Poselski projekt ustawy o wykonywaniu kary pozbawienia wolności w zakładzie karnym w systemie tygodniowym

24
Art. 38 projektu ustawy jako sąd penitencjarny właściwy do orzekania
w przedmiocie uchylenia zezwolenia wskazuje ten sąd penitencjarny, który go
udzielił (ust. 1), określa tryb wydawania postanowienia w tym przedmiocie
(ust. 2-4) oraz nakłada na sąd penitencjarny obowiązek ponownego określenia
warunków odbywania przez skazanego kary pozbawienia wolności w systemie
tygodniowym wówczas, gdy sąd orzeknie o odstąpieniu od uchylenia
zezwolenia (ust. 5). Jest bowiem oczywiste, że „przywrócenie systemu
tygodniowego” musi prowadzić do ponownego określenia warunków odbywania
kary w tym systemie, zwłaszcza zaś wyznaczenia daty i godziny pierwszego po
wydaniu tego rodzaju orzeczenia stawienia się skazanego do wyznaczonego
zakładu karnego.

Rozdział 4
Sposób wykonywania kary pozbawienia wolności w systemie tygodniowym

W projektowanym art. 39 wskazano miejsce wykonywania kary pozbawienia
wolności w systemie tygodniowym (ust. 1), przewidziano możliwość przenie-
sienia do innego zakładu karnego (ust. 2) oraz określono sposób i tryb
wyznaczania jednostek penitencjarnych, w których utworzone zostaną
wyodrębnione oddziały lub cele przeznaczone dla osadzonych objętych tym
systemem (ust. 3). Wzorem Kodeksu karnego wykonawczego, kompetencję tę
przyznano Dyrektorowi Generalnemu Służby Więziennej (określa on również
w drodze zarządzenia przeznaczenie zakładów karnych i aresztów śledczych).
Jak już wcześniej wskazano, do odbywania kary pozbawienia wolności
w systemie tygodniowym będzie miała odpowiednie zastosowanie część
przepisów Kodeksu karnego wykonawczego (art. 3 projektowanej ustawy).
Mając jednak na względzie charakterystyczne cechy systemu tygodniowego,
które są zdecydowanie odmienne od cech znamionujących system
wykonywania kary pozbawienia wolności w systemie izolacji ciągłej w zakładzie
karnym (o czym też była mowa wcześniej), jak również następujące –
przykładowo wymienione – przesłanki:

25
– krótki czas jednorazowego pobytu skazanego w jednostce penitencjarnej,
który przyjmowany będzie do niej w trakcie odbywania kary kilkakrotnie,
– umiejscowienie wyodrębnionych oddziałów lub cel w już istniejących
jednostkach różnego typu (tj. zamkniętego, półotwartego, otwartego, czy
w oddziałach zakładów karnych w aresztach śledczych),
– konieczność zapewnienia porządku i bezpieczeństwa nie tylko w zakładach
karnych i aresztach śledczych, ale również – przede wszystkim – samych
skazanych odbywających karę pozbawienia wolności w systemie
tygodniowym, którzy mogliby być narażeni na negatywne skutki kontaktów
z pozostałą populacją więzienną (np. podczas widzeń),
– konieczność zapewnienia bezpieczeństwa sanitarno-epidemiologicznego
wytypowanych jednostek penitencjarnych,
–
warunki pobytu skazanego odbywającego karę pozbawienia wolności
w

systemie tygodniowym w zakładzie karnym, w tym zwłaszcza
przysługujące mu wtedy prawa i obowiązki, uregulowano odrębnie.
Mając na względzie przedstawione wyżej okoliczności, w art. 40 i 41 projektu
ustawy zawarto odrębne uregulowania dotyczące wymogów, jakie powinien
spełniać skazany przyjmowany do zakładu karnego w celu odbycia kolejnego
okresu kary pozbawienia wolności wykonywanej w systemie tygodniowym,
a także przesłanki wykluczające jego przyjęcie do jednostki penitencjarnej. I tak
określono m.in., że skazany powinien wówczas posiadać własną, odpowiednią
do danej pory roku odzież, obuwie i bieliznę, a także środki finansowe
wystarczające na każdorazowy powrót do miejsca zamieszkania, powinien zaś
stawić się do odbycia kary w stanie wykluczającym użycie alkoholu albo innych
środków odurzających lub psychotropowych oraz w stanie higieny osobistej nie
stwarzającym zagrożenia sanitarno-epidemiologicznego dla zakładu karnego.
Przewidziano także tryb postępowania dyrektora zakładu karnego, w przypadku
gdy do odbycia kary zgłosi się skazany niespełniający wymogów określonych
przepisami niniejszego projektu ustawy – niezwłocznie powiadamia o tym sąd
penitencjarny (art. 41 ust. 2). Przewidziano również, że w sytuacji, gdy sąd
penitencjarny nie uchyli skazanemu zezwolenia na odbycie kary pozbawienia
wolności w systemie tygodniowym, ale tylko wtedy, jeżeli stwierdzi wyjątkowe

26
wypadki uzasadnione szczególnymi okolicznościami, ponownie określa warunki
odbywania kary w tym systemie, w tym ponownie wyznacza dzień i tydzień
rozpoczęcia przez skazanego odbywania kary w tym systemie. Sąd
penitencjarny orzeka w trybie określonym w art. 38, przy czym przed wydaniem
postanowienia w przedmiocie uchylania wysłuchanie skazanego przez sąd jest
obowiązkowe (art. 41 ust. 3).
W projektowanym art. 41 zawarto też normę zobowiązującą dyrektora zakładu
karnego do przyjęcia skazanego, któremu sąd penitencjarny nie uchylił
zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie tygodniowym,
mimo stwierdzenia okoliczności, o której mowa w ust. 1.
W art. 42 w sposób odmienny od ustalonego w Kodeksie karnym wykonawczym
uregulowano zasady wykonywania kary pozbawienia wolności w systemie
tygodniowym w wyodrębnionym oddziale lub celi zakładu karnego, określając
m.in., że cele te mogą pozostawać otwarte przez całą dobę (w zależności od
typu zakładu karnego, w którym skazany przebywa), zaś skazanym zapewnia
się jedynie w miarę możliwości zarówno dokonywanie zakupów artykułów
żywnościowych, jak i przeprowadzanie rozmów telefonicznych z aparatów
samoinkasujących. Skazanym – mając na względzie ich resocjalizację – będzie
można również zezwolić, w miarę możliwości, na branie udziału w zajęciach
i imprezach kulturalno-oświatowych lub sportowych, a także umożliwić
samokształcenie. Zgodnie z obowiązującym prawem i standardami
międzynarodowymi, skazanemu przysługiwać będzie prawo do wykonywania
praktyk religijnych.
W art. 43 projektu ustawy, mając na względzie charakterystyczne dla systemu
tygodniowego cechy, zawężono katalog praw przysługujących skazanemu,
pozbawiając go w porównaniu ze skazanymi odbywającymi karę pozbawienia
wolności w systemie izolacji ciągłej niektórych praw – tytułem przykładu: prawa
do nieograniczonej bezpłatnej opieki zdrowotnej, czy też prawa do widzeń
i otrzymywania paczek oraz przekazów pieniężnych. Zakłada się bowiem, że
skazany przebywający w jednostce penitencjarnej jedynie przez dwa dni
w tygodniu nie powinien – na przykład – korzystać z tak szerokiego prawa do
opieki medycznej (w tym między innymi prawa do otrzymania bezpłatnych

27
protez i przedmiotów ortopedycznych), z jakiego korzystają osadzeni
przebywający w zakładzie karnym ciągle przez okres wielu miesięcy. Dalej
zauważyć należy, że organizacja widzeń dla tych skazanych (tj. skazanych,
którzy w przeciągu najbliższej doby uzyskają nieograniczony kontakt z rodziną
w warunkach wolnościowych) wymagałaby wydzielenia specjalnych
pomieszczeń (skazani odbywający karę w systemie tygodniowym choćby ze
względów bezpieczeństwa nie powinni kontaktować się z pozostałymi
skazanymi), zaangażowania dodatkowych funkcjonariuszy Służby Więziennej
do realizacji zadań związanych z dozorem i kontrolą takich spotkań, a także
dokonania szeregu zmian w porządkach wewnętrznych obowiązujących w już
przeludnionych jednostkach organizacyjnych więziennictwa.
W pełni uzasadniona wydaje się także rezygnacja z zezwolenia tej kategorii
skazanym na otrzymywanie paczek, skoro w perspektywie najbliższego dnia
opuszczą oni zakład karny i udadzą się do domu. W tym miejscu zastrzec
bowiem trzeba, że w praktyce więziennej zdarza się, że to właśnie w paczkach
przekazywane są narkotyki, „grypsy” i inne przedmioty, których posiadanie
w zakładzie karnym jest zabronione. Ponadto nasuwa się wątpliwość, czy
paczka w ogóle „zdążyłaby” dotrzeć do skazanego faktycznie przebywającego
w warunkach izolacji więziennej.
Nie wydaje się być również uzasadnione zapewnianie skazanym odbywającym
karę pozbawienia wolności w systemie tygodniowym prawa do otrzymania
zapomóg finansowych (art. 114 K.k.w.). Wyrażając zgodę na odbywanie kary
w systemie tygodniowym zarówno sąd, jak i skazany powinni bowiem brać pod
uwagę możliwości finansowe odbywania kary w tym systemie (kwestie kosztów
dojazdu, zaopatrzenia we własną odzież, czy też w ogóle kosztów odbywania
kary). W tej sytuacji wypłacanie wspomnianych zapomóg pozostawałoby
w sprzeczności nie tylko z ideą systemu tygodniowego, ale, dodatkowo,
mogłoby rodzić skutki finansowe dla budżetu państwa.
Natomiast w projektowanej ustawie zagwarantowano skazanym wszystkie te
prawa (tzw. prawa niezbywalne), które wynikają ze standardów konstytucyjnych
i są określone w przepisach prawa międzynarodowego, przykładowo są to
prawa do:

28
–
odpowiedniego wyżywienia, warunków bytowych oraz odpowiednich
warunków
higieny,
–
utrzymywania więzi z rodziną,
–
korzystania z wolności religijnej,
–
składania skarg,
–
komunikowania się z obrońcą,
– prowadzenia korespondencji z organami wymiaru sprawiedliwości,
Rzecznikiem Praw Obywatelskich i organizacjami międzynarodowymi.
Trzeba nadmienić, że odbywanie kary w systemie tygodniowym przez
skazanego i stosowanie wobec niego oddziaływań przewidzianych w systemie
zwykłym, nie wyklucza również możliwości objęcia tych skazanych zajęciami
w

zakresie edukacji i profilaktyki uzależnień w razie wystąpienia takiej
potrzeby. Jednak z samej istoty systemu tygodniowego wynika, że wówczas nie
będą mogły to być oddziaływania tożsame z prowadzeniem oddziaływań
specjalistycznych w systemie terapeutycznym, o których mowa w art. 96 K.k.w.,
które wymagają szczegółowej diagnozy psychologicznej, objęcia ciągłymi
oddziaływaniami terapeutycznymi w warunkach ambulatoryjnych – zamknię-
tych, analogicznie do warunków panujących w oddziałach szpitalnych – wol-
nościowych.
W art. 44 projektowanej ustawy – odmiennie niż w Kodeksie karnym
wykonawczym – określono katalog przepisów, z którymi należy zapoznać
skazanego przyjmowanego do zakładu karnego w celu odbycia pierwszego
okresu orzeczonej kary, wykonywanej w systemie tygodniowym. Zrezygnowano
także z kodeksowego wymogu umieszczania takiego skazanego w celi
przejściowej.
W art. 45 projektowanej ustawy wprowadzono uprawnienie dla funkcjonariuszy
Służby Więziennej do użycia wobec skazanych odbywających karę
pozbawienia wolności w systemie tygodniowym środków przymusu
bezpośredniego, a także odizolowania od pozostałych osadzonych,
w ustawowo określonych przypadkach.