Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo o adwokaturze, ustawy o radcach prawnych oraz ustawy - Prawo o notariacie

– art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych, w brzmieniu nadanym
przez art. 2 pkt 2 ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o zmianie ustawy – Prawo o
adwokaturze i niektórych innych ustaw, jest niezgodny z art. 2 Konstytucji,
– art. 25 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych, w brzmieniu
nadanym przez art. 2 pkt 6 lit. a ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o zmianie ustawy –
Prawo o adwokaturze i niektórych innych ustaw, w zakresie, w jakim stwarza
możliwość dopuszczenia do wykonywania zawodu radcy prawnego osób, które po
złożeniu wskazanych w nim egzaminów nie wykazują się odpowiednią praktyką w
zawodzie prawniczym, jest niezgodny z art. 17 ust. 1 Konstytucji,
– art. 25 ust. 2 pkt 2-4 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych, w brzmieniu
nadanym przez art. 2 pkt 6 lit. b ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o zmianie ustawy –
Prawo o adwokaturze i niektórych innych ustaw, jest niezgodny z art. 2 i art. 17 ust. 1
Konstytucji,
– art.
361 ust. 1 i 6 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych, w brzmieniu
nadanym przez art. 2 pkt 19 ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o zmianie ustawy –
Prawo o adwokaturze i niektórych innych ustaw, jest niezgodny z art. 17 ust. 1
Konstytucji,
– art.
369 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych, w brzmieniu
nadanym przez art. 2 pkt 20 ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o zmianie ustawy –
Prawo o adwokaturze i niektórych innych ustaw, jest niezgodny z art. 17 ust. 1
Konstytucji.
Niniejszy projekt zawiera zatem przepisy dostosowujące ustawy – Prawo o adwokaturze
oraz o radcach prawnych do sytuacji prawnej zaistniałej po powyższych wyrokach –
w zakresie, w jakim stwierdzono powyższą niezgodność z Konstytucją. W szczególności,
zgodnie ze wskazaniami Trybunału Konstytucyjnego, zawartymi w uzasadnieniach wyroku,
w projekcie nadano nową treść art. 58, 66, art. 76 ust. 1, art. 77a i 77b, 78, 78a, 78d-78g
i art. 78i ustawy – Prawo o adwokaturze oraz analogicznie brzmiącym art. 25, 36, 361, 362,
363, art. 364 ust. 1, 365-368, 3610 oraz art. 60 ustawy o radcach prawnych.
Niezależnie od powyższego, projekt zawiera także nowelizację niektórych
przepisów dotyczących zasad przeprowadzania naboru na aplikacje: adwokacką, radcowską
i notarialną. Trybunał Konstytucyjny stwierdził zgodność z Konstytucją przepisów
regulujących przeprowadzanie naboru na powyższe aplikacje w drodze państwowego
egzaminu, którego organizacja pozostaje w kompetencji Ministra Sprawiedliwości. Jednak

3
po okresie ponad 1 roku ich stosowania (w tym także przeprowadzenia pełnej procedury
związanej z organizacją egzaminów konkursowych, rozpatrywania odwołań od uchwał
komisji, badania zgodności z prawem uchwał organów samorządowych o wpisach na listy
aplikantów) stwierdzono, że niektóre przepisy wymagają zmiany w celu lepszego
funkcjonowania obecnych rozwiązań, usprawnienia procesu naboru, precyzyjnego
wskazania zakresu egzaminu na aplikacje, jak i jednoznacznego sformułowania przepisów,
które obecnie budzą wątpliwości interpretacyjne. Zmiany wprowadzane przez projekt
ustawy w powyższym zakresie są w zasadzie jednolite w odniesieniu do ustawy – Prawo
o adwokaturze, ustawy o radcach prawnych i ustawy – Prawo o notariacie.
Projekt expressis verbis przywraca dotychczasowe, ustalone nowelą z dnia
30 czerwca 2005 r., brzmienie art. 58 pkt 12 lit. b ustawy – Prawo o adwokaturze oraz art.
60 pkt 8 lit. c ustawy o radcach prawnych. Jednakże dodanie w wymienionych wyżej
artykułach nowelizowanych ustaw punktu w brzmieniu: „współdziałanie z Ministrem
Sprawiedliwości, w zakresie określonym w ustawie, w sprawach dotyczących egzaminu
adwokackiego/radcowskiego” oraz głębokie zmiany w innych fragmentach powyższych
ustaw czyni zadość wskazówkom Trybunału Konstytucyjnego i zarazem zapewnia organom
samorządu adwokackiego i radcowskiego wpływ na ustalanie zasad składania egzaminu
zawodowego.
W związku z orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego, stwierdzającym
niezgodność z Konstytucją art. 66 ust. 1 ustawy – Prawo o adwokaturze oraz art. 25 ust. 1
ustawy o radcach prawnych, projekt ustawy przewiduje nowy katalog osób, które mogą
uzyskać wpis na listę adwokatów oraz radców prawnych bez konieczności zdawania
egzaminu zawodowego i odbywania aplikacji. Zgodnie z proponowanym brzmieniem art.
66 ust. 1 ustawy – Prawo o adwokaturze i art. 25 ust. 1 ustawy o radcach prawnych do
wpisu na listę adwokatów lub radców prawnych mają prawo osoby, które legitymują się
odpowiednio wysokim poziomem wiedzy w dziedzinie nauk prawnych oraz posiadają
praktykę zawodową w innych zawodach prawniczych. Przyjęty w art. 66 ust. 1 ustawy –
Prawo o adwokaturze i art. 25 ust. 1 ustawy o radcach prawnych katalog osób ustalony
został w sposób, który pozwala na wyeliminowanie zastrzeżeń Trybunału Konstytucyjnego
zawartych w cyt. wyżej orzeczeniach, dotyczących dopuszczenia do wykonywania zawodu
adwokata lub radcy prawnego osób, które nie posiadają praktyki prawniczej, i zmiana
zawodu prawniczego mogła się odbywać na zasadzie automatyzmu, co z kolei mogło
utrudniać sprawowanie pieczy nad należytym wykonywaniem zawodu przez samorząd.

4
Nie wymaga szczegółowego uzasadnienia uprawnienie do wpisu na listę adwokatów
i radców prawnych profesorów, doktorów habilitowanych nauk prawnych oraz radców
Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa, posiadających co najmniej 3-letni staż pracy, gdyż
w tym zakresie ustawy nie ulegają zmianie.
W stosunku do osób, które zajmowały stanowisko sędziego, prokuratora lub
wykonywały zawód adwokata (lub odpowiednio radcy prawnego) albo notariusza,
zrezygnowano ze wskazania minimalnego okresu wykonywania określonego zawodu, jako
koniecznej przesłanki wpisu na listę. Przyjęty wcześniej model, zgodnie z którym
wymagana była trzyletnia praktyka zawodowa w określonym zawodzie prawniczym nie
znajdował racjonalnego uzasadnienia, a stanowił jedynie sztuczną przeszkodę utrudniającą
zmianę zawodu prawniczego.
Konstruując przepisy, które ustalają przesłanki do uzyskania wpisu na listę
adwokatów/radców prawnych bez wymogu odbycia aplikacji, przyjęto jako punkt
odniesienia wymogi, jakie stawiane są osobom, które uzyskują uprawnienie do wpisu na
listę adwokatów (radców prawnych) po odbyciu aplikacji adwokackiej (radcowskiej),
albowiem te przesłanki nigdy nie były kwestionowane. Od takich osób wymaga się:
– zdania egzaminu adwokackiego (stanowiącego potwierdzenie posiadania odpowiedniej
wiedzy i umiejętności z zakresu prawa),
– odbycia 3,5-letniej aplikacji (stanowiącej potwierdzenie odbycia 3,5-letniej praktyki).
Takie też kryteria przyjęto w projekcie do ustalenia przesłanek, jakie powinny spełnić
osoby, które mogą uzyskać wpis na listę adwokatów/radców prawnych bez obowiązku
odbycia aplikacji i zdania egzaminu adwokackiego/radcowskiego i w oparciu o takie
wymogi (które stawiane są osobom ubiegającym się o wpis na listę adwokatów/radców
prawnych po aplikacji) konstruowano uprawnienia do wpisu innych osób, bez wymogu
odbycia aplikacji i zdania egzaminu adwokackiego/radcowskiego.
Odnosząc się do poszczególnych kategorii osób, wymienionych w art. 66 ust. 1 ustawy
– Prawo o adwokaturze oraz w art. 25 ust. 1 ustawy o radcach prawnych, wskazać trzeba,
że bezspornie spełnia te kryteria sędzia i prokurator – legitymuje się bowiem egzaminem
sędziowskim lub prokuratorskim, których trudność jest nawet wyższa, aniżeli egzaminu
adwokackiego/radcowskiego oraz posiada odpowiednią praktykę w zakresie stosowania
prawa (sędzia – co najmniej 6 letnią, tj. 3 lata aplikacji sądowej oraz 3 lata asesury,
prokurator – co najmniej 4-letnią, tj. 3 lata aplikacji i 1 rok asesury).

5
Także radca prawny oraz notariusz legitymują się zdanym egzaminem radcowskim lub
notarialnym, które są porównywalne do egzaminu adwokackiego oraz posiadają co
najmniej 3,5-letnią praktykę (radca prawny – w toku 3,5-letniej aplikacji radcowskiej,
notariusz – w trakcie 2,5-letniej aplikacji notarialnej oraz co najmniej 1-rocznej asesury).
Również osoby wymienione w art. 66 ust. 1 pkt 4 i art. 25 ust. 1 spełniają kryteria, które
przejęto wyżej jako niezbędne do uzyskania wpisu na listę adwokatów/radców prawnych
dla osób po aplikacjach korporacyjnych. W szczególności, zarówno asesor sądowy, jak
i asesor prokuratorski, którzy posiadają na tych stanowiskach co najmniej 6-miesięczny
staż, legitymują się zdanym egzaminem sędziowskim lub prokuratorskim, których trudność
ocenić można jako wyższą, aniżeli egzaminu adwokackiego/radcowskiego oraz posiadają
3,5-letnią praktykę w zakresie stosowania prawa (tj. 3 lata aplikacji sądowej/prokuratorskiej
oraz 6 miesięcy asesury). Wykonywanie czynności w toku asesury – nawet w sytuacji, gdy
w toku asesury prokuratorskiej podejmowane czynności podlegają aprobacie – uznać należy
za praktykę równoważną praktyce aplikanta adwokackiego/radcowskiego, skoro aplikant
taki może podejmować czynności tylko jako substytut adwokata/radcy prawnego.
Projekt ustawy umożliwia ponadto wykonywanie zawodu adwokata lub radcy prawnego
bez obowiązku odbywania aplikacji i złożenia egzaminu zawodowego:
– osobom, które zdały egzamin sędziowski lub prokuratorski po dniu 1 stycznia 1991 r. i
po zdaniu egzaminu sędziowskiego lub prokuratorskiego, w okresie 5 lat przed
złożeniem wniosku o wpis na listę adwokatów/radców prawnych przez okres co
najmniej 1 roku wykonywały w kancelarii adwokackiej, zespole adwokackim, spółce
cywilnej, jawnej, partnerskiej, komandytowej, o której mowa w art. 4a ustawy z dnia 26
lipca 1982 r. – Prawo o adwokaturze, lub kancelarii radcy prawnego, spółce cywilnej,
jawnej, partnerskiej, komandytowej, o której mowa w art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca
1982 r. o radcach prawnych, na podstawie umowy o pracę lub umowy cywilno-prawnej
czynności bezpośrednio związane ze świadczeniem pomocy prawnej przez adwokata
lub radcę prawnego lub wykonywały wskazane czynności jako komandytariusze w
spółce komandytowej,
– osobom, które zdały egzamin sędziowski lub prokuratorski po dniu 1 stycznia 1991 r. i
po zdaniu egzaminu sędziowskiego lub prokuratorskiego, w okresie 5 lat przed
złożeniem wniosku o wpis na listę adwokatów/radców prawnych przez okres co
najmniej 18 miesięcy zatrudnione były na stanowisku referendarza sądowego lub
asystenta sędziego.

6
Wiedza prawnicza ww. osób niewątpliwie zweryfikowana została zdanym egzaminem
sędziowskim lub prokuratorskim, przy czym w odniesieniu do tej grupy – z uwagi na
odmienny charakter praktyk – wprowadzono wymóg zdania egzaminu
sędziowskiego/prokuratorskiego nie wcześniej niż po dniu 1 stycznia 1991 r. Przyjęcie
powyższej daty do oceny wagi zdanego egzaminu sędziowskiego/prokuratorskiego wynika
nie tylko z transformacji ustrojowej, jaka miała miejsce w 1989 r. (co oznacza, że zdanie
egzaminu w 1991 r. nastąpiło po aplikacji, która odbywała się w nowych warunkach
ustrojowych), ale i z wprowadzenia wówczas porównywalnego do dzisiejszego zakresu
egzaminu sędziowskiego oraz prokuratorskiego, które od tego okresu przeprowadzane były
przez sądy i prokuratury apelacyjne (w miejsce jednostek wojewódzkich), co bardzo
poważnie wpłynęło na poziom trudności tych egzaminów. Poziom wiedzy prawniczej tej
grupy osób został zatem zweryfikowany egzaminem, a ponadto osoby te posiadają
odpowiednią praktykę, którą nabyły zarówno w
toku aplikacji, jak i w okresie
poprzedzającym złożenie wniosku. Podkreślić trzeba, że wykonywanie praktyki w okresie
poprzedzającym złożenie wniosku przesądza o konieczności bieżącego zapoznawania się ze
zmianami w prawie. Wprowadzenie zatem wymogu 1 roku pracy (w okresie 5 lat przed
złożeniem wniosku o wpis) w kancelarii adwokackiej, zespole adwokackim, spółce
cywilnej, jawnej, partnerskiej, komandytowej, o której mowa w art. 4a ustawy z dnia 26
lipca 1982 r. – Prawo o adwokaturze, lub kancelarii radcy prawnego, spółce cywilnej,
jawnej, partnerskiej, komandytowej, o której mowa w art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca
1982 r. o radcach prawnych, świadczy więc o tym, że osoba ubiegająca się o wpis na listę
adwokatów/radców prawnych zapoznała się ze specyfiką pracy w tych zawodach. Podobnie
uznać należy, że zatrudnienie (przy spełnieniu pozostałych identycznych warunków) przez
okres 18 miesięcy na stanowisku referendarza sądowego lub asystenta sędziego przesądza
o spełnieniu kryteriów, których wymaga się od osób po odbytej aplikacji adwokackiej
i radcowskiej.
Kolejną grupę osób, której projekt przyznaje uprawnienie do wpisu na listę
adwokatów/radców prawnych bez obowiązku odbycia aplikacji, stanowią doktorzy nauk
prawnych, którzy w okresie 5 lat przed złożeniem wniosku o wpis na listę adwokatów przez
okres co najmniej 18 miesięcy wykonywali w

kancelarii adwokackiej, zespole
adwokackim, spółce cywilnej, jawnej, partnerskiej, komandytowej, o której mowa w art. 4a
ustawy z dnia 26 lipca 1982 r. – Prawo o adwokaturze, lub kancelarii radcy prawnego,
spółce cywilnej, jawnej, partnerskiej, komandytowej, o której mowa w art. 8 ust. 1 ustawy z
dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych, na podstawie umowy o pracę lub umowy cywilno-

7