Poselski projekt ustawy o wykonywaniu kary pozbawienia wolności w zakładzie karnym w systemie tygodniowym

19
Warto zauważyć, że instytucja zatarcia skazania w projektowanej ustawie
została ukształtowana nieco odmiennie niż w Kodeksie karnym.
Wprawdzie zgodnie z zasadą, określoną w art. 107 § 1 K.k. odnoszącą się do
skazania na karę izolacyjną przyjęto, że zatarcie skazania na karę
pozbawienia wolności w systemie tygodniowym z mocy prawa nastąpi także
z upływem 10 lat od ostatniego dnia tygodnia odbywania kary w tym
systemie, to jednocześnie zmodyfikowano obowiązującą zasadę w zakresie
orzekania o zatarciu skazania na wniosek skazanego.
W tym ostatnim przypadku proponuje się, aby w razie skazania na karę
pozbawienia wolności w systemie tygodniowym zachodziła możliwość
skrócenia, na wniosek skazanego, wspomnianego okresu 10 lat, nie tak, jak
ma to miejsce w obowiązującym stanie prawnym – do połowy (5 lat od
wykonania lub darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania – art. 107
§ 2 K.k.), lecz już po upływie roku od zakończenia systemu tygodniowego
i tylko wtedy, jeżeli skazany w tym okresie przestrzegał porządku prawnego.
Zakłada się, że możliwość wcześniejszego, orzekanego z mocy prawa,
zatarcia skazania zachęci skazanych na krótkoterminowe kary pozbawienia
wolności do wnioskowania o zgodę na odbycie tej kary w systemie
tygodniowym.
W zakresie instytucji zatarcia skazania trzeba było też uwzględnić, że
odbywanie kary pozbawienia wolności w systemie tygodniowym to nie to
samo, co odbywanie tego rodzaju kary w warunkach nieprzerwanej izolacji
więziennej. Skazany odbywając karę pozbawienia wolności w systemie
tygodniowym nie tylko przebywa na przemian w zakładzie karnym oraz na
wolności, ale też, co umożliwia też system tygodniowy, skazany na wolności
wykonuje szereg obowiązków i może podlegać dozorowi. Ta,
w rzeczywistości probacja, stosowana jednocześnie z odbywaniem kary
pozbawienia wolności w zakładzie karnym pozwala właśnie na skrócenie do
roku, jednak tylko fakultatywnie i na wniosek skazanego, okresu, w którym
może dojść do zatarcia skazania.
Skoro bowiem w okresie odbywania kary pozbawienia wolności w systemie
tygodniowym, trzeba dodać – kary orzekanej jedynie do 6 miesięcy albo do

20
roku, skazany w sposób wystarczający dla osiągnięcia celów kary był
kontrolowany i zachowywał się bez zarzutu i w okresie roku od zakończenia
systemu tygodniowego przestrzegał porządku prawnego, to nie istnieją żadne
racje kryminalno-polityczne przemawiające za utrzymywaniem skutków
prawnych, jakie prawo wiąże z uprzednią karalnością. Przecież skutki te
dotyczą nie tylko sfery prawa karnego, ale rozciągają się też na inne
dziedziny życia (np. możliwość wykonywania pracy zarobkowej).

Rozdział 3
Warunki i tryb orzekania o udzieleniu skazanemu zezwolenia na odbycie kary
pozbawienia wolności w systemie tygodniowym

W art. 21-38 projektu ustawy określono właściwość sądu w sprawach
dotyczących wykonania kary pozbawienia wolności w systemie tygodniowym
oraz tryb orzekania sądu penitencjarnego w tej sprawie, jak też tryb orzekania
w

przedmiocie uchylenia zezwolenia na wykonywanie kary pozbawienia
wolności w tym systemie. Wskazano również podmioty uprawnione do
składania wniosków o zezwolenie na odbycie kary pozbawienia wolności w tym
systemie i zażaleń na postanowienia sądu w przedmiocie udzielenia
zezwolenia.
Przyjęto, że orzekanie w sprawach dotyczących wykonania kary pozbawienia
wolności w systemie tygodniowym będzie należało do właściwości sądu
penitencjarnego, w którego okręgu kara ta jest lub ma być wykonywana (art. 21
projektu ustawy).
W przedmiocie udzielenia zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności
w systemie tygodniowym sąd penitencjarny będzie orzekał na wniosek
skazanego, lub za zgodą skazanego na wniosek jego obrońcy, sądowego
kuratora zawodowego lub dyrektora zakładu karnego, prokuratora, sądowego
kuratora zawodowego lub dyrektora zakładu karnego (art. 22 projektu
ustawy).
W art. 23 projektu ustawy sprecyzowano formę wniosku.

21
W art. 24 projektu ustawy przyjęto jako zasadę, że posiedzenie sądu
penitencjarnego przy orzekaniu w przedmiocie odbywania kary pozbawienia
wolności w systemie tygodniowym, w sytuacji, gdy skazany przebywa
w zakładzie karnym będzie się odbywało w tym zakładzie, w którym skazany
przebywa. Przyspieszy to i uprości postępowanie w tym przedmiocie.
Wówczas też sąd penitencjarny będzie mógł (a powinien to uczynić zawsze)
wysłuchać przedstawiciela administracji zakładu karnego (art. 25 pkt 3), co
jest zrozumiałe zważywszy na przesłanki udzielenia zezwolenia na odbycie
reszty orzeczonej kary pozbawienia wolności w systemie tygodniowym,
zawarte w art. 5 ust. 2 projektu ustawy. Obowiązkowy będzie też udział
prokuratora w tym posiedzeniu sądu.
Jednak jeszcze przed wydaniem zezwolenia na odbycie przez skazanego kary
pozbawienia wolności w systemie tygodniowym, sąd penitencjarny będzie
zobowiązany do ustalenia, czy na przeszkodzie udzieleniu tego zezwolenia nie
stoi brak warunków do odbycia kary pozbawienia wolności w tym systemie
w wyznaczonym zakładzie karnym położonym najbliżej miejsca zamieszkania
skazanego oraz do wysłuchania skazanego lub jego obrońcy, sądowego
kuratora zawodowego, jeżeli składał wniosek o zezwolenie, o którym mowa
w art. 5 ust. 1 lub 2 projektu ustawy i przedstawiciela skazanego, o którym
mowa w art. 42 K.k.w. (art. 25 pkt 1 i 2 projektowanej ustawy).
W art. 26 projektu określono treść orzeczenia sądu penitencjarnego
o udzieleniu skazanemu zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności
w systemie tygodniowym (ust. 1) oraz obowiązek powiadomienia sądowego
kuratora zawodowego o wyznaczonych dniach tygodnia, w których skazany
będzie odbywał karę w zakładzie karnym, a także o ustalonej przez sąd dacie
i godzinie pierwszego stawienia się skazanego do wyznaczonego zakładu
karnego (ust. 2).
W art. 28 projektu ustawy nałożono na sąd penitencjarny obowiązek
dokonywania klasyfikacji skazanych.
Konieczność dokonywania klasyfikacji skazanych wynika bowiem nie tylko ze
standardów międzynarodowych, ale uzasadnione jest również względami
praktycznymi. Zgodnie z Kodeksem karnym wykonawczym, klasyfikacji takiej

22
dokonuje komisja penitencjarna, która może skierować skazanego do
właściwego zakładu karnego. Natomiast, zgodnie z ratio legis projektowanej
ustawy, klasyfikacji tej powinien dokonywać wyłącznie właściwy sąd
penitencjarny (komisja penitencjarna nie będzie uczestniczyć w wykonywaniu
kary pozbawienia wolności w systemie tygodniowym). Uwzględniając wiek, płeć
i uprzednie odbywanie kary przez skazanego, sąd ten będzie mógł skierować
skazanego do właściwego zakładu karnego. Tytułem przykładu – skazanego
młodocianego sąd penitencjarny skieruje do zakładu karnego, w którym właśnie
przebywają skazani młodociani (jeżeli zakład ten nie będzie zakładem
najbliższym miejsca pobytu skazanego, będzie on musiał wyrazić zgodę na
umieszczenie w innej jednostce penitencjarnej). Wprowadzając proponowany
zapis uniemożliwi się powstawanie sytuacji, w których w jednej celi przebywać
będą recydywiści penitencjarni ze skazanymi po raz pierwszy, czy też skazani
dorośli ze skazanymi młodocianymi.
Ponadto w postanowieniu o udzieleniu zezwolenia na odbycie kary pozbawienia
wolności w systemie tygodniowym określa się:
– związane z tym orzeczeniem pouczenia udzielane skazanemu (art. 29
projektu ustawy),
–
zakres informacji przekazywanych pokrzywdzonemu (art. 30 projektu
ustawy),
– konieczność wydania zarządzenia o zwolnieniu z zakładu karnego
skazanego, o którym mowa w art. 5 ust. 2 (art. 31 projektu ustawy);
Wprowadzając uregulowanie w art. 32 projektu ustawy, wykonywanie kary
pozbawienia wolności w systemie tygodniowym dostosowano do standardu,
określonego w art. 576 K.p.k., który to przepis przesądza, że z chwilą wydania
wyroku łącznego, wyroki podlegające połączeniu nie ulegają wykonaniu. Ten
fakt powinien być jednak stwierdzony postanowieniem sądu, zważywszy, że
musi zostać również zarządzone umieszczenie skazanego w zakładzie karnym
(jeżeli wyrok łączny przekracza 12 miesięcy lub w innych przypadkach), bądź
sąd musi zezwolić skazanemu na dalsze wykonywanie kary pozbawienia
wolności w systemie tygodniowym, jeżeli zachodzą przesłanki do wydania
takiego rozstrzygnięcia określone w art. 5 ust. 1 lub 2 ustawy.

23
Z chwilą wydania wyroku łącznego skazany powinien więc zwrócić się do sądu
penitencjarnego o zgodę na odbycie kary łącznej pozbawienia wolności
w systemie tygodniowym (o ile zachodzą odpowiednie przesłanki). Jest to
uzasadnione, zwłaszcza wtedy gdy kara łączna znacząco przekracza okres
pierwotnie orzeczonej kary pozbawienia wolności.
Prawo do złożenia zażalenia na postanowienie sądu o udzieleniu zezwolenia
na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie tygodniowym, obok
skazanego i jego obrońcy będzie miał także prokurator oraz sądowy kurator
zawodowy. Zażalenie będzie wstrzymywało wykonanie tego postanowienia
(art. 34 projektu ustawy).
W wypadku skazanego, który odbywa karę pozbawienia wolności w zakładzie
karnym, zażalenie na postanowienie sądu penitencjarnego o udzieleniu
zezwolenia, będzie przysługiwało także dyrektorowi zakładu karnego (art. 34
zdanie po średniku).
Natomiast na postanowienie sądu penitencjarnego o odmowie udzielenia
zezwolenia skazanemu przebywającemu na wolności, ale też skazanemu
przebywającemu w zakładzie karnym zażalenie będzie przysługiwało: temu
skazanemu lub jego obrońcy, prokuratorowi, a także sądowemu kuratorowi
zawodowemu lub dyrektorowi zakładu karnego, jeżeli składali wniosek
o zezwolenie (art. 36 projektu ustawy).
W art. 37 przesądzono, że wniosek uprawnionego podmiotu o odbycie kary
pozbawienia wolności w systemie tygodniowym złożony przed upływem
miesiąca od dnia wydania postanowienia o odmowie wykonania kary w tym
systemie, pozostawia się bez rozpoznania. Wprowadzenie tej regulacji było
konieczne, aby bez potrzeby nie uruchamiać procedury udzielania zezwolenia
na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie tygodniowym w każdym
przypadku wpłynięcia wniosku skazanego (lub jego obrońcy) o udzielenie
takiego zezwolenia. Niewprowadzenie cezury czasowej w tym względzie
mogłoby doprowadzić do paraliżu sądy penitencjarne, zasypywane tego rodzaju
wnioskami, w sytuacji, gdy zwykle niedługi okres od wydania postanowienia
odmownego do rozstrzygania w przedmiocie kolejnego wniosku nie pozwala
odmiennie niż poprzednio ocenić przesłanek systemu tygodniowego.