celu wspieranie
procesu integracji na zasadach określonych w dziale II rozdział 5 ustawy