Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o obrocie instrumentami finansowymi oraz niektórych innych ustaw

15



mentów finansowych”. Jednocze nie projekt zakłada, że możliwo ć taka byłaby
wyłącznym prawem spółek prowadzących rynki giełdowe, a nie tak jak dotych-
czas prawem i obowiązkiem.
Nowelizacja ustawy stanowi również transpozycję dyrektywy 2006/49/WE
w sprawie adekwatno ci kapitałowej firm inwestycyjnych i instytucji kredytowych
– dodawane w ustawie art. 98a-98h oraz art. 105a-105g stanowią wła nie
wprowadzenie uszczegółowień i modyfikacji mających na celu pełniejszą
implementację do polskiego porządku prawnego przepisów przedmiotowej
dyrektywy. Nowe regulacje m.in. zobowiązują KNF do pełnienia nadzoru nad
domami maklerskimi w oparciu o ryzyko występujące w ich działalno ci.
Struktura nowych regulacji daje się zamknąć w trzech podstawowych za-
gadnieniach: minimalnych wymogach kapitałowych, procesie badania nadzor-
czego i dyscyplinie rynkowej.
W zakresie obliczania minimalnych wymogów kapitałowych należy wyróżnić
trzy główne rodzaje ryzyka: rynkowe, kredytowe i operacyjne. Projekt zakłada
zmiany w sposobie obliczania ryzyka rynkowego i kredytowego oraz odrębne
wyliczanie wymogów kapitałowych dla ryzyka operacyjnego (art. 94 ust. 1 pkt 2
ustawy). Domy maklerskie będą mogły za zgodą Komisji stosować za-
awansowane modele wyliczania wymogów kapitałowych z tytułu ryzyka
kredytowego i operacyjnego, a także samodzielnie szacować wymagania
kapitałowe przy pomocy własnych modeli oraz oceny ryzyka, na jakie narażony
jest dom maklerski (art. 105 c i art. 105d ustawy).
Wynikiem wyliczeń domów maklerskich prowadzonych zgodnie z ustawą
i aktami wykonawczymi do niej będzie całkowity wymóg kapitałowy. Wysoko ć
kapitałów nadzorowanych – kapitał, jaki będzie musiał utrzymywać dom
maklerski – będzie większą z dwóch wielko ci: całkowitego wymogu kapita-
łowego lub kapitału wewnętrznego, który to dom maklerski szacuje
samodzielnie (art. 98a ust. 2 oraz art. 94 ust. 1 pkt 2 i 5 ustawy). W celu
obliczania kapitału wewnętrznego domy maklerskie będą zobowiązane do
wprowadzenia wewnętrznego procesu oceny adekwatno ci kapitałowej. Domy
maklerskie zostaną też zobowiązane do posiadania systemu zarządzania

16



ryzykiem, którego elementem będzie wewnętrzny proces oceny adekwatno ci
kapitałowej (art. 94 ust. 1 pkt 5 ustawy).
W zakresie metody standardowej obliczania wymogów kapitałowych z tytułu
ryzyka kredytowego projekt wprowadza dodatkowo możliwo ć uznawania przez
Komisję (w okresie do dnia 1 stycznia 2008 r. – w porozumieniu
z Przewodniczącym Komisji Nadzoru Bankowego), zewnętrznych instytucji
oceny wiarygodno ci kredytowej i powiązań wag ryzyka poszczególnych klas
ekspozycji z odpowiednimi ocenami zdolno ci kredytowej opracowanymi przez
te instytucje.
Dodatkowo w projekcie zaproponowano nową definicję kapitałów zało-
życielskich opartą na definicji dotychczasowej, która została przeformułowana
w celu osiągnięcia większej przejrzysto ci przepisów (art. 97 ust. 1 ustawy).
Głównymi zadaniami KNF w procesie badania nadzorczego będą: badanie
i ocena wewnętrznego procesu oceny adekwatno ci kapitałowej stosowanego
przez dom maklerski, analiza rodzajów ryzyka występującego w działalno ci
domu maklerskiego oraz analiza jako ci jego systemu zarządzania ryzykiem.
Na tej podstawie KNF będzie zobowiązywała dom maklerski do podjęcia
działań mających na celu dostosowanie kapitału posiadanego przez dom
maklerski do ryzyka występującego w jego działalno ci oraz mechanizmów
zarządzania ryzykiem. Ponadto w procesie badania nadzorczego KNF będzie
oceniała zgodno ć działania domu maklerskiego z przepisami ustawy i aktów
wykonawczych do niej, w szczególno ci prawidłowo ć wyliczania całkowitego
wymogu kapitałowego. Należy nadmienić, iż główne funkcje KNF przewidziane
w nowelizowanych przepisach nie były do tej pory pełnione ani przez KNF ani
też przez byłą Komisję Papierów Warto ciowych i Giełd – ta nowa
funkcjonalno ć będzie musiała zostać opracowana i wdrożona w Urzędzie KNF,
co oznacza, iż koszt funkcjonowania nadzoru może ulec zwiększeniu.
Elementem dyscypliny rynkowej będą ujawnienia dokonywane przez domy
maklerskie w zakresie informacji związanych z obliczaniem i utrzymywaniem
wymogów kapitałowych. W zakresie minimalnych wymogów kapitałowych oraz
ujawnień firm inwestycyjnych w projekcie zaproponowano także wprowadzenie
upoważnienia do wydania przepisów wykonawczych do ustawy o obrocie

17



instrumentami finansowymi okre lających szczegółowe zasady dotyczące
zakresu, trybu i formy oraz terminów upowszechniania oraz dostarczania KNF
informacji związanych z obliczaniem i utrzymywaniem wymogów kapitałowych
przez domy maklerskie, które z uwagi na swój techniczny i bardzo kazuistyczny
charakter nie kwalifikują się do wprowadzenia jako norma ustawowa.
Różne konfiguracje grup kapitałowych funkcjonujących na terytorium Rzeczy-
pospolitej Polskiej oraz na szczeblu unijnym wymuszają okre lone zachowania
i nowe uprawnienia po stronie wła ciwego nadzorcy. Podstawowym zało-
żeniem w tego rodzaju nadzorze jest cisła współpraca pomiędzy organami
nadzoru w państwach członkowskich Unii Europejskiej oraz przekazywanie
informacji nadzorczych pomiędzy nimi w celu usprawnienia nadzoru i wpro-
wadzenia ograniczeń w obciążeniach biurokratycznych nakładanych na firmy
inwestycyjne poprzez eliminację przypadków powielania obowiązków
informacyjnych.
Nadzór KNF nad przestrzeganiem przez domy maklerskie adekwatno ci
kapitałowej, zgodnie z przepisami ustawy, sprawowany będzie zarówno na
bazie jednostkowej jak i skonsolidowanej w zależno ci od struktury grupy
kapitałowej, w której pozostaje dany dom maklerski. W celu zabezpieczenia
efektywno ci nadzoru sprawowanego przez KNF, w projekcie zaproponowano
również okre lenie dodatkowych narzędzi nadzorczych poprzez zdefiniowanie
sankcji możliwych do nałożenia na domy maklerskie. W tym kontek cie należy
wskazać zmianę art. 150 ustawy, która uzupełniając wykaz podmiotów, których
nie dotyczy obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej, umożliwia wymianę
niezbędnych informacji z punktu widzenia wypełniania wymogów z zakresu
adekwatno ci kapitałowej również pomiędzy podmiotami polskimi poddanymi
takim wymogom (np. pomiędzy domami maklerskimi i bankami).
Zmiany art. 19 ustawy, zgodnie z dyrektywą w sprawie koordynacji przepisów
ustawowych, wykonawczych i administracyjnych odnoszących się do
przedsiębiorstw zbiorowego inwestowania w zbywalne papiery warto ciowe
(UCITS), wprowadzają możliwo ć dopuszczenia do obrotu zorganizowanego

18



papierów warto ciowych emitowanych przez zagraniczne instytucje wspólnego
inwestowania działające na zasadach okre lonych w tej dyrektywie.
W ród proponowanych zmian ustawy o obrocie instrumentami finansowymi
znalazły się też zmiany wynikające z dotychczasowej praktyki rynkowej oraz
do wiadczeń w zakresie nadzoru nad firmami inwestycyjnymi i innymi
uczestnikami rynku kapitałowego. W szczególno ci istotną kwestią są wprowa-
dzane do ustawy zmiany, które związane są z usprawnieniem funkcjonowania
instytucji tzw. krótkiej sprzedaży. Przedmiotowe zmiany (w art. 3, w art. 7,
w art. 19, w art. 28, w art. 50 oraz w art. 94) są efektem prac Rady Rozwoju
Rynku Finansowego i mają w założeniu wspierać rozwój mechanizmów krótkiej
sprzedaży na polskim rynku kapitałowym zgodnie ze standardami występu-
ącymi na rozwiniętych rynkach finansowych oraz rozwój transakcji zwrotnej
sprzedaży/zwrotnego zakupu (tzw. transakcje repo, sell buy back i buy sell
back). Proponowane przepisy są efektem postulatów zgłaszanych Ministerstwu
Finansów przez podmioty działające w obszarze rynku kapitałowego (w tym
Giełdę Papierów Warto ciowych w Warszawie, Izbę Domów Maklerskich oraz
Radę Banków Depozytariuszy) i stanowią wyraz dążenia do wprowadzenia na
polskim rynku kapitałowym mechanizmów umożliwiających utworzenie
w Warszawie regionalnego centrum finansowego.
W art. 7 ustawy przepisy ust. 5 i 5a okre lają, jakie warunki powinny być
spełnione, aby możliwe było zastosowanie wyjątku od generalnej zasady
zapisania papierów warto ciowych na rachunku zbywcy przed zawarciem
transakcji sprzedaży. W ust. 5 wskazuje się warunki, w których dopuszczalne
jest zobowiązanie się do zbycia papierów warto ciowych w transakcji zawartej
na rynku regulowanym, w sytuacji gdy transakcja nie została jeszcze rozliczona
(papiery warto ciowe nie zostały jeszcze zapisane na rachunku warto ciowym
zbywcy). Zobowiązanie takie jest możliwe, o ile przedmiotowe papiery
warto ciowe zostały uprzednio nabyte w wyniku transakcji, której rozliczenie
jest zabezpieczone przez fundusz rozliczeniowy lub inny fundusz
zabezpieczający prawidłowe rozliczenie transakcji, o których mowa w art. 65,
68 lub 68d ustawy, lub też zobowiązanie się do zbycia papierów warto ciowych

19



następuje w ramach tej samej transakcji, w której zbywca zobowiązał się i stał
się uprawniony do nabycia tej samej liczby takich samych papierów
warto ciowych, a rozrachunek nabycia nastąpi nie później, niż rozrachunek
zbycia, lub też przedmiotowe papiery warto ciowe zostały uprzednio nabyte
w wyniku transakcji zawartej na zagranicznym rynku regulowanym. W ust. 5a
przedstawione są dalsze warunki pod którymi możliwe jest dokonanie krótkiej
sprzedaży. Zgodnie z ust. 5a transakcje mogą dochodzić do skutku
w przypadkach gdy: 1) pomiędzy zbywcą lub podmiotem o którym mowa
w art. 121 ust. 2 pkt 2 ustawy (podmiot przekazujący zlecenia klientów),
a wykonującym zlecenie została zawarta umowa ustanawiająca obowiązek
i okre lająca zasady pozyskania i termin dostarczenia przez zbywcę lub
podmiot, o którym mowa w art. 121 ust. 2 pkt 2 ustawy, papierów warto cio-
wych niezbędnych do dokonania rozrachunku transakcji w terminie okre lonym
przez podmiot prowadzący rozrachunek oraz uprawnia wykonującego zlecenie
do zawarcia na rachunek zbywcy lub podmiotu, o którym mowa w art. 121 ust. 2
pkt 2 ustawy, umowy pożyczki papierów warto ciowych na wypadek nie
wywiązania się przez zbywcę lub podmiot, o którym mowa w art. 121 ust. 2
pkt 2 ustawy, z obowiązku terminowego dostarczenia papierów warto ciowych
albo 2) zbywca papierów warto ciowych w ramach transakcji krótkiej sprzedaży
jest uczestnikiem podmiotu odpowiedzialnego za rozliczenie (Krajowy Depozyt
Papierów Warto ciowych lub inna izba rozliczeniowa) albo 3) zbywca, nie
spełniający kryterium opisanego w pkt 2, zawarł z podmiotem odpowiedzialnym
za rozliczenie umowę, która ustanawia obowiązek i okre la zasady pozyskania
i termin dostarczenia przez zbywcę papierów warto ciowych niezbędnych do
dokonania rozrachunku transakcji w terminie okre lonym przez podmiot
prowadzący rozrachunek oraz przyznaje uprawnienie dla podmiotu rozlicza-
jącego do zawarcia na rachunek zbywcy umowy pożyczki papierów war-
to ciowych na wypadek nie wywiązania się przez zbywcę z obowiązku
dostarczenia papierów warto ciowych w terminie rozliczenia. W zamy le Grupy
Roboczej Rady Rozwoju Rynku Finansowego taki system w istotny sposób
redukuje ryzyko braku rozliczenia transakcji krótkiej sprzedaży. Nowy ust. 5b
wyłącza wyraźnie stosowanie reguł okre lonych w ust. 5a poza obszarem rynku
regulowanego i umożliwia organizację rynku transakcji o charakterze zwrotnej